آیت الله مظاهری; خلوت بودن مساجد در هنگام نماز، بلای بزرگی است

آیت الله مظاهری; خلوت بودن مساجد در هنگام نماز، بلای بزرگی است-img
حضرت آیت الله مظاهری به تبیین شرایط قبولی نماز و نیز عواقب سبک شمردن و یا ترک نماز پرداخت.

تعداد بازدید : 959     تاریخ درج : 1390/11/30     زمان درج : 20:10     منبع : .almazaheri.ir

متن بیانات حضرت آیت الله مظاهری به شرح است:
 
بسم الله الرّحمن الرّحیم
 
«رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی»
 
* تشکر از الطاف مردم
 
قبل از آنکه وارد بحث شوم، از این الطاف مقدّس شما تشکر می کنم. این الطاف مقدّس، اظهار ارادت به حضرت ولیّ عصر «اروحنافداه» است، مربوط به روحانیّت است، اظهار ارادت به روحانیّت است، لذا پاداش دارد و خدا را قسم می دهم به حق آقا امام زمان که به همۀ شما پاداش دنیا و آخرت عنایت کند و یک زندگی شیرینی در دنیا و یک زندگی شیرین تر در آخرت داشته باشید. ان شاء الله.
 
* مروری بر بحث موانع سقوط انسان
 
در جلسات گذشته بیان شد که اگر انسان مواظب خود نباشد، خیلی زود سقوط می کند و از این جهت لازم است برای جلوگیری از سقوط خود فکری بکند. از خداوند متعال بخواهد که سقوط نکند و عاقبت به خیر شود. این جملۀ «اللّهم اجعل عاقبة أمرنا خیراً»، دعای مهم و جملۀ شیرینی است و از همۀ شما تقاضا دارم که این دعای مهم را به فارسی یا به عربی برای خودتان و بچه هایتان و وابسته های به خودتان، بلکه برای رفقایتان و برای همه و همه بخوانید.
 
* ابعاد و معانی حسن عاقبت
 
این دعا سه معنا دارد، به عبارت دیگر، حسن عاقبت از سه بعد کلّی قابل بررسی است:
 
رهایی از ذلّت بعد از عزّت: معنای اوّل این است که خدایا! من ذلیل نشوم، خدایا بعد از آنکه عزیز هستم، دچار ذلّت نشوم. گاهی انسان از نظر جسمی ذلیل می شود و چندین سال در بستر بیماری می ماند و همه از دست او خسته می شوند. در چنین شرایطی مرگ برای او شربت است. گاهی نیز آدمی از نظر مالی ورشکسته می شود و آبروی خود را از دست می دهد و در این دعا باید از خداوند بخواهیم هر دو ذلّت را از ما دور کند. 
 
جلوگیری از سقوط و انحراف: یک معنای دیگر که مراد بحث ماست، این است که خدایا! یک دفعه جرقّۀ سقوط و انحراف برای من جلو نیاید. بعضی اوقات دیده ایم که برخی افراد با مسجد و روحانیّت و با ارزش های معنوی سر و کار دارند، امّا ناگهان سقوط می کنند. گاهی اتفاق می افتد که دیگر نماز هم نمی خوانند چه رسد به اینکه با روحانیت و منبر و محراب، انس و ارتباط داشته باشند. معلوم است که این سقوط، از ذلّت بعد از عزّت، بدتر و خطرناک تر است. مخصوصاً در زمان حاضر که شبهات زیاد است و فساد اخلاقی فراگیر شده است، باید برای جلوگیری از سقوط و دستیابی به حسن عاقبت، هم اقدام و هم دعا داشته باشیم و خاضعانه از خداوند بخواهیم که منحرف نشویم.  
 
سرافرازی هنگام مرگ: معنای سوم که مهم تر از معنای اول و دوم است، این که خدایا! دم مرگ و هنگامی که امیرالمؤمنین «سلام الله علیه» را می بینم، در مقابل آن حضرت سرفراز باشم و بتوانم نظر لطف ایشان را جلب نمایم.  
 
* نماز، مانع سقوط انسان
 
در جلسۀ قبل، بیان شد که نماز، یکی از موانع سقوط انسان است و اگر انسان حقیقتاً با نماز باشد و نماز در متن زندگی او باشد، به گونه ای که در وقت نماز، به جز نماز همه چیز فراموش شود، سقوط نخواهد کرد.
 
