معنای شفع و وتر

مفسران اقوال و احتمالات فراوانی ذکر کرده‏اند: بعضی بالغ بر بیست قول[1] و بعضی از آن هم فراتر رفته و بالغ بر سی و شش قول نقل کرده‏اند! [2].

و مهمترین آنها اقوال زیر است.

1- منظور اعداد زوج و فرد است، مطابق این تفسیر خداوند به کل اعداد که از زوج و فرد تشکیل شده است سوگند یاد کرده، اعدادی که همه محاسبات و نظامها بر محور آن می‏چرخد، و سراسر عالم هستی را فرا می‏گیرد، گویی فرموده است قسم به نظم و حساب، و در حقیقت مهمترین مطلب در جهان هستی همین مساله نظم و حساب و عدد است و در زندگی انسانها نیز پایه اصلی را تشکیل می‏دهد.

2- منظور از" شفع" مخلوقات است چرا که همه آنها دارای زوج و قرینی هستند و منظور از" وتر" خدا است که هیچ شبیه و نظیر و مانند ندارد، بعلاوه ممکنات همگی مرکب از" ماهیت" و" وجود" هستند که در فلسفه از آن تعبیر به" زوج ترکیبی" می‏شود، تنها هستی بی‏انتها و بدون ماهیت ذات پاک خدا است (این تفسیر در بعضی از روایات معصومین به آن اشاره شده است) [3].

3- منظور از زوج و فرد کل مخلوقات جهان است که از یک نظر بعضی زوجند و بعضی فرد.

4- منظور نمازها است که بعضی از نظر تعداد رکعات زوج است و بعضی فرد (این معنی نیز در روایتی از معصومین ع نقل شده است)  یا اینکه منظور همان نماز شفع و وتر است که در آخر نافله شب خوانده می‏شود.

5- منظور از" شفع" روز" ترویه" (هشتم ماه ذی الحجة که حاجیان آماده کوچ به عرفات می‏شوند) و منظور از" وتر" روز" عرفه" است که زائران خانه خدا در عرفاتند، یا اینکه منظور از شفع روز عید قربان (دهم ذی الحجه) و منظور از وتر روز" عرفه" است (این تفسیر نیز در روایات معصومین آمده است).

عمده آن است اگر الف و لام در این دو کلمه برای عموم باشد همه این معانی در آن جمع می‏گردد، چرا که هر کدام از این تفسیرها و غیر اینها بیان مصداقی است از مصداقهای" شفع" و" وتر"، و ذکر هر یک به خصوص به معنی انحصار در آن مفهوم نیست، بلکه از قبیل تطبیق بر یک مصداق روشن است.

ولی اگر الف و لام در آنها برای عهد باشد اشاره به زوج و فرد خاصی است، و در اینجا به تناسب سوگندهای گذشته دو معنی از همه مناسبتر است نخست اینکه منظور روز عید و روز عرفه باشد که با شبهای دهگانه آغاز ذی الحجه مناسبت کامل دارد، و مهمترین قسمتهای مناسک حج در آنها انجام می‏شود، و یا اینکه نمازها است به تناسب سوگند به فجر که وقت سحرگاهان و وقت راز و نیاز به درگاه پروردگار است به خصوص اینکه هر دو تفسیر در روایاتی که از معصومین نقل شده نیز وارد است.[4]