پرسش و پاسخ

سال، ماه و روز دقیق تولد حضرت محمد (ص)

همه مورخان و سیره نویسان اتفاق دارند که تولد حضرت محمد (ص) در عام الفیل (سال 570 میلادی) و در ماه ربیع الاول بوده است، اما اینکه تولد آن حضرت در چه روزی از ماه ربیع الاول بوده است، معروف در میان محدثان شیعه این است که تولد آن بزرگوار در روز هفدهم ربیع الاول بوده است و مشهور در میان اهل سنت این است که آن حضرت در روز دوازدهم ربیع الاول دیده به دنیا گشود.

تعداد بازدید : 268103     تاریخ درج : 1385/10/28     منبع : برگرفته از مقاله: دیدگاه کلینی، مفید و . . . درباره روز میلاد پیامبر اکرم (ص) دوازدهم یا هفدهم ربیع الاول (به همراه رساله مولودیه آقای رضی قزوینی (م 1096 ق))؛ جعفریان، رسول؛ نشریه علوم حدیث، تابستان 1388 - شماره 52    

سوال

سال، ماه و روز دقیق تولد حضرت محمد (ص) چیست؟


جواب

درباره تاریخ ولادت پیامبر(ص)، دو دیدگاه اصلی و چند دیدگاه فرعی وجود دارد که بر هر یک، مرور کرده و شواهد موجود در منابع و معتقدان به هر نظر را مرور می کنیم:

الف. دوازدهم ربیع الأوّل

این نظریه مشهور میان اهل سنّت است که شاید کهن ترین نص آن، مربوط به ابن اسحاق است که آرای او در بسیاری از اخبار سیره، رسمیت یافته اند. عبارت ابن اسحاق، این است:قال ابن إسحاق: وُلد رسول الله (ص) یوم الاثنین، لاثنتی عشرة لیلة خلت من شهر ربیع الأوّل، عام الفیل.[1]

در میان شیعیان، ثقة الاسلام کلینی (م 329 ق) به این نقل باور دارد و اخبار دیگری هم دال بر آن در میان برخی از کتاب های شیعی وجود دارد. در اثبات الوصیة هم  که منتسب به مسعودی است  روز ولادت پیامبر(ص) را ابتدا دوم ربیع الأوّل و پس از آن، روز جمعه، دوازدهم ربیع الأوّل دانسته و آن را اصحّ می داند.[2] در زیج مفرد، اثر ابو جعفر محمّد بن ایوب طبری شیعی (زنده در ربع اخیر سده پنجم)، ولادت پیامبر خدا(ص) در روز دوازده ربیع الأوّل، درج شده است.[3]

بنا بر این، سخن علاّمه مجلسی، دایر بر این که عقیده به روز دوازدهم، در میان شیعیان، فقط از کلینی است،[4] قابل قبول نیست؛ زیرا روایاتی در برخی از منابع شیعه، در تأیید این نظر آمده است.

ابان بن عثمان احمر (م حدود 170 ق) روایتی دربارۀ داستان ولادت پیامبر خدا(ص) نقل کرده و ضمن آن، روز دوازدهم ربیع الأوّل را روز ولادت ایشان دانسته است:[5]

عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن أبان بن عثمان رفعه بإسناده، قال: لمّا بلغ عبد الله بن عبدالمطلّب (إلی أن قال) فولد رسول الله(ص) عام الفیل لاثنتی عشرة لیلة مضت من ربیع الأوّل یوم الاثنین....[6]

در بحار الأنوار، به نقل از موالید الأئمّة (که در جایی، آن را از جهضمی دانسته)، پس از آن که تولّد را در هفدهم ربیع الأوّل نقل کرده، قول دوم را دوازده ربیع الأوّل یاد کرده است. این، نشان می دهد که در روایات شیعی قرن دوم یا سوم، روایت دوازدهم ربیع الأوّل هم بوده است.[7]

ابن طاووس هم می نویسد:قد روینا فی کتاب التعریف للمولد الشریف عدّة مقالات أنّ الیوم الثانی عشر من ربیع الأوّل کانت ولادة رسول الله(فصومه احتیاطاً للعبادة بما یبلغ الجهد إلیه.[8]

نکته دیگر، آن است که ابن طاووس معتقد است که ما در کتب برخی از اصحاب خود از عجم، یافتیم که مستحب است در روز دوازدهم، دو رکعت نماز با حمد و سه بار سوره کافرون و رکعت دوم، حمد با سه بار قل هو الله، خوانده شود.[9] این هم می تواند شاهدی بر آن باشد که شیعیان عجم، ولادت را دوازدهم ربیع الأوّل می دانسته اند.

ب. هفدهم ربیع الأوّل

این نظریه، در میان شیعیانْ شهرت یافته و قدیمی ترین مورّخ رسمی تواریخ شرعی  که کتابش برجای مانده ، یعنی شیخ مفید، در رساله مسار الشیعة و برخی از آثار دیگر خود، هفدهم ربیع الأوّل را روز ولادت دانسته است. علاّمه شوشتری می نویسد:

ما پیش از شیخ مفید، به هیچ عبارتی دست نیافتیم که روز هفدهم را روز ولادت بداند.[10]ضمن اشاره به این که در تاریخ أهل البیت که کهن ترین متن درباره تواریخ شرعی اهل بیت(ع) است  یادی از روز تولّد پیامبر خدا(ص) نشده است.[11]

با این توجّه باید گفت که عبارت شیخ مفید، هسته اصلی باور شیعیان به تعیین روز هفدهم برای ولادت پیامبر خدا(ص) است:و فی السابع عشر منه مولد سیدنا رسول الله(ص) عند طلوع الفجر من یوم الجمعة فی عام الفیل، و هو یوم شریف عظیم البرکة و لم یزل الصالحون من آل محمّد(ص) علی قدیم الأوقات یعظمونه و یعرفون حقّه و یرعون حرمته و یتطوعون بصیامه. و روی عن أئمة الهدی (ع) أنّهم قالوا من صام الیوم السابع عشر من شهر ربیع الأوّل و هو مولد سیدنا رسول الله(ص) کتب الله سبحانه له صیام سنة، و یستحب فیه الصدقة و الإلمام بزیارة المشاهد و التطوع.[12]

ابن طاووس، از حدائق الریاض و زهرة المرتاض و نور المسترشد شیخ مفید، این نقل را آورده است:السابع عشر منه مولد سیدنا رسول الله(ص) عند طلوع الفجر من یوم الجمعة عام الفیل و هو یوم شریف عظیم البرکة و لم تزل الشیعة علی قدیم الأوقات تعظمه و تعرف حقّه و ترعی حرمته وتتطوّع بصیامه و قد روی عن أئمة الهدی من آل محمّد(ص) أنّهم قالوا من صام یوم السابع عشر من ربیع الأوّل و هو یوم مولد سیدنا رسول الله(ص) کتب الله له صیام سنة و یستحب فیه الصدقة و الإلمام بمشاهد الأئمّة(ع) و التطوّع بالخیرات و إدخال السرور علی أهل الإیمان.[13]

کراجکی هم در کنز الفوائد نوشته است:وُلِدَ النَّبِی(ص) یوْمَ الْجمُعَةِ عِنْدَ طُلُوعِ الْفجْرِ فی الْیوْم السَّابِعَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الأوَّلِ رُوِی أنَّ مَنْ صَامَهُ کتِبَ لَهُ صِیامُ سَنَة.[14]

شیخ طوسی (م 460 ق) نیز در مصباح المتهجّد، همین راه را رفته و بر اساس عبارت شیخ مفید، نوشته است:و فی الیوم السابع عشر منه کان مولد سیدنا رسول الله(ص) عند طلوع الفجر من یوم الجمعة فی عام الفیل و هو یوم شریف عظیم البرکة و فی صومه فضل کثیر و ثواب جزیل و هو أحد الأیام الأربعة، فروی عنهم(ع) أنّهم قالوا من صام یوم السابع عشر من شهر ربیع الأوّل کتب الله له صیام سنة و یستحب فیه الصدقة و زیارة المشاهد.[15]

شیخ طوسی در التهذیب نیز تولد را در روز هفدهم ربیع الاول دانسته است؛ همین طور در النهایة و المبسوط.[16]

علی بن محمّد تمیمی (زنده در 533 ق) ذیل ماه ربیع الأوّل نوشته است:روز هفدهم این ماه، مولد پیغمبر (ص) بوده است. روز آدینه نزدیک برآمدن صبح، در آن لحظه که فیل آوردند تا کعبه را خراب کنند. روز بزرگواری است و در روزه داشتن این روز، ثواب جزیل است و فضل بسیار. و این روز، یکی است از آن چهار روز که در سال روزه بباید داشت. روایت کرده اند از ائمّه(ع) که گفته: هر که روز هفدهم ماه ربیع الأوّل روزه دارد، خدای تعالی بنویسد وی را ثواب یکساله روزه و سنّت بود صدقه دادن در این روز و زیارت مشاهد ائمه(ع) کردن.[17]

نویسنده نزهة الزاهد هم در سال 598 ق، نوشته است:هفدهم این ماه بود مولد پیغمبر(ص). روایت کرده اند از ائمّه(ع) که هر که این روز روزه دارد، خدای تعالی، وی را روزه یکساله بنویسد و مستحب بود در آن، صدقه دادن و زیارت مشهدها کردن.[18]

