گنجینه معارف

با پدر و مادر چگونه رفتار نمائیم؟(3)

فرزندانش به او احترام نمایند، باید به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید . می دهیم که آیا پدر و مادر حتما باید مؤمن باشند تا مورد احترام قرار گیرند یا آیا احترام پدر و مادر لازم است یا اطاعت آنها؟ و اگر اطاعت آنها لازم است، حدود و فرزندانش به او احترام کنند، باید به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید چون این نداری سراغ او نیاید (5) ، باید به پدر و مادر خود احسان و نیکی کند و که خداوند متعال در آنها دستور به احسان و نیکی به پدر و مادر را می دهد، و آن را بخشی از اطاعت خود معرفی می کند، مطلق است و در مورد نیکی و احترام کردن به آنان اندازه اطاعت و احترام; و اینکه آیا تنها احترام پدر و مادر واجب است یا هم احترام نیکی و احسان به پدر و مادر

چکیده ماشینی


منبع : مجله مکتب اسلام، شماره 12 سال(82) , فرج اللهی، فرج الله تعداد بازدید : 47187     تاریخ درج : 1388/10/13    

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4

هرکس که دوست دارد عمری زیاد، روزی فراوان و روزگار خوشی داشته و از زندگی خود لذت برده، و فرزندانش به او احترام نمایند، باید به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید . رسول اکرم صلی الله علیه و آله

همه دوست دارند خود و فرزندان و نسلشان خوشبخت و سعادتمند و خوش روزی باشند . همچنانکه هیچ فردی در جهان پیدا نمی شود که بدبختی و سیه روزی را دوست داشته باشد . اما چگونه می توان به خوشبختی و وسعت رزق، دست یافت؟

پاداش نیکی به پدر و مادر

اگر در شماره گذشته به پاره ای از سیه روزیهائی که به وسیله بی احترامی به پدر و مادر دامنگیر فرزندان می شود، اشاره شد، در این شماره به برخی از کارهائی که موجب رضایت و دعای پدر و مادر شده و از این طریق خوشبختی و فرزندان صالح و نیکو (که نوعی خوشبختی و سعادت است)، نصیب فرزند می شود; می پردازیم و نیز این مطلب را مورد بررسی قرار می دهیم که آیا پدر و مادر حتما باید مؤمن باشند تا مورد احترام قرار گیرند یا دستور خدا در این باره مطلق است؟ همچنین این نکته را مورد توجه قرار می دهیم که آیا احترام پدر و مادر لازم است یا اطاعت آنها؟ و اگر اطاعت آنها لازم است، حدود آن چیست؟

از جمله کارهائی که مایه خوشبختی و سعادت انسان و فرزندان و نسل او می شود، نیکی به پدر و مادر و معاشرت مؤدبانه و محترمانه با آنان است . چنانکه خداوند متعال در قرآن مجید، می فرماید:

«ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد، و دوران حمل و از شیر باز گرفتنش سی ماه است، تا زمانی که به کمال قدرت و رشد برسد و به چهل سالگی بالغ گردد . می گوید: «پروردگارا! مرا توفیق ده تا شکر نعمتی را که به من و پدر و مادرم دادی بجا آورم و کار شایسته ای انجام دهم که از آن خشنود باشی، و فرزندان مرا صالح گردان، ...» (1) .

در تفسیر این آیه، مرحوم علامه طباطبائی می نویسد:

«حاصل درخواست انسان از خدا این است که خدا آنچنان به قلب او الهام کند که شکر نعمتهایش را بجا آورد و عمل صالح انجام دهد و به پدر و مادرش نیکی کند و همچنین فرزندان او نیز بر او نیکی و احترام کنند چنانکه او به والدین خود احترام می کرد» (2) .

پس معلوم می شود اگر انسان به والدین نیکی و احترام نماید، فرزندان او نیز به او احترام می کنند .

احادیث فراوانی که در این مورد وارد شده، از حد شمارش خارج است که ما به چند نمونه از آنها اشاره می نماییم:

1 . رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید:

«هرکس دوست دارد عمری زیاد و روزی فراوان و روزگار خوشی داشته و از زندگی خود لذت ببرد، و فرزندانش به او احترام کنند، باید به پدر و مادر خود نیکی و احسان نماید چون این کار بخشی از اطاعت خداوند است » . (3) که قبلا در ذیل آیه 23 سوره اسراء اشاره شد . و هرکس دوست دارد فرزندانش به او نیکی کنند (4) . هرکس دوست دارد لحظه مرگ برایش آسان باشد; و هرکس می خواهد پیش از مرگ، فقر و نداری سراغ او نیاید (5) ، باید به پدر و مادر خود احسان و نیکی کند و با آنان مودبانه و محترمانه رفتار نماید» .

