چهارمین فرزند محمّدتقی همدانی، عصرِ جمعه 20 رجب 1333[1] در یکی از محلّه های همدان متولّد شد. پدرش از کاسبان معروف شهر، و مادرش دختر یکی از تاجران همدان و زَنی مومن و صالح بود. محمّد در هشت سالگی مادرش را از دست داد.
در همان ایّام به مکتب خانه راه یافت و در 4 سال، خواندن قرآن، گلستان سعدی و خوشنویسی را آموخت. سپس تا نوزده سالگی، در بازار، شاگردی کرد. از دست نوشت های ایشان برمی آید که دوران سطح را در قم گذراند و پس از وفات شیخ عبدالکریم حائری در 1315 شمسی به همدان بازگشت.
آخوند مُلّا علی همدانی[2]، آقا میرزا محمّد ثابتی[3] و... از جمله استادان سطح او در همدان بودند؛ و آیت الله آقا میرزامحمّدباقر آشتیانی[4]، آقا شیخ محمّدتقی آملی[5]، و شیخ محمّدرضا تنکابنی[6]، برخی استادانش در مدرسه ی «مرویِ» تهران.
در سال 1330 شمسی به حوزه ی علمیّه ی قم، که زیر نظر آیت الله بروجردی (متوفّای 1380 ق) اداره می شد، بازگشت و حدود دَه سال در مجلس درس آن بزرگوار حضور یافت. از دیگر استادان وی می توان به آیت الله شیخ محمّدعلی اراکی (متوفّای 1415 ق)، آیت الله آقا شیخ عبدالنّبی اراکی (متوفای 1387 ق) و آیت الله سیّد محمّدرضا گلپایگانی (متوفّای 1414 ق) اشاره کرد.
آقای متّقی در سال 1330 (36 سالگی) با دختر محمّدابراهیم کاظمی قزوینی - از تاجران معروف و متدیّن تهران - ازدواج کرد، که حاصل آن، در 34 سال زندگی ساده و باصفا 6 فرزند (4 پسر و 2 دختر) بود.[7]
آقای متّقی در قم، در درس های خصوصی آیت الله سیّدحسن فرید اراکی[8] حاضر شد و با شیخ عبّاس تهرانی[9]، ارتباط و مراوده داشت. وی حدود 34 سال[10] به طور مداوم در مسجد «فرهنگ» قم، اقامه ی نماز جماعت کرد و مسجد وی، از کانون های مخفی مبارزه با طاغوت به شمار می رفت و آیت الله متّقی خود، به عنوان یکی از یاران گمنام امام خمینی فعّالیّت های تبلیغی و سیاسی می کرد.[11]
سرانجام این آیت حق، آیینه ی اخلاص، عالِمِ شهیدپرور، عاشقِ عبادت و منادیِ توحید، بر اثر بیماری در 87 سالگی[12]، دعوت حق را اجابت کرد و به جوارِ ملکوتیان پیوست. مراسم تشییع جنازه ی وی با شُکوه فراوان برگزار شد. آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی بر پیکر وی نماز گزارد و سپس در مقبره ی خانوادگی اش (قسمتِ جنوبیِ باغ بهشت قم)[13] آرام گرفت.[14]
پی نوشت ها:
[1] پانزده خرداد 1294.
[2] متوفّای 1397 ق، که حوزه ی علمیّه ی همدان زیر نظرِ ایشان اداره می شد.
[3] متوفّای 1365 ق.
[4] متوفّای 1404 ق.
[5] متوفّای 1391 ق.
[6] درگذشته ی 1385 ق.
[7] سه فرزند ایشان (علی و حسین در 1352/10/13به دست ساواک، و مصطفی در عملیّات خیبر 1362/12/12) به شهادت رسیدند.
[8] متوفّای 1391 ق.
[9] متوفّای 1358 ق، از شاگردان و تربیت یافتگان آیت الله میرزاجواد ملکی تبریزی.
[10] 1347 - 1381 ش.
[11] ر.ک: مجموعه ی اَسناد انقلاب اسلامی، ج 3، ص 155. همچنین آقای حاج محمّد شجاع فرد، نقل می کند: آیت الله متّقی در طول بیش از سی سال اقامه ی نماز جماعت، از کسی هدیه یا وجهی دریافت نکرد. او حتّا برای پرداختِ هزینه های جاریِ مسجد و فقیرانی که به آن جا مراجعه می کردند، قبل از دیگران کمک می کرد؛ ستارگان حرم، ج 20، ص 113.
[12] 1381/10/7، برابر با 23 شوّال 1423.
[13] مقابل گلزار شهیدان علی بن جعفر علیه السلام.
[14] برگرفته از: ستارگان حرم، ج 20، ص 97 - 127؛ به قلم حبیب الله سلمانی آرانی؛ با تلخیص و تصرّف.