در یک روایت داستانی هم که در بحار الأنوار آمده است، به نقل از واقدی، ولادت پیامبر(ص)، شب جمعه، قبل از طلوع فجر روز هفدهم ربیع الأوّل ذکر شده است.[19]پس از وی، طبرسی نیز در اعلام الوری، همین نظریه را پذیرفته و آن را عقیده شیعه دانسته و برابر آن را نظریه اهل سنّت می داند که روز تولّد را دوشنبه دوم ربیع الأوّل یا دهم آن می دانند.[20]

شهرت روز هفدهم، به حدّی است که بعدها مجلسی نوشت:اتّفاق امامیه روی همین تاریخ است؛ گرچه بیشتر مخالفان، روز دوازدهم را معین کرده اند، تنها کلینی، روز دوازدهم را گفته است که می تواند اختیار آزادانه او یا از روی تقیه باشد.[21]

به هر روی، روز هفدهم، به عنوان روز ولادت، تقریبا میان شیعه شهرت داشته و اجماعی تلقّی شده است.[22]مرحوم مجلسی از کتاب موالید الأئمّة(ع) نقل کرده است که ولادت پیامبر(ص) در هفدهم ربیع الأوّل عام الفیل، روز جمعه در وقت زوال بوده و گفته اند که وقت طلوع فجر، چهل سال پیش از بعثت، و مادرش در ایام تشریق در نزدیکی جمره وسطی در منزل عبد الله بن عبد المطلب، حامله شد و در شعب ابی طالب، خانه محمّد بن یوسف در زاویه انتهایی.[23] البته در همین کتاب موالید الائمة آمده است:

گفته اند که تولّد، روز دوشنبه آخر روز دوازدهم ربیع الأوّل سال 908 اسکندری در شعب ابی طالب، در وقت پادشاهی انوشیروان بوده است.[24]راوندی هم در قصص الأنبیاء، روز هفدهم را روز ولادت پیامبر(ص) دانسته است.[25] ابن طاووس هم درباره رسمیت عقیده به هفدهم در اقبال می نویسد:

إن الذین أدرکناهم من العلماء کان عملهم (/ علمهم) علی أن ولادته المقدّسة(ص) و علی الحافظین لأمره أشرقت أنوارها یوم الجمعة السابع عشر من شهر ربیع الأوّل فی عام الفیل عند طلوع فجره.[26]

در العُدَد القویة نیز اقوال مختلف، از جمله سخن کلینی، به عنوان نقل از «کتاب الحجّة » آمده است؛ اما بیشتر نقل ها همان روز هفدهم است.[27]

در میان اهل سنّت نیز چنین نیست که اصلاً روایت هفدهم ربیع الأوّل وجود نداشته باشد. این نقل، در الاوائل عسکری آمده است:قال أبو الحسن النسابة: رواه لنا أبو أحمد عنه ولد(ص) یوم الإثنین السابع عشر من ذی ماه، و هو الیوم العاشر من نیسان، و قد مضت من ملک أنوشروان أربع ثلاثون سنة و ثمانیة أشهر.[28]

همان گونه که اشاره شد، رسمیت این روز از مسار الشیعة شیخ مفید و همین طور، عبارتی است که سید از کتاب الحدائق او نقل کرده است. از این عبارت، دو استدلال برای تعیین روز هفدهم به دست می آید:

یک. سیره صالحان از «قدیم الزمان» که این روز را گرامی داشته، به عنوان «یوم شریف» و «عظیم البرکة» تلقی می کردند.

دو. روایتی از ائمّه هدی (ع) که روزه روز هفدهم ربیع الأوّل را توصیه کرده اند. مضمون روایت  که در مسار الشیعة آمده  چنین است:

من صام الیوم السابع عشر من شهر ربیع الأوّل  و هو مولد سیدنا رسول الله(ص)  کتب الله سبحانه له صیام سنة.همین دو استدلال (یعنی احادیث نقل شده  که بیش تر تکرار مطالب منابع قبلی است  و سیره صالحان)، استدلال هایی هستند که میرزا حسین نوری هم در میزان السماء نقل می کند. وی پس از نقل احادیث و روایات نقل شده در مسار الشیعة، مصباح، اقبال، العدد القویة، قصص الانبیاء و... می نویسد:

قطع نظر از اخبار و آثار ائمّه اطهار (ع) و اتّفاق علمای اخیار و سستی مستند اغیار از سیره عملیه قطعیه طایفه امامیه  نَصَرَهُمُ الله تعالی  این مدّعا را می توان به منصّه ثبوت رساند؛ چه، هر سال جمّ غفیر و جمع کثیری از دور و نزدیک و تُرک و تاجیک، از طوایف مختلفه و اهالی

بلاد متباعده، محض درک زیارت امیر المؤمنین(ع) در روز هفدهم و امتثال فرمان حضرت صادق(ع)  که در آن روز، به جهت شرافت ولادت، آن جناب را زیارت کنند  در آن بقعه مطهّره، حاضر می شوند.[29]

