غلامرضا قمی

«آیت الله حاج ملا غلامرضا قمی» معروف به «حاج آخوند» نامش در زاویه گمنامی مانده و کمتر به زندگی علمی او پرداخته شده است.

تاریخ تولد آن فقیه بزرگ به خوبی روشن نیست، اما از آنجا که وی قریب السن و یا هم سن مرحوم آیت حاج سید صادق قمی یار دیرین و هم مباحثه خویش بوده و تاریخ ولادت او، ۱۲۵۵ ق بوده است شاید سال تولد «حاج آخوند» نیز حدود ۱۲۵۵ ق باشد.

او در دوران کودکی و نوجوانی، مقدمات علوم دینی را در قم و تهران و اصفهان نزد مرحوم علامه شیخ علی نوری را به مدت چهار سال بیاموخت. در سال ۱۲۷۹ ق به همراه دوست دیرین و هم مباحثه اش آیت الله حاج سید صادق، رهسپار نجف اشرف گردید و به مدت دو سال از درسهای فقه و اصول شیخ انصاری بهره برد. این دو سال در پرورش شخصیت علمی و باروری استعداد او نقش به سزایی داشت.

پس از درگذشت شیخ انصاری در ۱۲۸۱ ق، وی با شرکت در حلقه درسی آیات عظام: میرزای شیرازی و میرزا حبیب الله رشتی به تکمیل دانسته های خویش پرداخت. با مهاجرت میرزای شیرازی به سامراء، او و هم بحثش حاج سید صادق ملازمت میرزا حبیب الله رشتی را برگزیدند و تا سال ۱۲۹۶ ق، به مدت ۱۶ سال از درسهای فقه و اصول آن وارث دانش شیخ انصاری بهره بردند.

سپس در اواخر سال ۱۲۹۶ ق به همراه دوستش رهسپار سامراء شد و دو سال نیز از درس آیت الله میرزای شیرازی بهره برد و با مکتب فقهی سامراء نیز آشنا شد.

مرحوم حاج آخوند و آقای حاج سید صادق، در سال ۱۲۹۸ ق به زادگاه خویش بازگشتند و بر مسند تدریس، افتاء، وعظ و ارشاد و امامت جماعت تکیه زدند. مردم حق شناس قم هم گرد آنان را گرفتند و به استفاده از محضرشان پرداختند.

آیت الله ملا غلامرضا، سالیان فراوان در مسجد شریف امام حسن عسکری علیه السّلام به تدریس علوم اهل بیت علیه السّلام و اقامه جماعت و ارشاد مؤمنان پرداخت و مرحوم حاج سید صادق هم بیشتر رسیدگی به دعاوی، قضاوت شرعی و فصل خصومات را برعهده گرفت.

از شمار تلامذه مرحوم حاج آخوند، اطلاع دقیقی در دست نیست، اما مسلم آنست که فضلاء و طلاب حوزه علمیه قم نزد این استاد فقه و اصول به شاگردی پرداخته اند. برخی از آنان عبارتند از:

حضرات آیات حاج سید محمود روحانی قمی، حاج شیخ محمد جواد قمی، حاج شیخ عبدالهادی حاج آخوند، علامه شیخ محمد علی ارجستانی کچوئی، و حاج سید عباس رضوی مبرقعی

آثار: قلائد الفرائد، قواعد الاصول، صلاة المسافر، کتاب الصلاة، کتاب القضاء، کتاب الدیات، کنوز الجواهر

سرانجام مرحوم حاج آخوند، پس از عمری (قریب به ۷۵ سال) سرشار از خدمات دینی و اجتماعی، در ۱۶ ذیحجه الحرام ۱۳۳۲ ق بدرود حیات گفت و پس از یک تشییع درخور و شایسته، در ایوان آیینه حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیهم به خاک سپرده شد.