پرسش و پاسخ  /  تاریخ وسیره  /  تاریخ اهل بیت علیهم السلام  /  امام حسین(ع)  /  عزاداری امام حسین(ع)

عزاداری شیعیان در روز اربعین امام حسین علیه السلام

امام حسین(علیه السلام) به خواهر بزرگوارش توجهی کرد و با دیده اشکبار فرمود: «خواهرم کاری کن که شیطان به تو دست پیدا نکند و پرده صبرت را پاره نکند». امّ احمد به مجرد شنیدن این سخن، شیون کرد و سیلی به چهره زد و گریبان درید و گفت: «به خدا آقای من مرده است». امام رضا(علیه السلام) به او فرمود: «سخنی در این باره مگو و اظهاری مکن، تا خبر به والی برسد». مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی فرمود: «سینه زنی، یکی از مظاهر مهم عزاداری و ابراز تنفر از ظلم بنی امیه است و نه تنها اشتباه نیست، بلکه در تداوم هدف عاشورا، نقش مهمی دارد». حضرت آیت الله صافی گلپایگانی در این باره فرمود: «إنّ لِلْحُسَینِ حَرارَةً مَکنونَةً فِی قُلوبِ الْمؤمِنینَ لاتَبْرَدُ أبَداً»؛«سوز و حرارت شهادت امام حسین(علیه السلام)، در دل های مؤمنان، ودیعتی همیشه ماندنی است که هرگز به سردی نخواهد گرایید».

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 1092     تاریخ درج : 1396/08/02     منبع : http://hajj.ir    

سوال

چرا در ایام اربعین، شیعیان بر سر و سینه می زنند؟ با اینکه در منابع شیعه هم، مورد نهی قرار گرفته و حرام است.


جواب

در پاسخ به این پرسش، باید گفت که دلایل زیادی برای اثبات مشروعیت عزاداری و سینه زنی برای امام حسین(علیه السلام) وجود دارد. در این بین، ما تنها به چند مورد از سنت معصومان: اشاره می کنیم:

نقل شده است هنگامی که زنان و فرزندان خاندان هاشمی را از شام به سمت مدینه حرکت دادند، در میان راه، از راهنمای قافله خواستند آنها را به کربلا ببرد، تا با شهیدان کربلا، تجدید دیدار کنند. هنگامی که به آن سرزمین رسیدند، دیدند که جابر بن عبداللّه انصاری و جمعی از بنی هاشم، برای زیارت قبر حسین(علیه السلام) به کربلا آمده اند. این دو قافله، وقتی با یکدیگر ملاقات کردند، دیدارشان همراه با اندوه، گریه و بر سر و صورت زدن بود. به این ترتیب آنان، ماتمی جانسوز در آن سرزمین برپا کردند.[1]

امام سجاد(علیه السلام) فرمود: در شبی که پدر بزرگوارم، فردای آن شهید شد (عاشورا)، در خیمه نشسته بودم و عمه ام زینب، به پرستاری من مشغول بود. پدرم به خیمه خود رفت. جوین، غلام ابوذر، شمشیر آن حضرت را اصلاح می کرد و پدرم می فرمود: «وای بر تو ای روزگار! در هر بامداد و شبانگاهی، بسیاری از یاران و دوستان را نابود می کنی و به عوض هم، اکتفا نمی کنی. آری سررشته همه، در دست خداست و هر جانداری، به راهی خواهد رفت، که من می روم». ایشان همین مضامین را دو یا سه بار تکرار کرد.

من از شنیدن این مضامین، به هدف آن حضرت توجه کردم، که گریه گلوی مرا فرا گرفت؛ ولی خودداری کرده، آرام گرفتم و دانستم که بلا، نازل شده است. اما عمه ام زینب، به مجرد اینکه مضامین اشعار را شنید، بر اثر رقت قلبی که ویژه زنان است، نتوانست خودداری کند و با حالت تحیر، از خیمه خارج شد و به سوی آن حضرت رفت و فرمود: «ای کاش می مردم! امروز مادرم فاطمه(علیها السلام)، پدرم علی(علیه السلام) و برادرم حسن(علیه السلام)، وفات یافتند».