متن این روایت، در تهذیب الأحکام آمده است که ضمن آن، امام هادی(ع) از روزهایی که روزه آنها مستحب است، روز هفدهم ربیع الأوّل را یاد کرده اند.[30] ظاهراً همین روایت است که شیخ در مصباح المتهجّد آورده[31] و از آن جا در آثار بعدی، مانند جامع الأخبار، با این عبارت: «روی عنهم(ع) أنّهم قالوا من صام الیوم السابع عشر من شهر ربیع الأول کتب الله له صیام . ..» آمده است.[32]

در این روایت، امام، خطاب به ابو اسحاق بن عبد الله علوی عریضی، با اشاره به سؤال او درباره ایامی که روزه آنها مستحب است، می فرماید:

و یوْمُ مَوْلِدِهِ (ص) وَ هُوَ السَّابِعَ عَشَرَ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الأوَّل.شوشتری با اشاره به این سخن شیخ حرّ عاملی که گفته است: «هفت حدیث دربارۀ روزه روز هفدهم که مولد است، وارد شده »[33] و این که صاحب مستدرک، دو خبر بر آن افزوده،[34] می گوید:

ما پیش از شیخ مفید، هیچ نصّی از قدما دربارۀ روز هفدهم نداریم؛ امّا روایات نُه گانه نیز در واقع دو روایت است که دومی آنها، دلالتی بر این که تولّد، روز هفدهم باشد، ندارد.[35]

اگر چنین باشد، در آن صورت، روایت موجود در مسار الشیعة، صراحتی در اخبار به این که روز هفدهم، روز ولادت است ندارد؛ بلکه اهمیت این روز می تواند به مسأله دیگری باشد که از آن جمله، احتمال تحقّق معراج در این روز است. علاّمه شوشتری،[36] بلافاصله، با اشاره به آنچه که ابن طاووس به نقل از کتاب شفاء الصدور از ابو بکر نقّاش آورده است  که معراج در شب هفدهم ربیع الأوّل رخ داده و بر آن اساس، لزوم تعظیم آن روز را توصیه کرده ، این احتمال را مطرح کرده است که اهمیت روزه آن روز به این جهت باشد.[37]

البته روایت موجود در التهذیب، صراحت در این امر دارد و تعبیر به تعیین روز هفدهم، گویا از متن روایت است.درباره سیره صالحان باید گفت که نظر کلینی و صدوق، اگر به عنوان دو رجل علم و حدیث در شیعه شناخته می شوند، خلاف این سیره است. به علاوه، نمی دانیم این سیره، قبل از قرن چهارم هم بوده است یا نه!

ج. دهم ربیع الأوّل

امّا نظر دیگری که به امام باقر(ع) منسوب شده، روز دوشنبه دهم ربیع الأوّل است؛ گرچه مرحوم مجلسی گفته است که برخی از مخالفان، به ندرت به این نظر باور دارند.

واقدی، از ابو بکر بن عبد الله بن ابی سبره، از اسحاق بن عبد الله بن ابی فروه و او از امام باقر(ع) روایت کرده است که فرمود:ولد رسول الله(ص) یوم الاثنین لعشر لیال خلون من شهر ربیع الأوّل. و کان قدوم أصحاب الفیل قبل ذلک للنصف من المحرم. فبین الفیل و بین مولد رسول الله(ص) خمس و خمسون لیلة.[38]

مرزوقی اصفهانی (م 421 ق) با اشاره به سبک تاریخ گذاری عرب در انتخاب یک حادثه مهم برای سال (مانند عام الفیل)، معتقد است که پیامبر(ص) در همین سال  که سال 38 ملک انوشیروان بود  به دنیا آمد. سپس از ابو العیناء به سند او از امام باقر(ع) روایت می کند که:ولد رسول الله(ص) لیلة الاثنین لعشر لیال خلون من شهر ربیع الأوّل، و کان الفیل فی النصف من المحرّم بینه و بین مولد رسول الله(ص) خمس و خمسون لیلة. و بذلک الإسناد أنّ رسول الله(ص) ماتت أمه و له ستّ سنین.[39]

ابن عساکر نیز آورده است:

أخبرنا أبو محمّد بن الأکفانی، أنبأنا أبو بکر الخطیب، أنبأنا أبو الحسن الحمّامی، أنبأنا أبو الحسن علی بن أحمد بن أبی قیس الدقاق قالا: نبأنا ابن أبی الدنیا أخبرنی محمّد بن صالح القرشی، أنبأنا محمّد بن عمر، حدّثنا ابن أبی سبرة، عن أبی جعفر محمّد بن علی قال: ولد رسول الله(ص) یوم الاثنین لعشر خلون من ربیع الأوّل و کان قد قدم الفیل للنصف من المحرم، فبین الفیل و بین مولد النبی(ص) خمس و خمسون لیلة.[40]

د. دوم و هشتم ربیع الأوّل

از میان مورّخان کهن، محمّد بن حبیب، این دو تاریخ را مطرح کرده است:

