آیت الله سیدمحمدباقر موسوی همدانی از عالمان وارسته و از محققین و نویسندگان برجسته معاصر، در سال 1304 شمسی در همدان و در بیت دانش و سیادت دیده به جهان گشود. پدرش آیت الله سیدهادی موسوی گروسی، از عالمان معروف و مدرس حوزه علمیه آخوند همدانی بود. سیدمحمدباقر، دوران کودکی را در چنین فضایی که از آن، عطر معنویت و دانش و فضیلت به مشام می رسید، تنفس و رشد نمود.
ایشان پس از آموزش قرآن و تحصیلات ابتدایی، به فراگیری علوم دینی پرداخت. مدتی در اوایل تحصیل روزها در بازار کار می کرد و شب ها در مدرسه علمیه مرحوم آخوند، نزد پدر و دیگر اساتید درس می خواند.
ایشان در سال 1320 شمسی برای زیارت حرم ملکوتی حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام عازم مشهد گردید و هنگام مراجعت در قم توقف کرده و از نزدیک با حوزه علمیه قم و درس و بحث طلاب آشنا شد. آیت الله موسوی در این مدت چنان علاقه مند به حوزه علمیه قم شد که تصمیم گرفت در این شهر ماندگار شده و ادامه تحصیل دهد، از این رو در مدرسه دارالشفا حجره ای گرفت و با اندک شهریه ای که از طرف بعضی مراجع تقلید آن زمان پرداخت می شد، شبانه روز به درس و بحث علمی ادامه داد. ایشان مدتی بعد به خاطر بیماری برادرش و مداوای او ناچار به تهران مسافرت کرد. این سفر سه سال و اندی طول کشید و در این مدت از اساتید معروف تهران استفاده برد و وقفه ای در درس و بحثش ایجاد نشد.
بیش از سه سال از اقامت ایشان در تهران می گذشت که اطلاع یافت زعیم عالی قدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی بروجردی قدس سره به قم آمده اند. با شنیدن این خبر، استادش مرحوم شیخ عبدالرزاق قائنی عازم قم شد. ناگزیر آیت الله موسوی نیز به قم بازگشت.
آیت الله موسوی، بقیه دروس سطح را در نزد اساتید معروف قم ادامه داد. سپس در درس خارج فقه و اصول آیت الله العظمی بروجردی و دیگر اساتید شرکت نمود و بهره های فراوانی برد. ایشان هم زمان با تحصیل به تدریس دروس حوزوی نیز اشتغال داشت و متن کتاب جواهر الکلام را برای عده ای تدریس می کرد و مبهمات آن را شرح و توضیح می داد که محصول این تدریس، تألیف 22 جلد کتاب به نام «الهدایة الی المرام من مبهمات جواهرالکلام» است.
آیت الله موسوی همدانی، علاوه بر این که محقق، مدرس و فقیه بود، نویسنده ای زبردست و توانمند نیز بود و آثار ارزشمند مکتوبی را به زبان های فارسی و عربی از خود به یادگار گذاشت. از جمله آثار قلمی ایشان که باعث شهرت وی گردید، ترجمه تفسیر گران قدر المیزان است. از توفیقات آیت الله موسوی، آشنایی با مفسر کبیر قرآن کریم، علامه طباطبایی قدس سره الشریف بود. حدود 34 سال از نزدیک با علامه آشنا بود و از فیوضات عرفانی، فلسفی، اخلاقی و علوم قرآنی و سایر کمالات ایشان بهره مند گردید و تفسیر ارزشمند المیزان را تحت نظر علامه به فارسی روان و شیوا ترجمه نمود.
آیت الله موسوی از آغاز انقلاب اسلامی در سال 1342 شمسی در بسیاری از فراز و فرودهای انقلاب در کنار امام خمینی قدس سره الشریف حضور داشت، وی از شاگردان امام راحل به شمار می رفت و در نشر افکار انقلابی بنیان گذار انقلاب اسلامی پرتلاش و کوشا بود. ایشان قبل از سال 42 نیز از دوران طلبگی با فدائیان اسلام ارتباط داشت و در جلسات شهید نواب صفوی شرکت می کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسئولیت های مختلفی که از جانب امام خمینی به آیت الله موسوی همدانی محول گردید انجام وظیفه نمود. ایشان در اوایل پیروزی انقلاب مسئولیت پاسخ به نامه ها را در دفتر حضرت امام در قم برعهده گرفت، و این وظیفه تا آن هنگام که امام در قم بودند ادامه یافت، مدتی نیز از طرف حضرت امام مسئولیت امامت جمعه شهر «نراق» را برعهده گرفت.
آیت الله موسوی با کثرت تحقیقات و اشتغالات علمی که داشت هیچ گاه از وظیفه تبلیغ دین و بیان حلال و حرام الهی غافل نبود و در ماه های محرم و صفر و رمضان و تعطیلات تابستان، سفرهای تبلیغی به مناطق مختلف کشور انجام می داد. در سال های دفاع مقدس، بارها به مناطق جنگی سفر کرد و با حضور در کنار رزمندگان اسلام، موجب تقویت روحیه آنان می شد.
علاوه بر جهات علمی، از نظر اخلاقی و معنوی نیز زهد و پارسایی و بی توجهی به عناوین و مظاهر مادی از ویژگی های آن عالم فرزانه بود. همین روحیه ساده زیستی و بی آلایشی، باعث شده بود تا فارغ از هیاهوی دنیا، منشأ خدمات فراوان اجتماعی و فرهنگی گردد.
خدمت و محبت به همنوعان از دیگر ویژگی های اخلاقی استاد موسوی همدانی بود. بسیار خوش اخلاق، عاطفی و بامحبت بود. به گونه ای که تحسین و اعجاب دیگران را برمی انگیخت.
در سال های آخر عمر، مشغول نوشتن حاشیه بر جواهر الکلام بود که برخی از بزرگان از همت بلند و تلاش مداوم ایشان در آن سن و سال تعجب می کردند.
آیت الله موسوی همدانی رابطه معنوی و عرفانی بسیار خوبی با خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام داشت. هماره در جلسات روضه و توسل شرکت می کرد و خود نیز جلسات روضه و توسل هفتگی برقرار می کرد. به هنگام ذکر مصیبت شدیداً متأثر شده و بلند گریه می کرد. هر وقت به زیارت امام رضا علیه السلام می رفت، با پای برهنه به سمت حرم حرکت می کرد و می فرمود: نذر کرده ام، پابرهنه به حرم بروم. لذا در زمانی که برایش خیلی مشکل بود پابرهنه برود، از رفتن به مشهد صرف نظر می کرد.
آیت الله موسوی سرانجام پس از عمری خدمات و تحقیقات علمی در هفتم دی ماه 1379 فرمان حق را لبیک گفته و به دیدار اجداد طاهرینش نایل گردید. پیکر پاک آن عالم ربانی با حضور و تجلیل علما، شاگردان و گروه های مختلف مردم تشییع گردید و در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.
جستجو در قاموس نور