پرسش و پاسخ  /  قرآن  /  پرسش هايی از کلمات قرآن

معنای حجج بالغه

و در امالی شیخ طوسی از امام صادق ع چنین نقل شده است که از تفسیر آیه فوق (فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ) از آن حضرت سؤال کردند، حضرت فرمود: ابن بابویه در امالی روایت نموده از حضرت صادق علیه السّلام از این آیه سؤال شد فرمود: انّ اللّه تعالی یقول للعبد یوم القیمة عبدی اکنت عالما فان قال نعم، قال له: افلا عملت بما علمت؟ و ان کان جاهلا قال له ا فلا تعلّمت حتّی تعمل فیخصمه فتلک الحجّة البالغة. و در تفسیر جامع[8]،   ابن بابویه در کتاب امالی از سعد بن زیاد در تفسیر آیه فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ روایت کرده که گفت از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم فرمود خداوند روز قیامت میفرماید ای بندگان من آیا شما باحکام و واجبات دین آشنا و دانا نبودید؟ اگر جواب دهند چرا دانا بودیم میفرماید پس چرا بآنها عمل نکردید و اگر بگویند نادان بودیم میفرماید چرا یاد نگرفتید تا عمل کنید پس خداوند با آنها مخاصمه میکند و معنای حجة بالغه که برای خداوند میباشد همین است.

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 6265     تاریخ درج : 1388/09/22     منبع : پایگاه حوزه، شماره 14317    

سوال حجج بالغه به چه معنا است

جواب

آنچه در پیش روی شماست گزیده هایی از چند تفسیر با قدری تصرف است که با توجه به درخواست شما در ذیل آورده ایم امیدواریم توانسته باشیم شما را در این امر یاری نموده باشیم.

قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعینَ [1]

 در تفسیر نمونه [2] ذکر شده است:

" بگو خداوند دلائل صحیح و روشن در زمینه توحید و یگانگی خویش و همچنین احکام حلال و حرام اقامه کرده است هم به وسیله پیامبران خود و هم از طریق عقل، به طوری که هیچگونه عذری برای هیچکس باقی نماند" (قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ).

بنا بر این آنها هرگز نمی‏توانند ادعا کنند که خدا با سکوت خویش، عقائد و اعمال ناروایشان را امضا کرده است، و نیز نمی‏توانند ادعا کنند که در اعمالشان مجبورند، زیرا اگر مجبور بودند، اقامه دلیل و فرستادن پیامبران و دعوت و تبلیغ آنان بیهوده بود، اقامه دلیل، دلیل بر آزادی اراده است.

ضمنا باید توجه داشت که" حجت" در اصل از ماده" حج" به معنی قصد می‏باشد و به جاده و راه که مقصود و منظور انسان است،" محجه" گفته می‏شود، و به دلیل و برهان نیز" حجت"، اطلاق می‏گردد، زیرا گوینده قصد دارد به وسیله آن مطلب خود را برای دیگران ثابت کند.

و با توجه به معنی" بالغة" (رسا) روشن می‏شود که دلائل خداوند برای بشر از طریق عقل و نقل و بوسیله دانش و خرد، و همچنین فرستادن پیامبران، از هر نظر روشن و رسا است، به طوری که جای هیچگونه تردید برای افراد باقی نماند، و به همین دلیل خدا پیامبران را معصوم از هر گونه خطا و اشتباه قرار داده تا هر گونه تردید و دودلی را از دعوت آنان دور سازد.

و در پایان آیه می‏فرماید:" خداوند اگر بخواهد، همه شما را از طریق اجبار هدایت خواهد کرد" (فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ)

 در حقیقت این جمله اشاره به آن است که برای خدا کاملا امکان دارد، همه انسانها را اجبارا هدایت کند، آن چنان که هیچکس را یارای مخالفت نباشد ولی در این صورت نه چنان ایمانی ارزش خواهد داشت و نه اعمالی که در پرتو این ایمان اجباری انجام می‏گردد، بلکه فضیلت و تکامل انسان در آن است که راه هدایت و پرهیزکاری را با پای خود و به اراده و اختیار خویش بپیماید.

بنا بر این هیچگونه منافاتی بین این جمله و آیه سابق که نفی جبر در آن آمده است نیست، این جمله می‏گوید: اجبار کردن بندگان که شما ادعا می‏کنید، برای خدا امکان دارد، ولی هرگز چنین نخواهد کرد، چون بر خلاف حکمت و مصلحت آدمی است.

در حقیقت آنها قدرت و مشیت خداوند را بهانه‏ای برای انتخاب مذهب جبر کرده بودند در حالی که قدرت و مشیت خدا حق است، ولی نتیجه آن جبر نیست او خواسته است که ما آزاد باشیم و راه حق را به اختیار خود بپیمائیم.

در کتاب کافی از امام کاظم ع چنین نقل شده است که فرمود:

ان للَّه علی الناس حجتین حجة ظاهرة و حجة باطنة فاما الظاهرة فالرسل و الانبیاء و الأئمة و اما الباطنة فالعقول

:" خداوند بر مردم دو حجت دارد، حجت آشکار و حجت پنهان، حجت آشکار، رسولان و انبیاء و امامانند، و حجت باطنه، عقول و افکارند" [3]

و در امالی شیخ طوسی از امام صادق ع چنین نقل شده است که از تفسیر آیه فوق (فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ) از آن حضرت سؤال کردند، حضرت فرمود:

ان اللَّه تعالی یقول للعبد یوم القیامة عبدی أ کنت عالما فان قال نعم، قال له أ فلا عملت بما علمت؟ و ان قال کنت جاهلا قال له أ فلا تعلمت حتی تعمل؟ فیخصمه فتلک الحجة البالغة