ولد رسول الله(ص) یوم الاثنین للیلتین خلتا من شهر ربیع الأوّل، و یقال لثمان لیال خلون من شهر ربیع الأوّل.[41]

مسعودی نیز در مروج الذهب، هشتم ربیع الأوّل را تاریخ ولادت دانسته است:

الذی صحّ من مولده  علیه الصلاة و السلام  أنّه کان بعد قدوم أصحاب الفیل مکة بخمسین یوماً، و کان قدومهم مکة یوم الاثنین لثلاث عشرة لیلة بقیت من المحرّم، سنة ثمانمائة و اثنتین و ثمانین من عهد ذی القرنین، و کان قدوم أبرهة مکة لسبع عشرة خلت من المحرّم و لست عشرة و مائتین من تاریخ العرب، الذی أوّله حجّة الغدر و لسنة أربعین من ملک کسری أنوشروان. و کان مولده  علیه الصلاة و السلام  لثمان خلون من ربیع الأوّل من هذه السنة بمکة، فی دار ابن یوسف.[42]

بخشی از این اختلاف نظرها را حمزه اصفهانی، مورّخ، منجّم و جغرافی دان معروف نیز آورده است. وی با اشاره به آنچه طبری در این باره آورده، می نویسد:

برخی دوم ربیع، برخی هشتم و برخی سیزدهم این ماه را روز ولادت می دانند؛ امّا در دو چیز اختلاف ندارند: یکی این که مولد در نیمه نخست ماه بوده و دیگری این که روز دوشنبه بوده است.[43]

این که طبری، روز سیزدهم را جزو اقوال آورده باشد، در تاریخ الطبری (نه متن اصلی و نه ذیل المذیل موجود) نیست. آنچه در آن کتاب آمده، همان روایت مشهور ابن اسحاق یعنی روز دوازدهم است.[44]

ه‍. دهم رمضان

چهار مستند برای این تاریخ وجود دارد:

نخست، روایت امام جعفر صادق (ع) از طریق یعقوبی که طبق معمول، سند آن را نقل نکرده و احتمال می رود که با استفاده از کتاب المغازی ابان، آن را نقل کرده باشد؛ زیرا در مصادر خود در مقدّمه، یک طریق خود را این طور معرفی کرده: «و أبان بن عثمان عن جعفر بن محمّد». عبارت یعقوبی این است:و قال من رواه عن جعفر بن محمّد یوم الجمعة حین طلع الفجر لاثنتی عشرة لیلة خلت من شهر رمضان.[45]

دوم، روایت زبیر بن بکار، نسب شناس و مورّخ معروف قرن سوم، که معتقد است ولادت، روز دوازدهم رمضان بوده است. عبارت مقریزی این است:

و قیل ولد یوم الاثنین لاثنتی عشرة مضت من رمضان حین طلع الفجر، و قد شذّ بذلک الزبیر بن بکار.مقریزی می افزاید که این تاریخ، با آنچه که نقل کرده است که: «إن اُمّه (حملت به أیام التشریق، فیکون حملها مدّة تسعة أشهر»، موافقت دارد.[46]

حمل در ایام تشریق نکته ای است که کلینی هم دارد و به احتمال، آن را از همین زبیر بن بکار یا مأخذی که زبیر بن بکار از آن بهره برده، گرفته است، جز آن که وی روی دوازدهم ربیع الاول، یعنی قول اولی که زبیر بن بکار داشته ایستاده، نه قول دوم (دهم رمضان) که به قیل نسبت داده و با حمل در ایام تشریق هم به لحاظ عدد ماه های حمل درست در می آید.

ابن کثیر، پس از نقل قول دوازدهم ربیع الأوّل (و نقل هفدهم از منابع شیعه و ردّ آن)، قول دوم را همین دهم رمضان می داند:

و القول الثانی انّه ولد فی رمضان نقله ابن عبد البرّ عن الزبیر بن بکار  و هو قول غریب جدّا  و کان مستنده انّه  علیه الصلاة و السلام  أوحی إلیه فی رمضان بلا خلاف و ذلک علی رأس أربعین سنة من عمره فیکون مولده فی رمضان و هذا فیه نظر و الله اعلم.[47]و باز در ادامه، عین عبارت و استدلال های زبیر بن بکار آمده است:

قال الزبیر بن بکار: حملت به اُمّه فی أیام التشریق فی شعب أبی طالب عند الجمرة الوسطی. و ولد بمکة بالدار المعروفة بمحمّد بن یوسف أخی الحجّاج بن یوسف لثنتی عشرة لیلة خلت من شهر رمضان.[48]

