علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن چهاردهم

محمد حسین اعلمی حائری

محمدحسین اعلمی حائری (1320-1391ق)، فرزند شیخ سلیمان جندقی مهرجانی حائری، مورخ، محقق و صاحب دائرةالمعارف اعلمی است.

تعداد بازدید : 4528     تاریخ درج : 1387/07/18    

محمدحسین اعلمی در سال 1320 ق. در خطّه کویری نائین در روستای مهرجان، که در حوزه جغرافیایی جندّق از توابع شهرستان نائین قرار دارد، دیده به جهان گشود.

مقدمات اولیه را نزد پدر خود در زادگاهش مهرجان از توابع جندق فراگرفت، سپس برای تکمیل مقدمات، به مشهد هجرت نمود و حدود سال 1357ق نجف اشرف را مسکن خود قرار داد و از محضر سید ‎محمدعلی تفرشی، میرزا حسن رشتی و شیخ محمدرضا نائینی بهره مند گشت و مدارج عالی را در حوزه درس میرزا حسین نائینی، آقا ضیاء عراقی و سید ‎ابوالحسن اصفهانی پیمود.

در حالی که بیست بهار از عمرش می گذشت، به سال 1340ق روانه حوزه نجف شد. او راه طولانی نایین تا بارگاه ملکوتی حضرت علی(ع) را گاه پیاده و گاه سوار بر مرکب، طی می کرد. در نجف، تحصیل جدّی این طلبه جوان برای آموختن علوم دینی و مبانی اجتهاد آغاز شد. در مدت اقامت خود در این شهر، شب و روز درس می خواند، پژوهش و مطالعه می کرد و از محضر بزرگان و مجتهدان معروف کسب فیض نموده تا این که پس از هفده سال تلاش به درجه اجتهاد نایل شد.

او ضمن این که در درس بزرگان علوم فقه و اصول شرکت می جست، خود نیز کتاب های سطوح حوزه مانند مکاسب، رسائل و کفایه را تدریس می کرد و جمعی از طلاب و فضلا در حوزه درس او حاضر می شدند. این بزرگوار از دو تن از استادان برجسته نجف، مرحوم میرزا حسین نائینی و مرحوم آقا ضیاءالدین عراقی، اجازه اجتهاد گرفت و نیز اجازه های روایتی فراوانی از بزرگان حدیث و رجال، دریافت کرد.

در روزگاری که وی در نجف درس می خواند، این حوزه در بهترین موقعیت علمی خود قرار داشت و استوانه های بزرگ علم در این حوزه زندگی می کردند که اعلمی، نزد تعدادی از برجسته ترین آنان حاضر می شد و از دانش آنان، بهره می برد که عبارتند از آیات عظام: سیدابوالحسن اصفهانی، محمدحسین نائینی، ضیاءالدین عراقی، محمدحسین اصفهانی و سید ‎محمدکاظم یزدی.

او بعد از اقامت 17 ساله در نجف، به قصد زیارت مرقد امام رضا(ع) به سوی مشهد مقدس حرکت کرد و بعد از زیارت قبر آن حضرت مجدداً به نجف بازگشت و سه سال دیگر در این شهر اقامت کرد. در همین زمان بود که آیت اللّه سیدابوالحسن اصفهانی دستور داد که جمعی از نخبگان دورهم گردآیند و به تحقیق، تنظیم و ترتیب احادیث کتاب «وسائل الشیعة» بپردازند. از جمله اعضای این گروه، محمدحسین اعلمی و دیگری آیت اللّه سید ‎محمد هادی میلانی بودند. این گروه روی چند نسخه از آن کتاب پژوهش و تحقیق می کردند. نوشته اند یکی از معتبرترین نسخه های «وسائل الشیعه» نزد محمدحسین اعلمی بوده است.

از آن جا که وی شیفته فهم و حفظ احادیث امامان شیعه بود و زحمات فراوانی در این راه کشید، مفتخر به دریافت اجازه نقل روایت از مشایخ حدیث شد، همانند: آقابزرگ تهرانی، آیت اللّه سید ‎هبه الدین شهرستانی، میرزا محمد عسکری تهرانی، سید ‎شهاب الدین مرعشی نجفی.