" خداوند در روز رستاخیز به بنده خویش می‏گوید بنده من! آیا می‏دانستی (و گناه کردی) اگر بگوید آری، می‏فرماید چرا به آنچه می‏دانستی عمل نکردی؟ و اگر بگوید نمی‏دانستم، می‏گوید: چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی؟

در این موقع فرو می‏ماند، و این است معنی حجت بالغه" [4]

بدیهی است منظور از روایت فوق این نیست که حجت بالغه منحصر در گفتگوی خدا با بندگان در قیامت است، بلکه خداوند حجتهای بالغه فراوانی دارد که یکی از مصداقهایش همان است که در حدیث فوق آمده است، زیرا دامنه حجتهای بالغه خداوند وسیع است هم در دنیا و هم در آخرت.

 

و در تفسیر اثنا عشری[5]،آمده است: قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ: بگو ای پیغمبر صلی اللّه علیه و آله ایشان را پس از برای خداست حجتی رسیده به نهایت صحت و متانت و قوت در اثبات قول حق، و ابطال قول شما. یا حجتی است به سبب آن رسیده است صاحب آن به غایت صحت قول.

در کتاب کافی از حضرت کاظم علیه السّلام بیان شده است: انّ للّه علی النّاس حجّتین حجّة ظاهرة و حجّة باطنة فامّا الظّاهرة فالرّسل و الانبیاء و الأئمّة (علیهم السّلام) و امّا الباطنة بالعقول[6] بدرستی که برای خدا بر مردم دو حجت است: حجت ظاهره و حجت باطنه. اما حجت ظاهری، پیغمبران و انبیاء و ائمه‏اند. و اما باطنه، پس عقول است که خدای تعالی در بشر مقرر و تمیز خیر و شر را به آن دهند.

ابن بابویه در امالی روایت نموده از حضرت صادق علیه السّلام از این آیه سؤال شد فرمود: انّ اللّه تعالی یقول للعبد یوم القیمة عبدی اکنت عالما فان قال نعم، قال له: افلا عملت بما علمت؟ و ان کان جاهلا قال له ا فلا تعلّمت حتّی تعمل فیخصمه فتلک الحجّة البالغة.[7] بدرستی که خدای تعالی خطاب فرماید روز قیامت: بنده من، آیا عالم شدی به احکام من. پس اگر گوید بلی، خطاب نماید چرا عمل نکردی به آنچه دانستی و اگر جاهل باشد، فرماید چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی. پس مخاصمه فرماید او را، اینست حجت بالغه الهی.

و در تفسیر جامع[8]،   ابن بابویه در کتاب امالی از سعد بن زیاد در تفسیر آیه فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ روایت کرده که گفت از حضرت صادق علیه السّلام شنیدم فرمود خداوند روز قیامت میفرماید ای بندگان من آیا شما باحکام و واجبات دین آشنا و دانا نبودید؟ اگر جواب دهند چرا دانا بودیم میفرماید پس چرا بآنها عمل نکردید و اگر بگویند نادان بودیم میفرماید چرا یاد نگرفتید تا عمل کنید پس خداوند با آنها مخاصمه میکند و معنای حجة بالغه که برای خداوند میباشد همین است.

عیاشی از حضرت باقر علیه السّلام روایت نموده فرمود: نحن الحجّة البالغة علی من دون السّماء و فوق الارض.[9] مائیم حجت بالغه بر کسانی که در آسمان‏و روی زمین هستند.

و همو از حضرت صادق علیه السّلام روایت کرده که فرمود ما ائمه حجت بالغه خدا بر مخلوقات زمین و آسمان هستیم.

و در تفسیر روشن[10]، آمده است: روایتست از امام محمد باقر علیه السّلام که سدیر صیرفی گفت که گفتم او را: فدای تو شوم چه چیزید شما؟ به این معنی که مرتبه شما چیست، گفت ما خازنان علم خدائیم و ترجمانان وحی خدائیم که به رسل و انبیا کرده، مراد آنست که ما جمیع زبانها را میدانیم پس با هر کس بزبان آن کس تفسیر میکنیم و ما حجت تمام و برهان رساییم بر هر که در پائین آسمانست و هر که در بالای زمین است، مراد جن و انسند بنا بر این معنی «فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ اینست که پس مر خدای راست امامانی که آنها حجت تمامند بر انس و جن‏.

در پایان لینکی را به شما معرفی می نماییم که بی ارتباط با درخواست شما نیست . موفق باشید.

حجت محوری و امام هادی            



[1] سوره انعام آیه 149

[2] تفسیر نمونه، ج‏6، ص: 24 تا ص 26

[3] تفسیر نور الثقلین جلد اول صفحه 776.

[4] تفسیر نور الثقلین جلد اول صفحه 776.

[5] تفسیر اثنا عشری ج‏3، ص: 399

[6] اصول کافی، کتاب العقل و الجهل، جلد اوّل، صفحه 16.

[7] بحار الانوار، جلد 2، صفحه 29، حدیث 10 (به نقل از امالی مفید).

[8] تفسیر جامع، ج‏2، ص: 373

[9] تفسیر عیاشی، جلد اوّل، صفحه 383، حدیث 122.

[10] تفسیر روشن، ج‏7، ص: 160-161

 

 

 

کلمات کلیدی
خدا  |  تفسیر  |  حجت  |  بالغه  |  فلله الحجة البالغة  |  قل فلله الحجة البالغة  |  ائمه حجت بالغه خدا  |  معنای حجج بالغه  | 
لینک کوتاه :