فلسفه تفاوت احکام در مرتد ملی و فطری

در ابتدا مناسب است به طور خلاصه به تعریف مرتد ملی و فطری و احکام مربوط به هر یک اشاره کنیم.

1- مردی که در یک خانواده اسلامی متولد شده، خواه پدر او مسلمان باشد یا خواه مادر یا هر دو، هر گاه پس از بلوغ مرتد شود، حتی اگر توبه کند پس از ثبوت ارتداد او نزد حاکم کشته می شود. چنین فردی را مرتد(فطری) می گویند.

2- مردی که در خانواده مسلمان به شکلی که بیان شد، متولد نشده ولی پس از بلوغ به آئین اسلام بگرود و سپس به انکار آن برخیزد، چنین فردی را مرتد ملی می گویند. مرتد ملی، هر گاه پس از رفع شبهه و اشکال (اگر اشکال و شبهه ای داشته باشد) توبه نکند و به اسلام بر نگردد، کشته می شود.

3- هر گاه زنی مرتد باشد، خواه به صورت اول یا به صورت دوم، بازداشت می شود و حاکم اسلام مقدمات بازگشت او را به اسلام، فراهم می آورد.

از آن چه گفته شد روشن می شود که اولا حکم اعدام تنها برای مرد مرتد است نه زن مرتد، و ثانیا مرتد ملی نیز در صورت عدم توبه اعدام خواهد شد.

اما این که چرا حکم مرتد ملی در مقایسه با مرتد فطری از نوعی تخفیف برخوردار است و آن این که در صورت توبه اعدام نمی شود، به حکمت و فلسفه اصل حکم اعدام برای مرتد بر می گردد.

توضیح آن که در تبیین فلسفه حکم اعدام مرتد گفته شده است که ارتداد خطری است که ریشه ها و اساس حکومت اسلامی را تهدید می کند. فرد مرتد می گوید تمام این نظامات و تشکیلات فردی و اجتماعی مسلمانان که بر اساس یکتا پرستی و ایمان به رسالت استوار است، باطل و بی اساس و بلکه مضر و زیان بخش است و باید به جای این نظام، نظام دیگری جایگزین گردد بنا بر این ارتداد یک فرد به صورت هسته فتنه در می آید و تحریکات و واکنش های او، مایه جذب دشمنان و مغرضان و افراد ضعیف الایمان می گردد و به ایجاد شورش منجر می شود. این است که اسلام برای ریشه کن ساختن چنین فتنه و فسادهایی، به طور قاطع دستور می دهد که مرتد کشته شود تا نظام دین و حکومت اسلامی دستخوش چنین حوادث شومی نگردد.

با توجه به مطالب پیش گفته، نکته تفاوت میان مرتد فطری و مرتد ملی روشن می شود؛ ضرر ارتداد فردی که اصالتا مسلمان بوده است به مراتب بالاتر از فرد بیگانه ای است که غیر مسلمان بوده و سپس اسلام آورده است. فرد اول به خاطر داشتن ارتباطات قوی و نیرومند با مسلمانان تاثیرات منفی بیشری بر خانواده های مسلمانان خواهد گذاشت و بهتر خواهد توانست به ضد حکومت اسلام، قیام و فعالیت کند. در حالی که اثر منفی نزد دومی کمتر است. این است که مرتد ملی این فرصت را دارد که با توبه و بازگشت به آغوش اسلام، از مجازات اعدام معاف می شود.

ذکر این نکته نیز لازم است که کشته نشدن زن مرتد به این خاطر است (یا حداقل یکی از دلایل آن این است) که زن گر چه یک انسان کامل است، اما به جهت برخورداری از عواطف سرشار، زودتر از مرد، تحت تاثیر قرار می گیرد. به همین جهت در حکم ارتداد زنان تخفیف صورت گرفته است و البته به دلیل همین عواطف، برگشت زن به آئین اسلام نیز راحت تر و سریع تر از مرد خواهد بود. نکته دیگر در سبک تر بودن حکم ارتداد زن، همان حکمت و فلسفه پیش گفته است. چرا که خطر زنان و ایجاد تهدید برای حکومت اسلامی به مراتب کمتر از خطر و تهدیدی است که مردان می توانند برای آئین و دولت اسلامی ایجاد کنند. [i]