محمّد مُجاهدی تبریزی

یکی از وزنه های علمی و تدریسی حوزه علمیه قم در دوران زعامت مرحوم آیت اللّه بروجردی، آیت اللّه میرزا محمّد مجاهدی بودند که بحقّ استاد توانا و عالم مبارز و شجاع در عرصه های علمی و سیاسی بودند.

مرحوم مجاهدی در مسجد امام حسن عسکری علیه السّلام قم درس کفایه تدریس می فرمودند و جمع کثیری از فضلا و مشتغلین در دروس ایشان شرکت می جستند. ایشان با بیان رسا و استدلال قویم به تدریس می پرداختند.

وی مردی وقور و وزین و متین و خوش لباس و توأم با صلابت و رشادت، با آرامش گام می سپرد. در حال حرکت و راه رفتن نیز ارسطووش به سؤالات دانشجویان پاسخ می گفت و در حال و هوای خویشتن بود تا مظاهر بیرونی.

ایشان در سال 1326 ق در تبریز تولد یافت و مقدمات را از پدر خود آموخت، در سن 16 سالی به قم رهسپار شد و سطح را نزد میرزا محمّد همدانی به پایان برد و از دروس خارج حضرات آیات: حاج شیخ عبد الکریم حائری یزدی و سید محمّد حجت کوه کمری استفاده کرد.

اکنون بخشی از متن نوشتاری را که فرزند ارجمند آن مرحوم، شاعر توانا (سرپرست انجمن شعر شهرستان قم)، آقای محمّد علی مجاهدی، متخلص به «پروانه» در اختیار قرار داده اند، از نظر خواننده گرامی می گذرد:

«مرحوم علّامه کبیر، حضرت آیت اللّه آقا میرزا محمّد مجاهدی تبریزی، از مدرّسان طراز اوّل و از علمای بنام و نامدار حوزه علمیه قم بشمار می رفتند.

پدر ایشان، مرحوم حجة الاسلام و المسلمین، مجاهد نستوه و خستگی ناپذیر، مرحوم حاج میرزا علی اکبر مجاهد نیز از علمای بزرگ و نامدار تبریز به شمار می آمدند. به خاطر مجاهدتها و رشادتهایی که در ارتباط با مبارزه با دودمان قاجار و استقرار نظام مشروطه در تبریز از خود نشان دادند، باقر خان و ستّار خان از اوامر او اطاعت می کردند، و به «مجاهد» معروف گردید. ایشان بارها در زمان ستم شاهی رضا خان، به تبعید و زندان محکوم گردید، و چندین بار نیز به همراه مرحوم آیت اللّه سید ابو الحسن انگجی، توسّط عمال حکومتی بازداشت شدند. منزل او محل رتق و فتق امور جاری مردم بود. اهالی آذربایجان نسبت به ایشان اعتماد و اعتقاد قلبی خاصّی داشتند.

مرحوم آیت اللّه مجاهدی تبریزی، علاوه بر مقامات شامخ علمی، در اخلاق و عرفان عملی و متأدّب بودن به آداب اسلامی، شاخص بود و هیچ گونه ستمی را از هر مقام و مرجعی که بود، برنمی تافت، و اقدامات شجاعانه او در زمان مرحوم آیت اللّه بروجردی برای استیفای حقوق اهل علم و طالبان علوم دینی، زبانزد عامّ و خاصّ است.

در زمان نخست وزیری دکتر محمّد مصدق که در قم نسبت به تعدادی از محصّلان علوم دینی بی احترامی شده و شایع شده بود که توسّط توده ای ها مورد ضرب و جرح قرار گرفته اند و اجساد آنان را در خاکفرج قم مدفون کرده اند، تلگراف بسیار شدیداللّحنی به مصدق نوشته و پس از تذکرات مفصّل، یادآور شده بودند که دولت زیر پتوی مصدّق مسئول این خیانت و جنایت است و مصدّق طی نامه ای در پاسخ تلگرام ایشان نوشته بود که نظرات آن جناب صائب و مورد نظر خواهد بود.

در رابطه با همین حادثه، به مدّت یک هفته درس و بحث را تعطیل کرده و در گورستان خاکفرج قم مستقر شدند و تعداد کثیری از شاگردان ایشان بنا به صلاحدیدشان، اقداماتی در ارتباط به دفن احتمالی جنازه های طلّاب علوم دینی انجام می دادند و مرحوم آیت اللّه بروجردی، ایشان را به عنوان نماینده تام الاختیار خود در این جریان برگزیده بودند.

مرحوم آیت اللّه مجاهدی می فرمودند، بیش از دوسوم حوزه نزد من تلمّذ کرده اند، و شکر خدا به هیچ شهری نرفتم، مگر اینکه شاگردان خود را در آنجا به امر تبلیغ و یا تدریس مشغول دیدم».

از ایشان آثار و تألیفاتی به جای مانده است که مهمترین آنها:

1- العقائد و المواعظ و الاخلاق، در 5 جلد.

2- الهدایة الی رموز الکفایة.

3- تفسیر سوره حمد.

4- حاشیة علی ارشاد القلوب.

5- نقد اللئالی فی فروع العلم الاجمالی، تاریخ فراغت از تألیف 1376 ق بود.

ایشان سرانجام پس از یک کسالت ممتد، در روز چهارشنبه 20/ ربیع الثانی/ 1380 مطابق با 20/ مهر 1339 ش در سن 54 سالگی به مرض سرطان خون درگذشتند و به هنگام تشییع جنازه ایشان از بیمارستان بازرگان تهران، بازار تهران تعطیل گردید و با ورود جنازه ایشان به قم، کلیه درسها و بحثهای حوزه به مدّت یک هفته تعطیل شد و مرحوم آیت اللّه بروجردی با وجود کسالت و تب، بر جنازه ایشان نماز خواندند و پیام داده بودند که می خواهم فرزند ایشان را ببینم. لذا استاد محمّد علی مجاهدی به همراه حجة الاسلام و المسلمین آقا سید محمّد حسین خوئی و تنی چند از بستگان، در اندرون به خدمت ایشان رسیدند و معظم له آن چنان غمگین و ناراحت بودند که پس از شروع صحبت، به گریه افتادند و بر فوت ایشان افسوس خوردند و فرمودند: افسوس! اسلام از سرمایه مصرف می کند!.

پیکرش در قبرستان شیخان مدفون است.

ایشان از افراد ملتزم به مسائل علمی و عملی اسلام بودند و در این راستا رنج و تعب را همیشه بر خود هموار می ساختند. از آشنایان ایشان شنیدم در مدّت چهل سال، زیارت عاشورای او حتّی یک بار هم ترک نشده بود و در خیابان و بیابان، دائم الذکر و نسبت به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام سخت دلبسته و شیفته و علاقمند بودند.

از آن مرحوم- که داماد آیت اللّه حاج سید آقا (مرتضی) میلانی بود- پنج پسر که اخلاف صالحه هستند به اسامی، آقایان: 1- شمس الدّین محمّد علی، متخلص به «پروانه»، 2- محمّد رضا، 3- دکتر علی اکبر، 4- دکتر محمّد جواد، 5- مهندس علی اصغر مجاهدی و سه داماد محترم باقی مانده اند.[1]

پی نوشت: