سیدعبدالعزیز طباطبائی یزدی

علامه محقق، آقا سید عبدالعزیز طباطبایی از عالمان کتاب شناس معاصر و نامی آشنا برای اهل قلم و تحقیق است.

او از جانب پدر و مادر نوه عالم بزرگ مرحوم آیةالله سید محمد کاظم طباطبائی یزدی (م ۱۳۲۸ ق) صاحب عروة الوثقی است. پدرش سید جواد، از علمای نجف اشرف بود که در سال ۱۳۶۳ ق برای معالجه به ایران آمد و در تهران در گذشت و در جوار حرم مطهر حضرت عبد العظیم حسنی علیه السّلام مدفون شد.

ایشان نیز پس از عمری تلاش علمی، در شهر قم از دنیا رفت و در حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) دفن گردید.

سید عبدالعزیز در چهارم آبان ۱۳۰۸ (مطابق ۲۳ جمادی الاول ۱۳۴۸ ق) متولد شد. پس از فراگیری دروس مقدماتی علوم دینی و در پانزده سالگی همراه پدر به ایران آمد.

پس از درگذشت پدر به قم رفت و از درس مرحوم آیةالله حاج آقا رضا صدر استفاده کرد. سال بعد به نجف اشرف بازگشت و از حضرات آیات خویی، عبدالهادی شیرازی، عبدالاعلی سبزواری، سید هاشم حسینی طهرانی، میرزا محمد علی اردوبادی بهره برد و از مرحوم خویی؛ سید عبدالهادی شیرازی و آقا بزرگ تهرانی اجازه روایت یافت.

به دلیل علاقه وی به کتابشناسی و بررسی و احیای میراث کهن شیعه در نجف از دو شخصیت مشهور: آقا بزرگ تهرانی و علامه امینی تاثیر پذیرفت. با تاسیس کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السّلام توسط علامه امینی در آنجا مشغول تحقیق و تدوین فهرست کتابخانه شد. در همین سال ها برای شناسایی نسخ خطی، کتابشناسی و سایر ظرایف و دقایق این رشته، با مرحوم آقا بزرگ مراوده مستمر داشت.

در سال ۱۳۵۶ ش که با فشار رژیم عراق به ایران بازگشت، در شهر قم اقامت گزید و به دلیل جامعیتش، هر کسی از محضرش بهره ای می برد. علاوه بر محققین و شاگردان، مؤسسات تحقیقاتی و علمی نیز از تجربه و تخصص او بی نیاز نبودند. مراکزی همچون: مؤسسه آل البیت، مرکز الغدیر، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و... با ایشان ارتباط داشتند و آثار زیادی با نظارت و همکاری مستقیم وی تحقیق و چاپ شد ضمن اینکه در مجامع و همایش های علمی مختلف داخل و خارج کشور شرکت می جست. تعداد ۹۴ عنوان کتاب با استفاده از راهنمایی ها یادداشت های او به ثمر رسید و فهرست های زیادی را از نسخ خطی داخل و خارج کشور تهیه کرد.

همه کسانی که با محقق طباطبایی رحمة الله علیه آشنایی داشتند به صفای روح او و خلوص و ارادت ایشان به مقام شامخ اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام و همچنین تبحر و تخصص او در کتاب شناسی شیعه، اذغان دارند. از خصوصیات بارز آن بزرگوار سماحت و سخاوت وی در کمک به پژوهش گران و شاگردان بود که همه کسانی که از او استفاده کرده اند، به این خصیصه اشاره می کنند.

آثار ایشان فراوان است که بخشی از آنها را در تکمیل تالیفات دو استادش آقا بزرگ و علامه امینی تالیف نمود مانند: مستدرک الذریعه، اضواء علی الذریعه، معجم اعلام الشیعه، تعلیقات علی طبقات اعلام الشیعه، تنظیم و تصحیح نقباء البشر، علی ضفاف الغدیر، انباء السماء برزیة کربلا. بخش دیگر تحقیق و تصحیح آثار بزرگان است مانند: فهرست منتجب الدین، الاربعون المنتقی من مناقب المرتضی، عقدالدرر فی اخبار المهدی المنتظر، مقتل امیرالمؤمنین علیه السّلام از ابن ابی دنیا، مناقب امیرالمؤمنین علیه السّلام از ابن حنبل، ترجمه امیرالمؤمنین علیه السّلام از تاریخ دمشق، ترجمه امام حسن و امام حسین علیه السّلام از طبقات ابن سعد.

علامه طباطبائی فهرست هایی از نسخ خطی نیز تهیه کرده است مانند: فهرست کتابخانه امیرالمؤمنین نجف، فهرست نسخ خطی آستان قدس، فهرست نسخ کتابخانه هایی در بغداد و حجاز و ترکیه و شیراز و تبریز. دیگر آثار وی عبارتند از: اهل البیت فی مکتبة العربیة، الغدیر فی التراث الاسلامی، حیاة الشیخ المفید، مکتبة العلامة الحلی، فی رحاب نهج البلاغه، مخطوطات اللغة العربیه، فهرست تصانیف کراجکی، الحسین علیه السّلام و السنه، المهدی علیه السّلام فی السنة النبویة، حیاة الشیخ یوسف بحرانی، شخصیت علمی و مشایخ شیخ طوسی و یادداشت ها و مطالب منتخب از کتابخانه ها که در سفرهای ایشان تنظیم شده است مانند: نتایج الاسفار، قید الاوابد و جمع الشوارد و مقالات متعددی نیز از آن فقید در مجله «تراثنا».

با وجود آن که این عالم بزرگ در اواخر عمر از ناراحتی قلبی رنج می برد، ولی کار و تلاش را رها نکرد و همچنان به فعالیت های علمی خود ادامه می داد، تا این که روز دوشنبه ۶ ماه رمضان ۱۴۱۶ ق به علت نارسایی شدید قلبی در بخش ccu بیمارستان آیةاللّه العظمی گلپایگانی (ره) بستری شد و ساعت ۲ بامداد روز بعد، یعنی ۷ رمضان المبارک ۱۴۱۶ (۱۸ اسفند ماه ۱۳۷۴)، از دنیا رفت.

عصر همین روز، پیکر ایشان از مسجد امام حسن عسکری (علیه السلام) به سوی حرم حضرت معصومه (علیهاالسلام) تشییع شد. پس از اقامه نماز توسط حضرت آیةاللّه آقا موسی شبیری زنجانی (دامت برکاته)، در جوار بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت، حضرت فاطمه معصومه (علیهاالسلام)، در حجره ۱۴ صحن بزرگ به خاک سپرده شد.