اگر کسی بتواند در حدّ توان نماز خود را به نماز پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله وسلّم» و ائمۀ طاهرین«سلام الله علیهم» شبیه سازد؛ یعنی جداً به نماز اهمیت بدهد، مراعات خضوع و خشوع نماز را بکند، در اوّل وقت و با جماعت نماز بخواند و در به جا آوردن نوافل و به خصوص نماز شب، کوشا باشد، عاقبت او ختم به خیر خواهد شد.
 
اساساً نماز شب، زندگی انسان را زیر و رو  و گرفتاری های او را رفع می کند. نماز اوّل وقت و با جماعت و آن هم در مسجد و با دل و با خضوع و خشوع، کارآیی و سازندگی فراوانی دارد. بنابراین به کسانی که نگران آیندۀ فرزندان خود هستند، توصیه می شود آنان را با نماز اوّل وقت و با مسجد و جماعت مأنوس کنند تا آن فرزندان صالح و شایسته شوند و منحرف نگردند.
 
* نماز، راهنمای سعادت انسان
 
بنابر تصریح قرآن کریم، سعادت و رستگاری، محتاج صبر و استقامت است و صبر و استقامت، متوقف در نماز می باشد. «وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» [1]. در واقع، نماز، انسان را به راه رستگاری هدایت می کند و مانع اثر گذاری جرقّه های انحرافی روی دل او می شود. نماز زنده است، نماز شعور دارد، نماز عقل رسا دارد و نماز می تواند به آدمی کمک کند و در جایی که یارای حرکت ندارد و مسیر حرکت را نمی شناسد، پیشرو حرکت وی شود و راه را به او نشان دهد تا به مقصد اعلی برسد.
 
افزون بر این، نماز، برای رفع حوائج و گرفتاری های دنیا و آخرت، نمازگزار را یاری می رساند. در روایات داریم که اگر انسان هنگام گرفتاری شدید، دو رکعت نماز بخواند و بعد از نماز حاجتش را از خداوند بخواهد، پروردگار عالم حاجتش را به او عنایت می فرماید. [2] بنابراین اگر می بینیم که خیلی گرفتاریم، برای این است که به نماز اهمیّت نمی دهیم. یعنی اوّل وقت که همه چیز باید فدای نماز شود، مساجد خلوت است و خلوت بودن مساجد در وقت نماز، خود گرفتاری و بلای بزرگی است. اهمیّت حقیقی به نماز، دنیا و آخرت آدمی را اصلاح خواهد کرد. نماز می تواند معیشت بد را مبدّل به معیشت خوش و زندگی تلخ را مبدّل به زندگی شیرین کند. در روایات می خوانیم اگر کسی نماز خوب بخواند و اگر نماز او مقبول باشد، یک دعای مستجاب دارد.[3]
 
* عواقب سبک شمردن و اعراض از نماز
 
قرآن کریم می فرماید: وای به کسی که مسلمان حسابی نیست و در وقت نماز غافل از نماز است. وای به کسی که در وقت نماز به دنبال غذا خوردن یا کسب و کار یا مشغول گذراندن امور دنیوی  است.
 
«فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ، الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ» [4]
 
قرآن کریم، در آیۀ دیگری می فرماید که چنین کسی به یک زندگی ناخوش در دنیا و آخرت مبتلا خواهد شد.
 
«و َمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَی» [5]
 
کسی که از نماز اعراض می کند، نه آنکه نماز نمی خواند، بلکه کسی که بد نماز می خواند، یا اوّل وقت نمی خواند، به نماز اهمیّت لازم را نمی دهد و در مسجد و با جماعت نمی خواند، دچار  یک زندگی ناخوش و توأم با گرفتاری ها و  نگرانی های پی در پی می شود که حاصل آن دلهره، اضطراب خاطر و پریشانی دائمی است. اما مهم تر از آن، اینکه در قیامت کور وارد صف محشر می شود و بی کس و بی پناه است. در آن هنگام، با خداوند نجوا می کند که خدایا! من که چشم داشتم پس چرا اکنون کور هستم؟ خطاب می شود برای اینکه در دنیا نماز نمی خواندی، نماز خوب نمی خواندی و اهمیّت به نماز نمی دادی و به عبارت دیگر ما را فراموش کردی، و اکنون نیز ما تو را فراموش کردیم و  تو به این حالت رسیدی.
 
«قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی أَعْمی وَ قَدْ کُنْتُ بَصیراً، قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی » [6]
 
در روایات می خوانیم: نماز، در اولین منزل دم مرگ، مونس و راهنمای انسان می شود و در عوالم قبر، برزخ و قیامت به یاری او می شتابد و او را به بهشت رهنمون می شود. [7] از این رو به همگان توصیه می شود که اگر می خواهید در دنیا و آخرت کمک کار و راهنما داشته باشید، نماز بخوانید و با نماز، انس بگیرید تا رستگار شوید.
 
* اجتناب از گناه، شرط قبولی نماز
 
نکته ای که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، این است که هر نمازی، کارآیی لازم را ندارد و نمی تواند در دنیا و آخرت به فریاد انسان برسد. در حقیقت، همۀ آنچه راجع به کارآیی چشمگیر نماز بیان شد، صرفاً مختصّ نماز مقبول است. نماز باید علاوه بر صحّت و برخورداری از خضوع یا همان ادب ظاهری، با خشوع و همراه با ادب باطنی به جا آورده شود تا مورد قبول پروردگار متعال واقع شود. به عبارت روشن تر خداوند سبحان نماز توأم با حضور قلب را قبول می کند. حضور قلب هنگامی رخ می دهد که نمازگزار، از اوّل تا آخر در نماز باشد و حواس او به این طرف و آن طرف نرود و صرفاً به نماز و معبودی که برای او نماز می خواند توجه داشته باشد. چگونه می توان به چنین جایگاهی دست یافت؟ با فراهم کردن مقدّمات نماز که مهم ترین و اساسی ترین مقدمه، اجتناب از گناه است.
 
«إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» [8]
 
در واقع کارآیی نماز، در گرو قبولی آن و قبولی نماز نیز محتاج حضور قلب است و حضور قلب در نماز، با اجتناب جدی از گناهان و رعایت تقوا پدید می آید. انسان متوجّه می تواند دو رکعت نماز بخواند و بعد از نماز، شاهد رفع گرفتاری های دنیوی و اخروی خود باشد.
 
* نماز حقیقی، معاشقه با خداوند
 
در مرتبۀ برتر و والاتر، انسان به مقامی می رسد که علاوه بر صحّت نماز و افزون بر اینکه نماز او به واسطۀ رعایت تقوا و حضور قلب، مقبول واقع می شود، از اوّل نماز تا آخر نماز با خداوند تعالی مکالمه و معاشقه دارد و حق تعالی به او و نمازی که به جا می آورد، آفرین می گوید. این نماز، دم مرگ به فریاد انسان می رسد و به او کمک می کند تا به آسانی و در حالی که با نشاط است، از دنیا برود.
 
وقتی آدمی در حمد و سورۀ نماز، به راستی توجه داشته باشد که خداوند با او حرف می زند و در ذکر رکوع و سجده و مابقی اذکار نماز، متوجه باشد که در حال حرف زدن با خداوند تعالی است، نماز او مبدّل به مکالمه و سپس معاشقه با حق تعالی می شود و از این جهت افضل اعمال است. وقتی انسان در نماز دست های خود را بلند می کند و «الله اکبر» می گوید، معنایش این است که همه چیز پشت سر او و خداوند در پیش روی او قرار می گیرد و خود را در محضر خداوند می یابد. نه اینکه می داند، بلکه در آن موقع جداً خدا را می یابد. مثل وقتی که تشنه است و آب می خورد و سیراب می شود و سیراب شدن را می یابد.
 
دیدن خداوند و یابیدن حق تعالی در نماز، نزد بزرگان اهل معرفت، امری عادی است. امام حسین «سلام الله علیه» در دعای عرفه می فرمایند: کور باد چشمی که خدا را نبیند. «عَمِیَتْ عَیْنٌ لَا تَرَاک »[9]. شبیه این جملۀ نورانی را ائمۀ طاهرین«سلام الله علیهم» و من جمله امیرالمؤمنین«سلام الله علیه» در نهج البلاغه دارند [10].
 