امام حسین(علیه السلام) به خواهر بزرگوارش توجهی کرد و با دیده اشکبار فرمود: «خواهرم کاری کن که شیطان به تو دست پیدا نکند و پرده صبرت را پاره نکند».

سپس فرمود: «اگر مرغ قطا را به حال خود می گذاردند، آسوده می خوابید». زینب(علیها السلام) گفت: «برادرم! خود را برای مرگ آماده ساخته ای! این آمادگی شما، قلب مرا مجروح ساخت و طاقتم را طاق کرد». آن گاه بی درنگ، سیلی به صورت خود زد و گریبان چاک کرد و غشوه بر او عارض شد و بر زمین افتاد. حسین(علیه السلام) کنار خواهر آمد، آب به صورتش ریخت و او را به هوش آورد؛ سپس فرمود: «خواهرم! آرام باش و از خدا بپرهیز و به خواست او، خشنود شو و بدان که اهل زمین، می میرند و آسمانی ها باقی نمی مانند و ماسوای خدا نابود می شوند و جز او، که موجودات را آفریده، مردم را مبعوث می سازد و یکتای بی همتاست، دیگری زنده نخواهد ماند».[2]

از دو جهت می توانیم از این حدیث، برای جایز بودن سینه زنی استفاده کنیم:

الف) با توجه به این حدیث، درمی یابیم که امام(علیه السلام)، خواهرش را که سیلی به صورتش زده بود، نهی نکرد. اگر این کار، منع شرعی و حرمت داشت، امام(علیه السلام) به ایشان تذکر می داد؛

ب) با توجه به اینکه حضرت زینب، عالمه غیر معلمه است و به احکام و آموزه های دین، از هر کس دیگری واقف تر است و هرگز کارهای خلاف شرع از ایشان سر نخواهد زد، بنابراین لطمه زدن به خود، در صورتی که ضرر به نفس نباشد، جایز و یکی از ابزار عزاداری و ابراز احساسات درونی است.

در روایاتی آمده است، وقتی امام کاظم(علیه السلام) را دستگیر کردند، آن حضرت به فرزند خود، امام رضا(علیه السلام)، دستور داد که تا او زنده است، هر شب در ورودی منزل بخوابد، تا خبر او برسد. در ادامه روایت آمده است:

ما هر شب بستر امام رضا(علیه السلام) را می انداختیم. وی پس از شام می آمد و در آنجا می خوابید و صبح، به منزلش برمی گشت. چهار سال بر این منوال گذشت، تا اینکه در یکی از شب ها، بستر او را انداختیم، اما او به شیوه همیشه، برای خوابیدن نیامد و این موضوع، موجب ترس و نگرانی اهل خانه شد. فردای آن شب، آن حضرت به خانه آمد و نزد خانواده پدرش رفت و امّ احمد را خواست و به او گفت: «آن امانتی که پدرم به تو سپرده بیاور». امّ احمد به مجرد شنیدن این سخن، شیون کرد و سیلی به چهره زد و گریبان درید و گفت: «به خدا آقای من مرده است». امام رضا(علیه السلام) به او فرمود: «سخنی در این باره مگو و اظهاری مکن، تا خبر به والی برسد».[3]

گرچه در این روایت، آن فردی که شیون کرد، سیلی به چهره زد و گریبان چاک کرد، امام نبود، اما نکته تأمل برانگیز این است که با توجه به اینکه این کار در حضور امام معصوم(علیه السلام) انجام شد، ولی حضرت از آن نهی نفرمود چنین سکوتی، تقریر و تأیید معصوم محسوب می شود که برای دیگران حجت است.

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «کلُ الْجَزَعِ وَ الْبُکاءِ مَکرُوهٌ سِوَی الْجَزَعِ وَ الْبُکاءِ عَلَی الْحُسَینِ(علیه السلام)»؛[4] «هر گونه جزع و گریه کردن، ناپسند است، مگر جزع و بی تابی برای حسین(علیه السلام)». امام صادق(علیه السلام) در بیان مصادیق جزع فرمود: «أَشَدُّ الْجَزَعِ الصُّـرَاخُ بِالْوَیلِ وَ الْعَوِیلِ وَ لَطْمُ الْوَجْهِ وَ الصَّدْرِ وَ جَزُّ الشَّعْرِ مِن النَّوَاصِی»؛[5]«شدیدترین جزع، فغان، بلند گریه کردن، فریاد زدن، بر سر و صورت زدن و کندن موهای پیشانی است».

