محمد بن علی بن عبدالوهاب شریف دیلمی اشکوری لاهیجی معروف به قطب الدین شریف لاهیجی یا قطب الدین اشکوری(مرگ پیرامون ۱۰۸۸ تا ۱۰۹۵ هجری) از علمای امامیه سدهٔ یازدهم هجری و از ریاضیدانان دوره اسلامی به شمار می رود. وی در خدمت محقق داماد و برخی از استادان بزرگ آن دوران تلمذ کرد و آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشت. از وی چند اثر قرآنی، اخلاقی و عرفانی باقی مانده است. وی دارای لقب های شیخ الاسلام، بهاء الدین و نیز قطب الدین بود.
نیای بزرگ او پیله فقیه[1] از فقیهان نامی اشکور بود که به لاهیجان کوچید. نیای مادری او نیز محمد یمنی از پیشوایان دینی در عثمانی بود که به ایران کوچیده و مورد رسیدگی شاه تهماسب یکم قرار داشت. نوهٔ این محمد یمنی -فاطمه- با عبدالوهاب پسر پیله فقیه پیمان زناشویی می بندند و میوهٔ این پیوند شیخ علی می گردد. شیخ علی به منصب شیخ الاسلامی دست می یابد و با دخت یکی از متولیان امامزاده ای در لاهیجان ازدواج می کند. فرزند آنها همین قطب الدین اشکوری بود.
شیخ علی که می میرد نخست منصب شیخ الاسلامی پسرش بزرگش شیخ جلال جایگاه پدر را به ارث می برد، ولی این شیخ جلال هم پس از آن سه سال بیشتر نمی زید، پس شیخ الاسلامی به برادرش محمد می رسد.
قطب الداین اشکوری پسری داشته به نام شیخ جعفر که چون پدر از دانش های زمان بهره ای برده بود و خطی خوش داشت. بخش پایانی کتاب پدر، محبوب القلوب؛ و نیز فهرست درج شده در آن به خط و انشای اوست.
از زندگی قطب الدین اشکوری آگاهی چندانی در دست نیست. او همدوره با محدث کاشانی، مجلسی و حر عاملی بوده است. استاد نخستینش پدرش بود. همچنین میرداماد از استادان او بوده است.
آثار:
گوهر مراد (کتاب)
شوارق الالهام.
شرح صحیفه لاهیجی در کتابخانه آیه الله مرعشی تحت شماره ۴۸۲۹ مضبوط است
خیرالرجال؛ اثری است به عربی فارسی آمیخته در احوال راویان کتاب من لایحضره الفقیه
شرح الصحیفةالسجادیه؛ به زبان فارسی
ثمرةالفؤاد؛ به زبان عرب است و دربارهٔ فقه
شرح بیتی از مثنوی
الخطرات القلبیه یا اعمال القلب؛ این کتاب که به زبان عربی است می خواهد این نکته را تبیین سازد که انسان برای آنچه در قلبش هم می گذرد بازخواست خواهد شد.
فانوس الخیال فی اراده عالم المثال یا الرساله المثالیه؛ کتابی است به زبان عربی فارسی آمیخته، دربارهٔ صورت های نمادین است با استناد به سخنان امامان شیعه و دیدگاه های حکمت اشراق و صوفیان و عارفان
محبوب القلوب؛ این اثر که به زبان عربی است در نمایاندن یکتاپرستی زرتشت و تبیین دیدگاه های مزدیسناست و دیدگاه این آیین دربارهٔ خیر و شر
لطائف الحساب؛ اثری است دربارهٔ ریاضیات
پی نوشت:
[1] این عبارت به معنای فقیه بزرگ است
جستجو در قاموس نور