با سلام با توجه به آیات قرآن انسان جزای حتی کوچکترین اعمال خود را در آخرت می بیند اما از طرف دیگر در احادیث امده که اگر نماز انسان قبول نشود سایر اعمال نیک انسان نیز پذیرفته نمیشود لطفا این اختلاف را توضیح دهید با تشکر
قبل از پاسخ به سوال روایاتی را که به این نکته اشاره دارند مرور می کنیم
از پیامبر ص نقل شده است :
مَنْ صَلَّى الْفَرِيضَةَ لِغَيْرِ وَقْتِهَا رُفِعَتْ لَهُ سَوْدَاءَ مُظْلِمَةً تَقُولُ لَهُ ضَيَّعَكَ اللَّهُ كَمَا ضَيَّعْتَنِي وَ أَوَّلُ مَا يُسْأَلُ الْعَبْدُ إِذَا وَقَفَ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ صَلَوَاتِهِ فَإِنْ زَكَتْ صَلَاتُهُ زَكَا سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِنْ لَمْ تَزْكُ صَلَاتُهُ لَمْ يَزْكُ عَمَلُه....
کسی که نماز را در وقت خود نخواند نماز او مانند نقطه سیاهی بالا می رود و خطاب به نماز گزار می گوید مرا تضییع کردی خداوند تو را تضییع کند و اولین چیزی که از بنده خدا در پیشگاه خداوند سوال می شود از نمازهایش است اگر نماز او نماز پاک و صالحی بود و از هر گونه نا خالصی و کم و کاستی به دور بود سایر اعمالش هم چنین خواهد بود و اگر نمازش نماز پاک و صالح و خالصی نبود در این صورت سایر اعمالش نیز صالح و پاک به حساب نخواهد آمد. (کافی ج 3 ص 268)
همچنین در وسائل الشیعه آمده است:
عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ كُلُّ سَهْوٍ فِي الصَّلَاةِ يُطْرَحُ مِنْهَا غَيْرَ أَنَّ اللَّهَ يُتِمُّ بِالنَّوَافِلِ إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا إِنَّ الصَّلَاةَ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِي أَوَّلِ وَقْتِهَا رَجَعَتْ إِلَى صَاحِبِهَا وَ هِيَ بَيْضَاءُ مُشْرِقَةٌ تَقُولُ حَفِظْتَنِي حَفِظَكَ اللَّهُ وَ إِذَا ارْتَفَعَتْ فِي غَيْرِ وَقْتِهَا بِغَيْرِ حُدُودِهَا رَجَعَتْ إِلَى صَاحِبِهَا وَ هِيَ سَوْدَاءُ مُظْلِمَةٌ تَقُولُ ضَيَّعْتَنِي ضَيَّعَكَ اللَّهُ. (وسائل ج 4 ص 108).
هر سهوی در نماز، باعث کاسته شدن از نماز می شود غیر از این که خداوند نماز را با نوافل تکمیل می کند و اولین چیزی که از انسان در قیامت محاسبه می شود نماز اوست اگر قبول شود بقیه اعمالش نیز قبول خواهد شد. نماز وقتی در اول وقت خود خوانده شود به صاحبش بر می گردد د رحالی که سفید و درخشان است و به نماز گزار می گوید خدا حفظت کند که مرا حفظ کردی و زمانی که در غیر وقت خود خوانده شود به صاحبش بر می گردد در حالی که سیاه و تاریک است و می گوید خداوند تو را تضییع کند که مرا تضییع کردی.