سوم، روایت دیگر که هر چند حمل را در محرم دانسته، امّا ولادت را در رمضان می داند:و رواه الحافظ ابن عساکر، من طریق محمّد بن عثمان بن عقبة بن مکرم، عن المسیب بن شریک، عن شعیب بن شعیب، عن أبیه، عن جدّه قال: حمل برسول الله(ص) فی یوم عاشوراء فی المحرّم و ولد یوم الاثنین لثنتی عشرة لیلة خلت من شهر رمضان سنة ثلاث و عشرین من غزوة أصحاب الفیل.[49]

چهارم، که به جای دهم، به دوازدهم رمضان اشاره دارد ، خبر سلامی در کتاب التاریخ که گفته است:انه ولد لیلة یوم الاثنین، الثانی عشر من رمضان عام الفیل، مع طلوع الفجر.[50]

روز ولادت: جمعه یا دوشنبه

تفاوت دیگر، این است که در میان شیعه، روز جمعه شهرت دارد و در میان اهل سنّت، روز دوشنبه. در عبارت کلینی، دوازدهم، روز ولادت است؛ امّا مصادف با روز جمعه است، نه دوشنبه.

برای شیعه، این مهم بوده است که ولادت پیامبر(ص)، روز جمعه بوده، نه دوشنبه که بیش تر اهل سنّت، آن را گفته اند.[51]

یک روایت شیعی، روی این نکته تأکید کرده است. علی بن جعفر می گوید:جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَخِی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ(ع) فَقالَ إِنِّی اُرِیدُ الْخرُوجَ فَادْعُ لِی قَالَ وَ مَتَی تَخْرُجُ قَالَ یوْمَ الاْءِثْنَینِ فَقَالَ لَهُ وَ لِمَ تَخْرُجُ یوْمَ الاْءِثْنَینِ قَالَ أَطْلُبُ فِیهِ الْبرَکةَ لِأَن رَسُولَ الله(ص) وُلِدَ یوْمَ الاْءِثْنَینِ قَالَ کذَبُوا وُلِدَ رَسُولُ الله(ص) یوْمَ الْجمُعَةِ وَ مَا مِنْ یوْمٍ أَعْظَمَ شُؤْما مِنْ یوْمِ الاْءِثْنَینِ یوْمَ مَاتَ فِیهِ رَسُولُ الله (ص) وَ انْقَطَعَ فِیهِ وَحْی السَّمَاءِ وَ ظُلِمْنَا فِیهِ حَقَّنَا.[52]به هر حال، کراهت سفر در روز دوشنبه، منشأش همین است که روز دوشنبه، روز وفات است، نه روز تولّد.[53]

وقت حمل

در این باره، سه نظر وجود دارد:

اوّل، ایام تشریق، که کلینی  به احتمال به نقل از زبیر بن بکار  آن را نقل کرده است. دیاربکری در تاریخ الخمیس از سیره یعمری و حلبی هم در سیره خود این مطلب را آورده اند.[54] زبیر بن بکار  که تولد را در دوازدهم رمضان می داند  با تاریخ این حمل مشکلی ندارد، اما این سخن کلینی، پس از اعلام روز دوازدهم ربیع الاول به عنوان روز ولادت رسول الله، با این اعتراض مواجه شده است که در این صورت، چه طور تولّد می تواند در ربیع الأوّل باشد؟ پاسخ ارائه شده با تفصیلاتی که مرحوم مجلسی داده، به باور اعراب جاهلی، به نسی ء و جابه جا کردن ماه های حرام بر می گردد که با پیچیدگی های محاسباتی روبه رو شده است.[55] جواب های مفصل دیگری هم بر اساس محاسبات نجومی مرحوم ثقة الاسلام شهید در رساله ایضاح الانباء آورده و همه آنها را ناکافی می شمارد.

دوم، هجدهم جمادی الثانی، که شیخ صدوق در کتاب النبوة آورده است.[56] اگر این تاریخ درست باشد، تولّد باید دوازدهم ربیع الأوّل باشد که دوره حمل بیش از نه ماه نباشد.[57]

سوم، روز عاشورا، بر اساس روایتی که ابن عساکر آورده است:حمل برسول الله(ص) فی یوم عاشوراء فی المحرّم.[58]

وقت ولادت

کلینی دو نقل دارد: نخست، وقت زوال، و دیگری، وقت طلوع شمس. در منابع دیگر، وقت طلوع شمس یا طلوع فجر آمده است. در روایتی تأکید شده است که «ولد لیلاً».[59]

بیرونی، در آثار الباقیة، تولّد در شب را مسلّم دانسته و با آن، خبری را که تولّد را در روز دانسته، نقد کرده است. علاّمه مجلسی معتقد است که مشهور میان شیعه و اهل سنّت، طلوع فجر است؛ امّا برخی، وقت زوال هم گفته اند.[60]

سال ولادت

رایج ترین تطبیق برای سال ولادت، «عام الفیل» است. در این زمینه نیز اختلافات فراوانی وجود دارد؛ بخصوص در منابع اهل سنّت که سال ولادت و تناسب آن با عام الفیل، مختلف ذکر شده است؛ امّا چنان که گفته شده، در میان شیعیان، تقریباً همگی اتّفاق بر این دارند که تولّد، در عام الفیل بوده است.[61] از قدمای مورخان اهل سنت، خلیفة بن خیاط نیز بر این باور است که در مورد تولد حضرت در عام الفیل اتفاق نظر وجود دارد.[62]

پی نوشت ها:

[1] السیرة النبویة، ج1، ص158.