مراجع تقلید شیعه، که از همه به حلال و حرام آگاهی بیشتری دارند و اسلام شناسان واقعی در زمان غیبت هستند، سینه زنی در عزای سرور و سالار شهیدان را از مهم ترین نوع عزاداری می دانند. مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی فرمود: «سینه زنی، یکی از مظاهر مهم عزاداری و ابراز تنفر از ظلم بنی امیه است و نه تنها اشتباه نیست، بلکه در تداوم هدف عاشورا، نقش مهمی دارد».[6]آیت الله تبریزی فرمود:

سینه زنی و گریستن، گرچه شدید باشد، به خاطر سیدالشهداء(علیه السلام)، از نشانه های دینی است و داخل عنوان حزن و اندوه است و روایات معتبر، برای پسندیده بودن این کار و مستحب بودن آن و اینکه باعث تقرب به خداست، وارد شده است. بنابراین حتی اگر این سینه زنی، منجر به سیاه شدن سینه و ضرر به بدن بشود، ایرادی ندارد.[7]

حضرت آیت الله صافی گلپایگانی در این باره فرمود: «إنّ لِلْحُسَینِ حَرارَةً مَکنونَةً فِی قُلوبِ الْمؤمِنینَ لاتَبْرَدُ أبَداً»؛«سوز و حرارت شهادت امام حسین(علیه السلام)، در دل های مؤمنان، ودیعتی همیشه ماندنی است که هرگز به سردی نخواهد گرایید». سینه زنی و زنجیرزنی در عزای سید مظلومان، حضرت ابی عبدالله الحسین سید الشهداء(علیه السلام)، از شعائر مذهبی است و موجب احیای حق و زنده نگه داشتن مراسم عاشوراست؛ مراسمی که بهترین و والاترین جلوه جهاد فی سبیل الله و فداکاری و جانبازی بندگان صالح خدا، به ویژه حضرت امام حسین(علیه السلام) و اهل بیت بزرگوارش: و قیام آنان در برابر باطل است؛ به گونه ای که ابعاد آن قیام الهی، فوق حد تصور است. چنانچه عزاداری به صورت نوحه خوا نی، گریه کردن و گریاندن باشد، بسیار مطلوب، مرغوب و موجب اجر و مورد تأکید ائمه اهل بیت: است.[8]

پی نوشت ها

[1] بحارالانوار، ج45، ص146؛«...فَوَجَدُوا جابِرَ بْنَ عَبْدِاللهِ الاَْنصارِی وَ جَماعَةً مِنْ بَنِی هاشِمَ وَ رَجُلا مِنْ آلِ رَسُولُ اللهِ؛ قَدْ وَرَدُوا لِزِیارَةِ قَبْرِ الْحُسَینِ7، فَوافَوْا فِی وَقْت واحِد، وَ تَلاقَوْا بِالْبُکاءِ وَ الْحُزْنِ وَ اللَّطْمِ، وَ أَقامُوا الْمَأْتَمَ الْمُقْرِحَةَ لِلاکبادِ».

[2] ارشاد، صص444 و 445.

[3] کافی، ج 1، صص381 و 382؛«...فَصَـرَخَتْ وَ لَطَمَتْ وَجْهَهَا وَ شَقَّتْ جَیبَهَا وَ قَالَتْ مَاتَ وَ اللهِ سَیدِی...».

[4] وسائل الشیعه، ج 3، ص282.

[5] الکافی، ج 3، ص223.

[6] ر.ک: استفتائات پیرامون عزاداری سیدالشهداء، آیت الله فاضل لنکرانی، ص2.

[7] سایت آیت الله تبریزی

[8] http://www.ijtihad.ir/ContentDetails.aspx?itemid=101.

کلمات کلیدی
اربعین  |  امام حسین ـ علیه‌السلام ـ  |  عزادار اربعین  | 
لینک کوتاه :