علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن سوم

موسی بن حسن بن عامر اشعری قمی

در خانه «حسن بن عامر قمی» کودکی پای به عرصه هستی نهاد که نام او را «موسی»، برگزیدند. لقب معروفش اشعری - چون در قم متولد شد و زیست، به «قمی» هم اشتهار یافت - و کنیه او ابوالحسن است. تاریخ دقیق ولادت این راوی برجسته، ذکر نشده است و از این رو نمی توان در این زمینه اظهارنظر قطعی نمود. با این همه، با توجه به برخی قرائن، شاید بتوان حدس زد که آن بزرگوار در اوایل نیمه اول سده سوم هجری به دنیا آمده است؛ از جمله قرائن مذکور، این است که یکی از استادان روایتی او، محمد بن حسن بن ابی الخطّاب، یکی از برجسته ترین محدثان شیعه، است که او به گفته نجاشی در سال 262 رخ به نقاب خاک کشید. طبعاً موسی بن حسین، که از خرمن دانش او بهره مند می شد، در سن و سالی بوده که توانسته است برای گردآوری روایات تلاش کند.

تعداد بازدید : 3301     تاریخ درج : 1387/07/18    

در خانه «حسن بن عامر قمی» کودکی پای به عرصه هستی نهاد که نام او را «موسی»، برگزیدند. لقب معروفش اشعری - چون در قم متولد شد و زیست، به «قمی» هم اشتهار یافت - و کنیه او ابوالحسن است. شاید بتوان حدس زد که آن بزرگوار در اوایل نیمه اول سده سوم هجری به دنیا آمده است.

شمار استادان او را در کتاب های تراجم راویان تقریباً 25 نفر نوشته اند که جمعی از آنان از چهره های شاخص و صاحب نام عالمان شیعه اند. از جمله:

1. سندی بن محمد: 2. سلیمان الجعفری: 3. ابوالحسن نهدی؛ 4. ایوب بن نوح؛ 5. عباس بن معروف قمی؛ 6. محمد بن حسین بن ابی الخطاب؛ 7. محمد بن عبدالحمید؛ 8. فضل بن عامر؛ 9. هیثم بن مسروق؛ 10. حسن بن حسین لؤلؤی.

گر چه تعداد شاگردان موسی بن حسن اشعری انگشت شمار است، اما همان تعداد، از بزرگان حدیث و فقه به شمار می آیند. آن ها عبارتند از: 1. سعد بن عبدالله اشعری قمی؛ 2. محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری قمی؛ 3. محمد بن یحیی عطّار قمی.

حسن بن موسی اشعری قمی، تنها به تربیت شاگرد بسنده نکرد، بلکه او برای این که اندوخته های خویش را به آیندگان برساند، به تألیف کتاب نیز اقدام ورزید. چندین کتاب حدیث در باب های گوناگون از این محدّث به یادگار مانده است.

نجاشی، این برترین رجال شناس شیعه، در این باره چنین می نگارد: «حسن بن موسی 30 کتاب تصنیف کرد که از آن ها است: کتاب الطلاق؛ کتاب الوصایا؛ کتاب الفضائل؛ کتاب النصائل؛ کتاب الرحمه؛ کتاب الصلوة؛ کتاب الزکوة؛ کتاب الحج؛ کتاب الصیام؛ کتاب یوم و لیله و کتاب الطبّ.

شیخ طوسی نیز در فهرست می گوید: «له کتاب الحج».

بر اساس برآوردی که از تاریخ تولّد این محدث فرزانه به دست آمد، او در روزگار حیات دو امام معصوم، یعنی حضرت امام هادی و حضرت امام عسکری(ع)، زندگی می کرد و باید مانند محدثان دیگر جزو یاران آنان محسوب می شد؛ ولی گویا ایشان به حضور آنان نرسیده است؛

سخن دقیق و سنجیده نجاشی درباره موسی بن حسن قمی چنین است: «ثقةٌ عینٌ جلیلٌ؛ او محدثی مورد اطمینان، برجسته و بزرگوار است». این سخن نجاشی، پایه سخن تمام رجال شناسان شیعی تا عصر ما قرار گرفته و هر کس به گونه ای به این مضمون اشاره کرده است؛ همانند علّامه حلی، مؤلف وسائل الشیعه، علّامه ممقانی و دیگران.

موسی بن حسن اشعری قمی، پس از عمری تلاش در راه حفظ و گسترش معارف اهل بیت، عاقبت به جوار رحمت الهی پر کشید. گویا او در اواخر سده سوم هجری از دنیا رفته است، گر چه زمان غروب این ستاره تابنک حدیث، مانند زمان طلوعش روشن نیست - همچنان که محل آرامگاه او معلوم نیست - شاید مانند ده ها محدّث بزرگ شیعی، در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شده است.

کلمات کلیدی
روایات  |  زندگینامه  |  استادان  |  شاگردان  |  رحلت  |  آثار و تألیفات  |  از نگاه دیگران  |  خاندان  |  موسی بن حسن بن عامر  |  موسی بن حسن بن عامر اشعری قمی  | 
لینک کوتاه :