جمال الدین ابومنصور حسن بن یوسف مطهر حلی، معروف به علامه حلی، از بزرگترین علمای شیعه و از متکلمین و مؤلفین برجستۀ این فرقه می باشد، که برای نخستین بار در جهان اسلام به "آیت الله" ملقب شد. وی در سال 648 ه.ق در منطقۀ حله، از منازل بین نجف اشرف و کربلا متولد شد. از کودکی به هوش و فراست مشهور بود و از همین رو بسیاری از علوم دینی و حکمت را زیر سایه اساتیدی چون: شیخ سدیدالدین یوسف، سید جمال الدین احمد بن طاووس، سیدرضی الدین علی بن طاووس، شیخ میثم حرانی (شارح نهج البلاغه)، خواجه نصیرالدین طوسی و نجم الدین کاتبی قزوینی فراگرفت.[1] همچنین در علومی چون: فقه، اصول فقه، ادب، کلام، فلسفه و ریاضیات متبحر شد به گونه ای که به زودی از فضلا و علمای زمان خود شد.[2]
پس از فوت محقق حلی در سال ۶۷۶ قمری که مرجعیت شیعیان را بر عهده داشت، شاگردان وی و دانشمندان حله درجستجوی فردی که شایستگی زعامت و مرجعیت شیعیان را داشته باشد، علامه حلی را برای این امر مهم مناسب یافتند، پس در بیست وهشت سالگی مرجعیت شیعه را بر عهده گرفت. در سال 704 ه.ق و در روزگار سلطان محمد خدابنده (اولجایتو)، پنجمین ایلخان مغول، به منظور اشاعۀ مذهب تشیع، به سلطانیه رفت و نزد سلطان تقرب یافت. علامه به حق در تجدید بنای شیعه و تأیید اصول و احکام آن قبل از دولت صفویه تأثیری انکار ناپذیر دارد. وی تا سال 716 ه.ق، چهار ماه قبل از درگذشت سلطان اولجایتو، به حله باز گشت و در آنجا مشغول تدریس شد. وی، در سال 726 ه.ق به لقاء الله شتافت.[3]
علامه حلی، خدمات ارزنده ای به اسلام و عرصۀ علوم عرضه داشت. در آن دوران که علوم مختلف پس از حملۀ مغول دچار رکود شده بود، به یاری علم آمد و با تربیت شاگردان گرانقدر و تألیفات بسیار، موجب رونق دوبارۀ علوم در تمدن اسلامی شد. تعداد تألیفات وی را تا چهارصد عنوان کتاب و رساله ذکر کرده اند که در شاخه های مختلف هم چون: فلسفه، فقه، اصول فقه، رجال و کلام می باشد.[4]
پی نوشت ها: