محمد بن ابوالقاسم، یکی از علمای وارسته و محدثان مورد اطمینان ایرانی است. وی در یکی از نواحی اطراف قم به نام «برقه رود» رشد و بالندگی یافت تا آن که از فقهای فرهیخته این دیار گردید. به همین جهت وی به «برقی» نیز مشهور گردیده است.
درباره سال تولد محمد بن ابوالقاسم در متون رجالی و تاریخی مطلبی به چشم نمی خورد؛ ولی قرائنی وجود دارد که وی در اواسط قرن سوم هجری متولد گردیده است.
کنیه پدر وی ابوالقاسم است و به بندار مشهور می باشد. وی از راویان مورد اطمینانی است که فرزندش محمد بن ابوالقاسم، از شاگردان او به حساب می آید.
محمد بن ابوالقاسم، داماد استادش احمد بن خالد برقی مؤلف المحاسن است.
کسانی که در ضبط و حفظ احادیث می کوشند و در صحیح ادا کردن و نقل آنها مورد اطمینان هستند، همگی وی را به عنوان محدّثی موفّق و مورد اطمینان می شناسند. کسانی هم که علاوه بر صحیح ضبط کردن و درست نقل نمودن روایات، اهل تجزیه و تحلیل و فهم عمیق آن نیز هستند، وی را به عنوان محدّثی موثّق و عالم و فقیه معرّفی می کنند.
محمد بن ابی القاسم از نادر راویانی است که علاوه بر مورد اطمینان بودن، عالم و فقیهی است آگاه به علوم مختلفی، چون، ادب و شعر.
محمد بن ابوالقاسم در عصر و زمانی در قم به عنوان محدّثی عالم و فقیه شناخته می شود که احمد بن محمد بن عیسی شخصیّت بی رقیب قم، رهبری شیعیان این دیار را بر عهده دارد.
فقیه و محدّث بزرگوار محمد بن ابوالقاسم، از محضر اساتید بزرگی کسب فیض نموده، که بعضی از آنها عبارتند از:
1- احمد بن محمد بن خالد بن عبدالرحمان بن محمد بن علی:
2- زیاد بن ابی حلال:
3 - محمد بن علی قرشی.
4 - پدرش عبیدالله بن عمران
5 - حسین ابی قتاده
6 - محمد بن علی صیرفی
7 - محمد بن علی همدانی
تعدادی از راویان موثق نیز از شاگردان محمد بن ابوالقاسم می باشند که از وی کسب فیض نموده. و روایاتی نقل کرده اند. از آن جمله:
1 - محمد بن حسن بن احمد بن ولید قمی.
2 - فرزندش علی بن محمد
3 - نوه اش محمد بن علی ماجیلویه.
4 - محمد بن یحیی
5 - ابن بطّه
محمد بن ابوالقاسم با تبحّر در علوم مختلف، کتاب های ارزشمندی در زمینه های گوناگون، از خود به یادگار گذاشته که بعضی از آنها از این قرار است:
1 - کتاب المشارب:
2 - کتاب الطبّ:
3 - کتاب تفسیر حماسه ابی تمام.
از محل دفن محمد بن ابوالقاسم نشانی در دست نیست؛ امّا چون قم محل رشد و نمّو و فعالیت های دینی وی بوده است؛ احتمال دارد که آرامگاه، وی نیز در این شهر مقدس باشد. به امید روزی که تمام این نکات مجهول در زندگی راویان اهل بیت علیهم السلام به نور ظهور حضرت بقیةالله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف روشن گردد.
یکی از فرزندان محمد بن ابوالقاسم که مروی فاضل، مورد وثوق، عالم، فقیه و ادیب می باشد، علی بن محمد نام دارد. کنیه او ابوالحسن است. وی تربیت شده جدّخود، احمد بن محمد بن خالد برقی، (وفات 280 ه - ق) و نیز پدرش محمد بن ابوالقاسم است.
جستجو در قاموس نور