وی در دورانی که در حوزه نجف اشتغال به درس و تدریس داشت، برای اوّلین بار روانه مکه شد و ضمن انجام مناسک حج، با شخصیت های برجسته اسلامی ملاقات و درباره مسائل علمی، با آنان به مباحثه و مناظره پرداخت و از مکتب شیعه و اندیشه های تابناک عالمان شیعی، جانانه دفاع کرد.

وقتی که از مکه به نجف برگشت، چندان در نجف باقی نماند؛ بلکه بلافاصله از آن جا به سوی کربلا حرکت نمود و در جوار قبر مقدس امام حسین(ع) اقامت گزید. او در حوزه کربلا نیز از تحصیل دانش باز نایستاد و از محضر فقیهانی چون آیات عظام: آقا حسین قمی، سیدمهدی شیرازی و شیخ هادی، بهره جست. وی از تدریس نیز غافل نبود و در مدرسه هندی، یک ساعت بعد از طلوع آفتاب تا یک ساعت به ظهر، چند کتاب را برای طلّاب کربلا درس می گفته است.

او شیفته مطالعه و تحقیق بود. شوق آموختن او را واداشت تا در کربلا به خرید کتاب های گوناگون دینی بپردازد. با تلاش پیگیرانه خود توانست از کشورهای مختلف مانند: مصر، لبنان، سوریه و هندوستان، کتاب ها و مجلّات علمی فراوانی به دست آورد. نتیجه این زحمات، تشکیل کتابخانه بزرگ و ارزشمندی در کربلا بود؛ حتی پاره ای از محقّقان، برای استفاده از نسخه-های نفیس و کمیاب، به این مرکز فرهنگی مراجعه می کردند. در همین شهر بود که بنیاد تألیف دائرةالمعارف بزرگ شیعی تأسیس و مطالب اساسی آن گردآوری شد.

مدّت اقامت این محقّق توانا در کربلا، 14 سال ادامه یافت؛ چنان که به لقب «حائری» معروف شد.

وی در سال 1374ق کربلا را ترک گفت و برای سومین بار، جهت زیارت مرقد نورانی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) رهسپار خراسان شد. او در مشهد علاوه بر زیارت، از تحقیق غافل نبود و برای تکمیل دائرةالمعارف، از کتابخانه پرمایه رضوی بهره های فراوانی برده، مطالعات دامنه داری را انجام داد و اندوخته های علمی خود را در فیش هایی یادداشت می کرد. وی بعد از تکمیل پژوهش، عازم تهران شد و از بیشتر کتابخانه های معروف آن زمان تهران نیز بهره گرفت.

آن زمان، که عصر مرجعیت آیت اللّه بروجردی(ره) بود، حوزه علمیه قم به تازگی به وسیله حضرت آیت اللّه حائری یزدی بنیان گذاری شده و از رونق خاصی برخوردار بود. مرحوم اعلمی برای غنا بخشیدن به مطالعات و پژوهش های خود، آهنگ قم کرد و در اواخر سال 1374ق به حوزه علمیه قم وارد شد.

به هر حال، در مدرسه فیضیه و حوزه علمیه قم، زحمات چندین ساله او نتیجه داد و برخی از مجلّدات دائرةالمعارف اعلمی را به مرحله چاپ رسانید.

او در سال 1391ق(1351ش) (برخی هم مانند احمد حائری محقق کتاب منار الهدی فی الانساب، وفات او را در سال 1393ق ذکر کرده اند.) در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) چشم از جهان فرو بست. برای تشییع بدن پاک او، جمعیت زیادی حضور یافتند و از او به خوبی تجلیل شد. سپس پیکر او را در جوار حضرت معصومه(س)، در آستانه درب ورودی به صحن بزرگ، به خاک سپردند.

کلمات کلیدی
فرزندان  |  سفر حج  |  زندگینامه  |  استادان  |  سیره اخلاقی  |  تحصیل  |  رحلت  |  شیخ محمد حسین اعلمی حائری  |  درس آیة الله العظمی بروجردی  |  تولد  |  آثار و تألیفات  |  از نگاه دیگران  |  تحصیل در حوزه علمیه نجف  |  هجرت به قم  |  هجرت به نجف  |  هجرت به مشهد  |  بازگشت به وطن  |  هجرت به کربلا  |  تحصیل در حوزه کربلا  |  شیخ سلیمان مهرجانی  |  جندق  |  مهرجان  |  تألیف دائرةالمعارف  |  کتابخانه مدرسه فیضیّه  | 
لینک کوتاه :