باز آن حضرت می فرماید:

«حتی اشخاصی که فاسد و نابکار هم هستند، در اثر خوبی به پدر و مادر از امکانات خوب مالی در دنیا بهره مند می شوند» (6) .

امام باقر علیه السلام می فرماید:

«احسان و خوبی به پدر و مادر فقر و فلاکت و هفتاد نوع مرگ بد را از انسان دفع می کند (7) .

نیکی به پدر و مادر پس از مرگ

دستور نیکی به پدر و مادر تنها در زمان حیات آنان نیست، بلکه پس از وفاتشان هم باید ادامه داشته باشد چنانکه در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:

«شما چرا به پدر و مادرتان - چه زنده و چه مرده آنها - خوبی و احسان نمی کنید و برایشان نماز و به نیت آنها صدقه و حج انجام نمی دهید که به همان اندازه به شما هم پاداش خواهد رسید» (8) .

همچنین امام باقر می فرماید:

«اگر فرزندی در حال حیات والدین نسبت به آنها احسان و نیکی و احترام بکند اما پس از مرگشان قرض آنها را ندهد و برای آنها استغفار نکند، خداوند او را درزمره عاق والدینها می نویسد . ولی اگر در حال حیات نیکی نکند اما وقتی از دنیا رفتند، دین آنان را ادا کند و استغفار نماید، خداوند او را در جرگه کسانی قرار می دهد که به پدر و مادرشان احسان و نیکی کرده اند (9) .

دعای پدر و مادر

می دانیم که دعای انبیاء و اولیاء پیش خداوند مستجاب می شود . اما در میان غیر انبیاء و معصومین از جمله دعاهائی که استجابت آن حتمی است، دعای پدر و مادر در مورد فرزند است که هم دعای آنها و هم نفرینشان پذیرفته درگاه حق است . پس خوشبخت و سعادتمند کسی است که دعای خیر پدر و مادر پشت سر اوست . چنانکه پیامبر گرامی اسلام می فرماید:

«بر تو باد جلب دعای پدر زیرا دعای پدر از ابرهای آسمان بالا می رود و خداوند بر آن نظر می افکند و می فرماید: ای فرشتگان! مانع بالا آمدن آن نباشید که می خواهم آن را برآورده سازم » (10) .

اگر پدر و مادر مؤمن نباشند

همه آیاتی که خداوند متعال در آنها دستور به احسان و نیکی به پدر و مادر را می دهد، و آن را بخشی از اطاعت خود معرفی می کند، مطلق است و در مورد نیکی و احترام کردن به آنان هیچ قیدی نزده، تنها قیدی که این نوع آیات دارد، در مساله اطاعت از آنان است نه احترام . که بعدا اشاره خواهد شد .

در این مورد داستانی جالب و خواندنی را تقدیم می نمائیم چرا که زبان داستان گویا و مؤثر است:

شخصی به نام زکریا بن آدم می گوید: مردی مسیحی بودم که مسلمان شدم و عازم زیارت خانه خدا شدم و در مدینه امام صادق علیه السلام را زیارت کردم و پس از معرفی خودم که قبلا مسیحی بودم و اسلام اختیار کرده و الان مسلمان هستم، به او عرض کردم پدر و مادرم مسیحی هستند و مادرم نابینا است و من با آنها زندگی می کنم و با ایشان همغذا می شوم آیا اشکالی دارد؟

فرمود: آیا آنها گوشت خوک می خورند؟

عرض کردم: نه، هرگز .

فرمود: عیب ندارد که با مادرت همغذا شوی . و با او بیشتر خوش رفتاری کن و اگر درگذشت شخصا مراسم خاکسپاری را به عهده بگیر .

پس از مراسم حج به کوفه باز گشتم و با مادرم طبق توصیه امام، بیش از پیش مهربانی کردم و لباس و موی سرش را تمیز می کردم و خدمت می کردم . روزی مادرم پرسید: پسرم تو که قبلا مسیحی بودی اینقدر به من محبت نمی کردی حالا که مسلمان شدی بیشتر مرا احترام می کنی . گفتم: این; توصیه یکی از فرزندان پیامبر ماست .