[2] اثبات الوصیة، ص114 قم: انصاریان، 1417 ق.

[3] زیج مفرد، تهران: میراث مکتوب، 1386 ش، ص63.

[4] بحار الأنوار، ج15، ص248.

[5] کتاب المبعث و المغازی (به کوشش: رسول جعفریان، قم، 1375ش)، ص36 (به نقل از: کمال الدین، ص96؛ تفسیر القمی، ج1، ص373).

[6] کمال الدین، ص196.

[7] بحار الأنوار، ج15، ص250.

[8] الإقبال، ص599.

[9] همان.

[10] تواریخ النبی والآل، ص20.

[11] قس: تاریخ اهل البیت(ع)، ص83.

[12] مسار الشیعة، ص51.

[13] الإقبال، ص603.

[14] مستدرک الوسائل، ج7، ص521.

[15] مصباح المتهجّد، ص791.

[16] التهذیب، ج6، ص2؛ النهایة، ص169؛ المبسوط، ج1، ص282.

[17] ذخیرة الأخرة (به کوشش: رسول جعفریان، قم: انصاریان)، 1375 ش، ص106.

[18] نزهة الزاهد (به کوشش: رسول جعفریان، تهران: میراث مکتوب، 1376 ش)، ص353.

[19] ر.ک: بحار الأنوار، ج15، ص287.

[20] ر.ک: اعلام الوری، ج1،ص 42. نظریه دوم یا دهم، روایاتی است که در طبقات ابن سعد ج1، ص100 - 101 آمده است.

[21] بحار الأنوار، ج15، ص248.

[22] میزان السماء، ص427.

[23] بحار الأنوار، ج15، ص250.

[24] همان.

[25] قصص الأنبیاء، ص316.

[26] الإقبال، ص603.

[27] العدد القویة، ص110 - 111.

[28] الأوائل، ص35.

[29] میزان السماء، ص437.

[30] تهذیب الأحکام، ج4، ص305.

[31] مصباح المتهجّد، ص791.

[32] جامع الأخبار، ص82.

[33] فهرس الوسائل، ج7، ص21.

[34] مستدرک الوسائل، ج7، ص521.

[35] تواریخ النبی والآل، ص20.

[36] همان، ص19.

[37] الإقبال، ص601.

[38] طبقات الکبری، ج1، ص80.

[39] الأزمنة والأمکنة، ص465.

[40] تاریخ دمشق، ص76.

[41] المحبر، ص9.

[42] مروج الذهب، ج2، ص274.

[43] تاریخ سنی ملوک الأرض (بیروت: دار مکتبة الحیاة)، ص117.

[44] ر.ک: تاریخ الطبری، ج2، ص156.

[45] تاریخ یعقوبی، ج2، ص5.

[46] امتاع الاسماع، ج1، ص6.

[47] البدایة والنهایة، ج2، ص260.

[48] همان.

[49] البدایة والنهایة، ج2، ص261.

[50] آثار الباقیة، ص423 - 424.

[51] ر.ک: بحار الأنوار، ج15، ص249.

[52] وسائل، ج11، ص352.

[53] مستطرفات، ص647.

[54] تاریخ الخمیس، ج1، ص185؛ السیرة الحلبیة، ج1، ص85.

[55] بحار الأنوار، ج15، ص252.

[56] به نقل از الإقبال، ص623.

[57] ر.ک: تواریخ النبی والآل، ص20. این برداشت، براساس روایتی از امام باقر(ع) است که نهایت دوره حمل، نه ماه است، نه بیش تر. (الکافی، ج5، ص52، ح 3)

[58] البدایة والنهایة، ج2، ص261.

[59] بحار الأنوار، ج15، ص260.

[60] همان، ص249.

[61] میزان السماء، ص426.

[62] تاریخ خلیفه بن خیاط، ص53.