اگر از من بپرسند که والاترین لذت برای بزرگان، به خصوص والاترین لذّت اهل بیت«سلام الله علیهم» چیست؟ می گویم: نماز. چنان که پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله وسلّم» فرموده اند: «قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلَاة» [11]
 
«الرَّکْعَتَانِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا» [12]
 
بالاترین لذت برای امیرالمؤمنین«سلام الله علیه» این است که در دل شب بگوید: «الله اکبر» و نماز شب بخواند و گریۀ شوق کند و در آن حالت، مدهوش شود. اهل بیت«سلام الله علیهم» گاهی در نماز و یا در غیر نماز، مدهوش می شدند. بی هوش نمی شدند، بی هوشی برای ما است، بلکه مدهوش می شدند. به این معنا که هیچ کسی و هیچ چیزی در نظر ایشان نبود و هیچ چیزی و هیچ کسی نمی دیدند و تصور نمی کردند، جز خداند تعالی و  معلوم است که بالاترین لذت برای یک انسان همین است.
 
* تارک نماز، کافر عملی
 
کافر، به سه قسم منقسم می شود. اوّل: کافر اعتقادی؛ مثل کسی که اصلاً خداوند و معاد و سایر اصول دین را قبول ندارد. دوّم: کافر لفظی؛ یعنی خداوند را قبول دارد اما اقرار نمی کند. سوّم: کافر عملی؛ یعنی اینکه خداوند را قبول دارد و خدا خدا هم می کند، اما از نظر عمل کوتاهی می کند؛ یعنی گناه کار است یا عبادات را به جا نمی آورد.
 
مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی، روایت صحیح السّندی نقل می کند که در آن از تارک نماز، به عنوان کافر یاد شده است: شخصی خدمت امام صادق«سلام الله علیه» آمد و گفت: یابن رسول الله! گناهان کبیره را بشمارید. آن حضرت فرمودند: گناهان کبیره که اکبر همۀ گناهان است، هفت گناه است: اوّل:کُفر؛ دوّم: قتل نفس و آدم کشی؛ سوّم: عاق پدر و مادر؛ چهارم: رباخوری؛ پنجم: خوردن مال بچه یتیم؛ ششم: فرار از جنگ؛ هفتم: تَعَرّب بعدالهجرة، یعنی جایی برود که نتواند دینش را حفظ کند.
 
زراره که از شاگردان امام صادق و از بزرگان است، تعجب کرد و گفت: یابن رسول الله! گناه نماز نخواندن بالاتر است یا خوردن مال بچه یتیم؟ امام صادق فرمودند: کسی که نماز نخواند، گناهش بالاتر از این است که مال بچه یتیم را بخورد. گفت: یابن رسول الله! چرا در این هفت مورد، ترک نماز را نشمردید؟ فرمودند: اوّل چیزی که شمردم چه بود؟ گفت: کفر، فرمودند: کسی که نماز نخواند کافر است. [13]
 
این کفر، کفر اعتقادی و لفظی نیست؛ بلکه کفر عملی است. لذا در روایات فراوانی آمده است که:
 
«مَنْ تَرَکَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ کَفَرَ» [14]
 
معنایش این است که چنین کسی در قیامت، نمی تواند در صف مسلمانان باشد. آدم بی نماز نمی تواند زیر لوای حمد برود، هرچند شیعه باشد، بلکه باید در صف یهودیان و در نصرانیان و در زمرۀ غیر شیعه باشد. جایگاه شیعۀ واقعی مشخص است و زیر لوای حمد و در محضر مولا امیرالمؤمنین«سلام الله علیه» است، ولی کسی که نماز نخواند یا نماز خوب نخواند و به نماز اهمیّت ندهد، نمی تواند زیر لوای حمد باشد و خدا نکند که انسان در قیامت بیچاره باشد و فریادرسی مثل امیرالمؤمنین«سلام الله علیه» نداشته باشد.
 
-----------------------
 
1. بقره/ 45
2. مصباج المتهجّد، ص 302
3. الامالی المفید، ص 118: «مَنْ أَدَّی فَرِیضَةً فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَة»
4. ماعون/ 5-4
5. طه/ 124
6. طه/ 126 – 125
7. الخصال، ج 2، ص 522
8. مائده/ 24
9. اقبال الاعمال، ص 349، دعای عرفه
10. نهج البلاغه، حکمت 179
11. الخصال، ج 1، ص 165
12. وسائل الشیعة، ج 8، ص 156
13. الکافی، ج 2، ص 278
14. عوالی اللئالی، ج 2، ص 224
کلمات کلیدی
خدا  |  خداوند  |  نماز  |  من  |  مسجد  |  سقوط  |  قبول  |  مساجد در هنگام نماز  |