مادرم گفت: این پیامبر است؟ گفتم نه، یکی از فرزندان آن حضرت است .

سپس مادرم گفت: پسرم دین تو بهترین دینهاست آن را به من یاد بده تا مسلمان شوم . من شهادتین را به او آموختم و نماز را یاد دادم . او نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند . همان شب عارضه ای بر او وارد آمد، به من گفت: چیزهائی که به من گفتی دوباره بگو . دوباره گفتم و او تکرار کرد و درگذشت . وقتی صبح شد مسلمانان جمع شدند و او را غسل دادند و خودم نماز گزاردم و من شخصا او را در قبر گذاشتم (11) .

اینجاست که باید گفت: زنده باد اسلام و قرآن و مکتب حیاتبخش و انسان ساز اهل بیت علیهم السلام که بهتر و بیشتر از همه مکبتها و مسلکها به این مساله حیاتی اهمیت داده و به پیروان خود توصیه نموده و از این راه کانون خانواده را که اصل اساسی و زیربنای جوامع انسانی است، گرم; و بدینوسیله سعادت آنها را تضمین کرده است . اما قوانین و مقررات دنیای مادی، بالاخص جهان غرب علیرغم پیشرفت معجزه آسای خود در تکنیک، نه تنها نتوانسته است در مورد خانواده که شالوده انسانیت است، مقرراتی حتی نزدیک به مقررات اسلام به پیروان خود توصیه کند، بلکه خود گرفتار ناهنجاریهای اجتماعی است که گوشه ای از آنها طلاقها و ازهم پاشیدن کانون خانواده و بچه های پرورشگاهی و خیابانی است . چرا که قوانین آنها الهی نبوده و ساخته و پرداخته مغزهای ناقص بشری است .

اطاعت یا احترام؟

اما ببینیم اینهمه سخن از احترام به پدر و مادر که به میان آمد آیا منظور، احترام به آنان است که مطلق است یا اطاعت؟

بحث ما، در دو شماره گذشته و همچنین بخش اعظم این مقاله، پیرامون برخورد فرزندان با پدر و مادر بود که به گوشه ای از آیات و روایات مربوط به بحث، اشاره شد . اینک به حدود و اندازه اطاعت و احترام; و اینکه آیا تنها احترام پدر و مادر واجب است یا هم احترام و هم اطاعت در همه کارها، می پردازیم:

همچنانکه خداوند متعال در کتاب آئین زندگی خود خدمت و نیکی به والدین را بخشی از اطاعت خود قرار داده، در زمینه اطاعت است . نیز دستوراتی را پیش روی انسانها نهاده است . دستوری که خداوند بدون قید و شرط صادر فرموده، در مورد «احترام » است نه «اطاعت » . چرا که در آیاتی دیگر فرموده است هر وقت پدر و مادر، تو را به راه انحرافی و شرک دعوت کردند و تو را در برابر خدا قرار دادند، نباید اطاعت کنی گرچه مسلمان و مؤمن باشند . اما در عین حال باید احترام آنان را داشته باشی و مؤدبانه رفتار نمائی چنانکه در قرآن مجید می خوانیم:

«ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، و اگر آن دو (مشرک باشند و) تلاش کنند که برای من همتائی قائل شوی که به آن علم نداری، از آنها پیروی مکن! ...» (12) .

«و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم; مادرش او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل کرد (به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه ای را متحمل می شد)، و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد، (آری به او توصیه کردیم) که برای من و برای پدر و مادرت شکر بجا آور که بازگشت (همه شما) به سوی من است!» (13) .

«و هرگاه آن دو تلاش کنند که تو چیزی را همتای من قرار دهی، که از آن آگاهی نداری (بلکه می دانی باطل است)، از ایشان اطاعت مکن، ولی با آن دو، در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن ... .» (14) .

علی علیه السلام می فرماید:

«لا طاعة لمخلوق فی معصیة الخالق » (15) . «اگر اطاعت مخلوقی باعث معصیت خدا شود، جایز نیست » .

همچنین امام باقر علیه السلام می فرماید:

«خداوند در سه چیز عمومیت قائل است: حفظ امانت برای همه، اعم از اینکه طرف خوب باشد یا بد . وفاداری به عهد، خواه طرف پیمان، خوب باشد یا بد . نیکی و احسان به پدر و مادر چه خوب باشند یا بد» (16) .