کلمات کلیدی
روز دقیق تولد حضرت محمد  |  ماه و روز دقیق  |  روز هفدهم ربیع‌الاول  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : ناشناس تاریخ : 1400/10/06

خب بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/08/12

یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فردا تولد خاتم الانبیاست یا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به حق خودت این ویروس کرونا تموم بشه برا تموم شدن این ویروس صلوات بفرستید تا بشه ۱۰۰۰۰۰۰ تا سهم هر نفر ۱۰ تا صلوت

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1399/08/12

خوب بود بد نبود

نویسنده : ساینا اوزدمیر تاریخ : 1399/02/20

خیلی خوب بود ممنون

نویسنده : یمن تاریخ : 1398/10/11

سلام علیکم حضرت پیامبر درعام فیل به دنیاآمدند همان سالی که ابرهه به مکه مکرمه حمله کرد که باپرندگان(شایدبرستو] از آسمان مواجه شدند و با سنگهای ریز مثل کاه شتر خورد شدند سبحان الله

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1398/03/29

خیلی خوبه گوگل همه چیز رو نشون میده به ما واقعا ممنونم

نویسنده : سوگند تاریخ : 1398/02/22

حضرت محمد معروف به محمد امین بود

نویسنده : محسن تاریخ : 1397/12/21

سلام طبق روایات ابناء عامه و بعضی از آنها که در کتب ما وارد شده دوشنبه بود ..یعنی روز ولادت و بعثت و شهادت همه دوشنبه بود. واگه اونها اعتقاد دارند که 12 ربیع الاول و بعضی 8 ربیع الاول گفته باشند هیچ کدوم از این 12و8،ربیع الاول دوشنبه نیست..حساب کنید به همین نتیجه میرسید.

نویسنده : میلاد تاریخ : 1397/06/29

سلام به همه دوستان

نویسنده : حنانه تاریخ : 1397/01/25

این متن اشتباه است

نویسنده : محمد معصومى تاریخ : 1397/01/25

درود خداوند برحضرت محمد وخاندانش.

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/12/03

سلام متنتون عالی بود

نویسنده : امیر تاریخ : 1396/10/27

خوب بود ولی کم بود

نویسنده : فرهاد تاریخ : 1396/10/25

هر اشتباهی کردیم هر راه غلطی رو که رفتیم بازم خدا مهربانیت رو بر ما نشان داد خدایا میخوام راه درست اندیشیدن درست حرف زدن رو بر این بنده حقیرت بده که بتونه در زندگی با اطرافیانش رابطه خوبی داشته باشه

نویسنده : دریا تاریخ : 1396/09/27

ممنون

نویسنده : حجت تاریخ : 1396/09/19

درود بر پیامبر خدا ولادتت مبارک

نویسنده : محمد تاریخ : 1396/09/17

باید سال و ماه و روزدقیق تولدحضرت محمد به میلادی هم نوشته شود کامل نیست

نویسنده : محمدجواد تاریخ : 1396/09/15

متنتون عـــــــــــــــــــــــــــــــــــــالـــــــــــی بـــــــــــود

نویسنده : حسین تاریخ : 1396/09/15

خیلی عالی بود درود خداوند بر رسول اكرم

نویسنده : یک مسلمان تاریخ : 1396/09/15

درود خداوند بر پیامبر مهربانی و رحمت

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/09/13

ممنون

نویسنده : فردخت علی بابا تاریخ : 1396/09/13

بد نیست

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/09/12

بیشتر بنویسید آخه 4خط فقط

نویسنده : زینب رحمتی تاریخ : 1396/09/08

1000 خوب بود 0 بد بود

نویسنده : محمدرضا تاریخ : 1396/08/30

خوب بودولی اگه بیشتربودخیلی بهتر می شد

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/08/29

خوب

نویسنده : الهه تاریخ : 1396/08/29

از نظر من عالی بود شهادت امام هشتم امام رضا(ع)را تسلیت عرض می نمایم🏴😢💘

نویسنده : سونم تاریخ : 1396/03/23

خوب بود

نویسنده : کیانا تاریخ : 1396/02/13

راستش خوب بود اما اگر بتونید سالی که حضرت محمد بدنیا اومده رو ماه شمسیشو بفرستین دیگه نور الی نوره

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1395/09/28

بد نبود

نویسنده : باران تاریخ : 1395/09/25

متنتون عالی بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1395/09/24

متون عالی بود چیزی که می خواستم پیدا کردم

نویسنده : مهدی تاریخ : 1395/02/21

تاریخ تولد پیغمیر و ائمه رو دقیق میشه بگید بدون شک و شبهه باشه به شمسی البته

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1394/11/25

مفید بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1395/01/22

خوب بود

نویسنده : AMIR تاریخ : 1394/11/11

من چیزی رو که می خواستم پیدا نکردم!!

نویسنده : دلارام تاریخ : 1394/10/01

متنتون خوب بود

نویسنده : ابوالفضل عباسی تاریخ : 1393/10/21

عالی بود من تونستم ازمتناتون تومدرسه تو مسابقه ی هفته ی وحدت شرکت کنم

نویسنده : ملیکا تاریخ : 1393/10/18

خوب بود اما کم !

نویسنده : عارفه فیضی تاریخ : 1391/11/08

متنتون عالی بود.

نویسنده : متین تاریخ : 1396/12/19

به نظر من این جواب اشتباه است

نویسنده : عباس تاریخ : 1396/09/15

درود خداوند بر رسول اکرم ص