چنانکه می دانید، در مورد امامت حضرت ابراهیم (ع) در سوره بقره آیه 124 چنین می خوانیم:
" و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال و من ذریتی قال لا ینال عهدی الظالمین".
(به خاطر بیاورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده آزمایش برآمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم، ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده) خداوند فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی رسد (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند شایسته این مقامند). (ترجمه تفسیر نمونه)
مناسب است در ابتدا به تحلیل و بررسی "امام و امامت" بپردازیم. از آیه مزبور استفاده می شود که مقام امامتی که بعد از پیروزی حضرت ابراهیم (ع) در امتحانات الهی به ایشان داده شد، مقامی بالاتر و برتر از مقام نبوت و رسالت است. امامت عبارت است از تحقق بخشیدن برنامه های دینی اعم از حکومت به معنی وسیع کلمه و اجرای حدود و احکام خدا و اجرای عدالت اجتماعی و نیز تربیت و پرورش نفوس در "ظاهر" و" باطن". و لذا از مقام "رسالت" و "نبوت" بالاتر است؛ زیرا "نبوت" و "رسالت" تنها اخبار از سوی خدا و ابلاغ فرمان او و بشارت و انذار است. اما در مورد "امامت" همه اینها وجود دارد به اضافه "اجرای احکام" و تربیت نفوس از نظر ظاهر و باطن.
در حقیقت، مقام امامت، مقام تحقق بخشیدن به اهداف دین و هدایت به معنی "ایصال به مطلوب" است نه فقط "ارائه طریق" و علاوه بر این،" هدایت تکوینی" را نیز شامل می شود یعنی تاثیر باطنی نفوذ روحانی امام در قلب انسانهای آماده و هدایت معنوی آنها.
بسیاری از پیامبران همانند حضرت ابراهیم (ع) و پیامبر اکرم (ص) از هر سه مقام نبوت، رسالت و امامت برخوردار بودند یعنی هم دریافت وحی می کردند و هم فرمانهای الهی را تبلیغ می کردند و هم در تشکیل حکومت و اجرای احکام تلاش می کردند و هم از طریق باطنی به تربیت نفوس می پرداختند. [1]
ائمه معصومین (ع) نیز از مقام امامت به همین معنا برخوردار بوده اند بنابراین مقام امامتی که به حضرت ابراهیم (ع) از سوی خداوند اعطا شده، دقیقا به معنای همان امامتی است که ائمه (ع) ما دارای آن بوده اند و لذا از جهت این مقام، تفاوتی میان ائمه (ع) و حضرت ابراهیم (ع) وجود ندارد گرچه به لحاظ سایر مقامات و فضائل شخصی تفاوتهایی میان آنها وجود دارد.
جستجو در قاموس نور