پی نوشت:

1) احقاف: 15 .

2) تفسیر المیزان، ج 18، ص 202، چ بیروت .

3) مجلسی، بحارالانوار، ج 74، ص 85، چ قدیم .

4) همان، ص 65 .

5) نیشابوری، محمد، روضة الواعظین، ج 2، ص 429، چ بیروت (از امام صادق) .

6) مجلسی، همان، ج 74، ص 82 .

7) همان، ص 81 .

8) اصول کافی، ج 2، ص 162، چ قدیم .

9) مجلسی، همان، ج 74، ص 81 .

10) بحار، ص 83 - 84 .

11) اصول کافی، ج 2، ص 160 .

12) عنکبوت: 8 .

13) لقمان: 14 .

14) لقمان: 15 .

15) مجلسی، بحارالانوار، ج 74، ص 85 .

16) اصول کافی، ج 2، ص 162 .

کلمات کلیدی
فرزندان  |  خدا  |  اطاعت  |  مادر  |  احسان  |  پدر و مادر  |  احترام  |  رفتار  |  دعاهائی  | 
لینک کوتاه :  
نویسنده : ناشناس تاریخ : 1398/06/15

پدرم باهام خوبه ولی مادرم اصلا باهام خوب نیست

نویسنده : ایدا تاریخ : 1397/08/13

خوب بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/08/13

عالی بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/06/17

بسیارتاثیرگذار

نویسنده : بی نام تاریخ : 1397/04/13

عااالی بود

نویسنده : وروجک تاریخ : 1397/02/30

من باپدرومادرم احساس آرامش دارم ممنون ازهمه پدرومادر دنیا

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1397/02/14

خوب بود

نویسنده : حنانه تاریخ : 1396/12/19

من ترم آخر کاردانی بودم،پدرم دیگه نذاشت برم دانشگاه. افسردگی شدید دارم و والدینم حاضر نیستن ببرنم دکتر. فقط بخاطر اینکه بهشون گفتم من کتک هایی که بهم زدینو منت هایی که سرم گذاشتینو نمیتونم فراموش کنم و کمکم کنید که دارم دیوونه میشم و اونا هم به جای کمک به بهبود افکار منفیم و افسردگیم،اینکارارو کردن. الان دوماهه تو خونه زندانیم. حالا همه بشینین بگین که پدرومادر صلاح بچشونو میخوان. من سه بار خودکشی کردم.الان داغون داغونم. کل کارای خونه هم انداختن گردنم و مامانم در عین سلامتی کامل فقط یه گوشه میشینه و فیلم میبینه یا با بابام همش بیرونن. پدرومادر بد الهی که بمیرن و بچشونو راحت کنن

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1398/02/29

چه وحشتناک

نویسنده : عسل تاریخ : 1396/11/06

عالی بود

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/11/06

پس جواب من چی شد

نویسنده : سمیه تاریخ : 1396/11/06

خیلی عالی.من با والدینم خیلی مشکل دارم ولی با خواندن این مطالب آرام شدن ورفتارم را اصلاح میکنم

نویسنده : ... تاریخ : 1396/10/25

نسبتاًخوب روبه عالی

نویسنده : مهدیه تاریخ : 1396/10/21

من امروز بخاطر لباس پوشیدنم بابام کلی دعوام کرد من ظاهرم جلف مانند نیس حتی مانتوم تازیر زانوم بود .ولی پدرم فقط به چادر رضایت میده .من راستش به چادر علاقه ای ندارم تروخدا کمکم کنید من الان حتما باید بپوشیم؟اگر عاقم کنه قبوله؟من حق انتخاب ندارم؟پس خودم چی

نویسنده : سمیه تاریخ : 1396/11/06

عزیزم چادر هم خیلی سخت نیست با این کار دل والدینتو به دست میاری قطعا خدا هم جبران میکنه انشالله

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/09/25

عالی

نویسنده : دنیا تاریخ : 1396/09/12

من امروز به خاطر یه ماشین خریدن بی ارزش با بابا و مامانم دعوام شد.هیچ وقت تو عمرم اینقدر پشیمون نشده بودم از کاری که کردم.هیچوقت حتی اگه اشتباه گفتن ازشون رو برنگردونین هیشکی تو این دنیا مهم تر از مادر پدر نیست.

نویسنده : ناشناس تاریخ : 1396/03/25

عاالی بود

نویسنده : من تاریخ : 1395/12/10

خوب بود