سید مرتضی فیروزآبادی در ربیع الأول سال ۱۳۲۹ق در نجف اشرف به دنیا آمد. نسب او به امام زین العابدین (ع) می رسد و پدرش سید محمد فیروزآبادی از فقهای نجف و از مراجع تقلید شیعه بود. وی از مقام و منزلت علمی والایی در حوزه علمیه نجف برخوردار بود.[1]
سید مرتضی فیروزآبادی پس از فرا گرفتن مقدمات خواندن و نوشتن به شیوه عربی و فارسی از اساتید آن زمان مانند آقا حسین مشاق، به تحصیل علوم اسلامی به روش متعارف در حوزه های علمیه پرداخت. وی علوم ادبیات و بخش مهمی از علم اصول و فقه، فلسفه الهی و علم کلام را نزد اساتید آن حوزه فرا گرفت.
وی پس از اتمام رسائل، مکاسب و کفایه در علم اصول در درس خارج حاج میرزا علی ایروانی و شیخ میرزا ابوالحسن مشکینی صاحب «حاشیه کفایه» شرکت کرد و در علم فقه در درس سید ابوالحسن اصفهانی و شیخ کاظم شیرازی حاضر شد.[2]
گفته شده میرزا علی ایروانی به فرزند ارشد خویش و شاگردانش می گفت: جدیت در تحصیل و پشتکار را از سید مرتضی (فیروزآبادی) بیاموزید.[3]
فیروزآبادی پس از گذراندن سطوح عالی حوزه به تدریس در حوزه علمیه نجف اشتغال یافت و در مسجد شیخ انصاری به تدریس کفایه پرداخت. او بیش از ۶ دوره کفایة الأصول آخوند خراسانی را درس داد و دیگر کتب سطح را هر یک چندین بار تدریس کرد.[4]
فیروزآبادی، در سال ۱۳۹۱ق بر اثر فشار و آزار حکومت حزب بعث عراق مجبور به ترک عراق و هجرت به قم گردید و به تدریس درس خارج فقه، تحت عنوان «خلاصة الجواهر» مشغول شد.[5] او شب ها در حرم حضرت معصومه(س)، نماز جماعت را اقامه می کرد.[6]
از تألیفات فیروزآبادی می توان کتاب «أصول الفقه»، «إزاحة الشکوک فی حکم اللباس المشکوک» و «مناسک الحج و العمرة» را نام برد.
از ویژگی های آثار او دقت و تحقیق در مصادر مهم و گوناگون است، چنان که تألیفات فقهی و اصولی ایشان از مباحثی ژرف و سبکی ساده و روان برخوردار است.
برخی از آثار ایشان عبارتند از:
- عنایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، این کتاب در شرح کفایه آخوند خراسانی است. این کتاب در شش جلد است و بارها در نجف، تهران، قم و بیروت به چاپ رسیده است.
- فضائل الخمسة من الصحاح السته و غیرها من الکتب المعتبرة؛ این کتاب در ۳ جلد است و در نجف، تهران و بیروت چندین بار به چاپ رسیده است.
- السبعة من السلف، در یک جلد است و در بیروت و قم به چاپ رسیده است.
- منتخب المسائل، در مسائل فقهی و فروع احکام است و در قم به چاپ رسیده است.
- خلاصة الجواهر، این کتاب شرحی استدلالی و بزرگ بر کتاب منتخب المسائل است. کتاب الطهارة آن در سه جلد، در قم به چاپ رسیده است.
- الفروع المهمة فی أحکام الأئمة، کتابی است در فقه استدلالی و بسیار مفصل که تنها کتاب الطهارة آن ۳ جلد بزرگ است.
و آثار دیگری اعم از تعلیقه و شرح که بر دیگر کتاب های درسی حوزه و یا در دیگر موضوعات نگاشته است.[7]
سید مرتضی فیروزآبادی از فضایل اخلاقی برخوردار بود. او با مردم با نیکویی و روی گشاده برخورد می کرد و در امور زندگی قانع و عفیف النفس بود تا آنجا که مقدار زیادی از کندن زیرزمین خانه اش را به دست خود انجام داد. هر روز صبح با آوازی نسبتا بلند و لحنی شیوا مقید به تلاوت قرآن کریم بود.[8]
او شب های چهارشنبه و در سال های آخر شب های پنج شنبه که خلوت بود، پیاده به مسجد سهله در کوفه می رفت.[9] علی دوانی، یکی از همراهان وی در این مراسم می گوید: در حجره آیت الله فیروزآبادی در مسجد سهله، یک حصیر و بالشی از سبوس گندم و آفتابه ای بیشتر موجود نبود.[10]
در مسجد کوفه به مقام حضرت ابراهیم(ع) علاقه زیادی داشت تا آنجا که می گفت: دوست دارم پس از مرگم مرا دور مقام ابراهیم چند مرتبه طواف دهند.[11] او در همسایگی سید علی قاضی منزل داشت و در درس های اخلاق و عرفان وی شرکت می کرد و محرم اسرار استاد بود.[12]
مرحوم فیروزآبادی در شب ۱۷ ذی الحجه سال ۱۴۱۰ق درگذشت و در شب ۱۸ بر حسب وصیت، در صحن دوّم مزار باغ بهشت در قم دفن شد.[13]
پی نوشت ها:
[1] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۳.
[2] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۵-۶.
[3] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۴.
[4] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۱۳.
[5] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۱۳.
[6] رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۲۲۵.
[7] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۹-۱۳.
[8] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۷.
[9] جواهر کلام، تربت پاکان قم، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۹۹۲.
[10] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۷.
[11] فیروزآبادی، فضائل پنج تن، ۱۳۷۴ش، ص۷.
[12] فیروزآبادی، مقدمه سید محمد فیروزآبادی، ص۷-۸.
[13] فیروزآبادی، فضائل پنچ تن، ۱۳۷۴ش، ص۱۴.