علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن نهم

زین الدین علی بن محمد بیاضی

علی بن محمد بن یونس نباطی بَیاضی بقاعی (۷۹۱-۸۷۷ق)، از متکلمان امامیه قرن نهم قمری. اثر مشهور وی، «الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم» در اثبات امامت امیرالمومنین است. آثار بسیاری در علم کلام، تفسیر، ملل و نحل، و دیگر علوم به جای گذاشت. بیشتر نوشته هایش، شرح آثار گذشتگان از جمله شهید اول بوده است. برخی از آثارش پیوسته منبع و مرجع متکلمان شیعه قرار گرفته و در بسیاری از این آثار، گرایش غیر فلسفی موج می زند. وی استدلال فلسفی بر ضرورت بعثت انبیا و قاعده الواحد را باطل می دانست. قرآن را مخلوق می دانست و درباره اعجاز آن، اعتقاد به صرفه داشت.

تعداد بازدید : 980     تاریخ درج : 1396/06/26    

علی بن محمد بن یونس عاملی نباطی بیاضی بقاعی، ملقّب به زین الدّین و مکنّی به ابومحمد، متکلّم، مفسّر، منطقی، ادیب و شاعر امامی، در رمضان ۷۹۱ در نبطیه جبل عامل واقع در کشور لبنان زاده شد، و در همان زادگاهش به کسب علم پرداخت و در سال ۸۷۷ ق در همانجا درگذشت، شهرت او به نباطی و عاملی از همین جاست.

بیاضی ذهنی نقاد به ویژه در بررسی مسائل کلامی و تاریخ صدر اسلام داشت، وی در دفاع از مبانی اعتقادی شیعه بسیار سخت کوش بود، ازینرو بزرگانی چون مجلسی، حر عاملی، کفعمی و خوانساری او را با عنوان های ستایش آمیزی چون: دانشمند، ثقه، علّامه و وحید عصر ستوده و کمالات و فضایل وی را برشمرده اند.

از منابعی که به شرح حال عالمان این منطقه پرداخته اند، آگاهی چندانی دربارۀ استادان و شاگردان بیاضی به دست نمی آید. با این حال در تاثیرپذیری وی از شهید اول تردیدی نیست. برخی استادان وی عبارتند از: جمال الدین احمد بن حسین بن مطهر، سید زین الدین علی بن دقماق حسینی، نویسندۀ نزهة العشاق.

شاگردان: ناصر بن ابراهیم بویهی، شرف الدین بن جمال الدین، تقی الدین کفعمی، محمد بن علی بن یونس بیاضی فرزند وی.

از شاخص ترین آراء کلامی او، مخلوق دانستن قرآن کریم، اعتقاد به صرفه در اعجاز قرآن و قول به نسبت و اضافه در ماهیت علم  است.

بیاضی گرایشی به اندیشه های فلسفی نداشته، و نمونه هایی چون رد استدلال فلسفی بر ضرورت بعثت انبیا و رد قاعده الواحد نشان دهندۀ بی توجهی او به فلسفه است. بی اعتنایی او به شیوۀ خواجه نصیرالدین طوسی و توجه به متکلمان امامی پیش از او، به همین سبب بوده، و این رویکرد، به ویژه در عصرة المنجود بازتاب های چشمگیرتری یافته است. البته این اختلاف روش، تنها در نگرش کلامی وی بوده، و در مسائلی چون فلک که صبغه فلسفی بیشتری دارند، به آثار خواجه نصیر استناد می جوید.

وی نسبت به اندیشه های صوفیانه، روی خوش نشان نداده و اساس طریقت را مردود می داند.

بیش از ۲۰ اثر درحوزۀ کلام، فقه، تفسیر و منطق به او نسبت داده شده که غالب آنها تلخیص، یا شرح آثار پیشینیان است.

الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم در اثبات امامت علی(ع) است که در سال ۸۵۴ق نگاشته شد و مشهورترین اثر بیاضی است. آن را، از حیث کثرت استناد، به کتب فریقین، از دیگر کتاب ها ممتاز می داند.

کلمات کلیدی
اعجاز قرآن  |  زندگینامه  |  استادان  |  زادگاه  |  شاگردان  |  وفات  |  مخلوق بودن قرآن  |  روش علمی  |  آثار و تألیفات  |  از نگاه دیگران  |  دست نوشت  |  اندیشه ها  |  زین الدین علی بن محمد بیاضی  |  زین الدین ابومحمد بیاضی  |  زین الدین بیاضی  |  علامه بیاضی  |  روستای نبطیۀ جبل عامل  |  شیخ حسن بن یونس بیاضی  |  ویژگی آثار  |  تذکرة الفقهاء علامه حلی  |  منتهی السئوول فی شرح الفصول  |  الرسالة الیونسیه  | 
لینک کوتاه :