بر اساس این دو روایت، نماز جایگاه مهمی در بین سایر احکام و اعمالی دارد که لازم است یک مسلمان آنها را انجام دهد. و به خاطر همین اهمیت، جزو اولین مواردی است که مورد محاسبه قرار می گیرد. البته این زمانی است که عقاید انسان صحیح باشد و گرنه وقتی عقاید صحیح نباشد نوبت به سوال از اعمال وی نخواهد رسید برای همین در روایتی دیگر با وجود این که نماز ستون دین شمرده شده است ولی ولایت را مهمتر از نماز و روزه و زکات و حج دانسته اند و فرموده اند:
عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ أَيُّ شَيْءٍ مِنْ ذَلِكَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَايَةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِي هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِنَّ قُلْتُ ثُمَّ الَّذِي يَلِي ذَلِكَ فِي الْفَضْلِ فَقَالَ الصَّلَاةُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ الصَّلَاةُ عَمُودُ دِينِكُم... {الكافي ج : 2 ص : 19}
امام باقر عليه السلام مي فرمايد: اسلام بر پنج چيز استوار است نماز ,زکات , حج , روزه , و ولايت. زراره به امام مي گويد کدام از اينها برترند فرمود ولايت برتر است چون ولايت کليد اينهاست و والي راهنماي به اينها.
زراره مي گويد گفتم بعد از ولايت کدام برتر است فرمود: نماز چرا که پيامبر اکرم ص فرمود نماز ستون دين شماست ... .
پس این که گفته می شود نماز اولین چیزی است که در قیامت در مورد آن از بنده سوال می شود، زمانی است که اعتقادات شخص درست باشد. یا شاید این گونه بتوانیم بگوییم که شرط قبولی نماز، درست بودن اعتقادات فرد است و نماز کسی که اعتقاداتش درست نباشد اصلا قابل قبول نیست.
اما این که چرا نماز شاخص و معیار قبولی است و اگر قبول نباشد دیگر اعمال وی هم قبول نمی شود به خاطر این است که نماز عبادتی است که تمامی اعتقادات انسان در آن ظهور و بروز پیدا می کند و کسی که عقایدش درست نباشد نمازش را نمی تواند درست و کامل انجام دهد چه از حیث مقید بودنش به اول وقت خواندن آن و اهمیت دادن به آن و چه از حیث داشتن حال توجه در آن و چه از حیث خالص و بی ریا بودن آن.
پس وقتی کسی نماز را همواره در اول وقت و با حال توجه و اخلاص خواند معلوم می شود که عقیده و معرفت وی نسبت به خداوند متعال درست و صحیح بوده و برای همین عظمت خداوند چنان در دل وی جای گرفته که وقتی زمان نماز فرا می رسد هر چیزی جز خدا را کنار می گذارد و به نماز می پردازد و آن را در اول وقت انجام می دهد و همچنین در حال نماز هم هیچ چیزی در حد و اندازه ای نیست که توجه وی را نسبت به خداوند متعال، از بین ببرد برای همین نماز را با حال توجه می خواند و چون جز خدا هیچ کسی را صاحب اثر نمی داند و عزت حقیقی را از آن خدا می داند برای همین نماز را جز برای خدا به جای نمی آورد و هیچ وقت دچار ریا نمی شود. اما اعمال دیگر چنین قابلیتی ندارند که بتوانند به صورت کامل نمایانگر عقیده و معرفت انسان نسبت به خداوند باشند. برای همین نماز معیار قبولی دیگر اعمال قرار گرفته است. و اگر نماز کسی مورد قبول واقع شد معلوم می شود که این شخص در حدی از معرفت و عقیده نسبت به خداوند قرار داشته که اعمالش را خالص و تنها برای خدا انجام داده باشد. برای همین دیگر اعمال وی هم مقبول می شود ولی اگر کسی نتوانسته باشد در طول عمر خود نماز مقبول و با توجه و اخلاصی به جای آورده باشد معلوم می شود که وی به آن حدی از معرفت خدا نرسیده که توانسته باشد عملی را خالص و تنها برای خدا انجام دهد و می دانیم که شرط قبولی هر عملی هم خالص بودن آن است و الا اگر عمل خالص نباشد خداوند خودش فرموده که من شریک خوبی هستم اگر کسی در عمل خود غیر از من کسی را شریک قرار دهد من سهم خودم را هم به آن شریک می بخشم.
پس اینکه تمام اعمال انسان محاسبه می شوند درست است اما محاسبه این اعمال بر اساس میزان خلوص آن هاست اگر خالص باشند مقبول و گرنه مورد قبول نخواهند بود.
جستجو در قاموس نور