علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن چهاردهم

میرزا علی شیرازی

حاج میرزا علی آقا شیرازی؛ فاضل مشهور، ادیبِ محقق، فقیه فرزانه، طبیب صاحب نفس و سرآمد عارفان عصر خویش بوده اند و استاد شهید مطهری وی را «نهج البلاغه مجسم» می دانست. آنچه که به زندگی این شخصیت بزرگ امتیاز خاصی می‌دهد، حالات ویژه اخلاقی و تأثیر آن بر رادمردانی چون شهید مطهری و دیگر انسان‌های جویای تهذیب نفس است. افکار میرزا در علوم متداول آن زمان تحول آفرید، وی مبنای درس اخلاق و جلسات وعظ خویش را بر محور نهج البلاغه قرار داد و گروه کثیری از شهرهای مختلف، حتی عتبات عالیات در محضرش گرد آمدند.

تعداد بازدید : 6973     تاریخ درج : 1388/10/03    

آیت اللَّه میرزا علی آقا شیرازی در حدود سال ۱۲۵۵ ش (۱۲۹۴ ق) در نجف اشرف به دنیا آمد، وی فاضل مشهور، ادیبِ محقق، فقیه فرزانه، طبیب صاحب نفس و سرآمد عارفان عصر خویش بوده اند و استاد شهید مطهری وی را «نهج البلاغه مسلم» می دانست.

حاج میرزا علی آقا در سال ۱۳۱۶ ه.ق راهی اصفهان شد و بخشی از تحجصیلاتش را در مدرسه نیم آورد واقع در انتهای بازار بزرگ اصفهان گذراند. جاذبه معنوی مدرسان این مدرسه، خصوصا آقا سید محمد باقر درچه ای، موجب شده بود تا وی به این مکان روی آورد. مرحوم درچه ای یکی از علما و فقهای مشهور اصفهان بود. به طوری که پس از درگذشت آیت الله سید اسماعیل صدر در کاظمین (۱۳۳۸ ه.ق) اهالی اصفهان و برخی نقاط ایران به ایشان رجوع کردند.

حاج میرزا علی آقا در بوستان شیخ اسدالله قمشه ای (۱۲۹۷ – ۱۳۳۴ ه.ق) که بهاری کوتاه داشت، گشت و گذاری کرد و ذهن مشتاق خود را از رایحه دانش و تقوای این مرد الهی، عطر آگین ساخت. یکی دیگر از اساتید حاجی میرزا علی آقا شیخ عبدالحسین محلاتی (۱۲۷۰ – ۱۳۱۲ ه.ق) (۱۱) بود که در مدرسه صدر اصفهان دروس خارج را تدریس می نمود.

آیت الله العظمی حاج آقا حسین بروجردی (۱۲۹۲ – ۱۳۸۱ ه.ق) مرجع عظیم الشأن قرن اخیر در اصفهان، به دلیل تسلط بر منابع، تشریح مبانی فقه و اصول با زبانی رسا و قابل فهم، حوزه درسی گرم و پر رونقی داشت و یکصد نفر در آن حضور می یافتند حاج میرزا علی آقا شیرازی علاوه بر آنکه از شاگردان برجسته آیت الله بروجردی محسوب می شد، رابطه ای تنگاتنگ با آن فقیه داشت و استادش از همت عالی، علو طبع و حالات اخلاقی وی بر خویشتن می بالید.

حاج میرزا علی آقا شیرازی مباحثی، چون فقه، اصول، رجال و درایه را نزد حاج آقا میرزا کمال الدین ابوالهدی کرباسی (متوفی ۱۳۵۶ ه.ق) که عالمی فقیه و زاهدی مجتهد بود، فرا گرفت.

حاج میرزا علی آقا شیرازی که مدتی از جوار بارگاه مقدس مولای متقیان دور مانده بود، نگاه مشتاقش همیشه راه نجف را می کاوید، هنگامی که وی وارد نجف شد، حوزه های علمیه این شهر در اوج شکوه و مزین به وجود فقیهانی فرخنده و فرزانگانی والا مقام بود.از شخصیت هایی که حاجی به محضرشان شتافت و از اندوخته های علمی آنان استفاده کرد،

یکی از فرزانگانی که به محفل نورانی این عالم ربانی راه یافت، شهید آیت الله مطهری است. این آشنایی تبدیل به ارادت زیاد از سوی وی و لطف استاد از طرف آن مرد بزرگ شد. به طوری که بعدها حاج میرزا علی آقا به قم می آمد و در حجره شهید مطهری اقامت می گزید و علمای بزرگ در آنجا با ایشان دیدار داشتند و آن متفکر شهید درک محضر این استاد را از ذخائر گرانبهای عمر خود می دانست و حاضر نبود با هیچ چیزی معاوضه کند.

فقیه عارف، حکیم و ادیب معاصر آیت الله حاج آقا رحیم ارباب (۱۲۹۷ – ۱۳۹۶ ه.ق) از شاگردان خاص حاج میرزا علی آقاست، وی به آقا رحیم احترام بسیاری می گذاشت و در اصفهان به نماز جمعه او حاضر می شد.

حسن نیت و خلوص از سراسر وجود این دانشمند گرانمایه نمایان بود. آیت الله سید روح الله خاتمی (متوفی ۱۳۶۷ ه.ق) در این باره می گوید: «در مدرسه صدر اصفهان از استادانی استفاده کردم که از حیث مقام اخلاق، زهد و عرفان معروف بودند و یکی از آنها حاج میرزا علی آقا شیرازی است که از ابتدا با ایشان مانوس شدم و استفاده هایی از محضرش کردم. شرح شمسیه و قسمتی از نهج البلاغه را نزدشان خواندم و اساسا با هم مأنوس بودیم و ایشان به حجره من می آمدند و می رفتند.

استاد سید جلال الدین همایی (۱۲۸۷ – ۱۳۵۹ ه.ق) یکی دیگر از پرورش یافتگان برجسته حوزه درسی و تهذیب حاج میرزا علی آقاست. رابطه این استاد و شاگرد نیز به مرور زمان به اشتیاق و ارادت متقابل مبدل شد. استاد منوچهر قدسی می نویسد: مرحوم همایی به حاجی عشق و ارادتی ماورا کلام داشت و تا او آخر عمر آن مرحوم هر گاه به ایشان بر می خورد، عاشقانه و صداقانه می گفت: دلم می خواهد یک بار دیگر قانون را در خدمت شما دوره کنم. از استعداد حاجی سخن ها داشت.

آیت الله مشکوة (متوفی ۱۳۶۹ ه.ش) شاگرد مبرز حاجی میرزا علی آقاست که بسیاری از کمالات را نزد وی آموخت.

حاج میرزا علی آقا شیرازی به موازات تدریس، از کاوش در منابع قرآنی، روایی و نیز آثار سلف غافل نبود و ضمن تلاشهای علمی به ارزش والای تفسیر تبیان پی برد و پس از تحقیق و تفحص و تصحیح علمی و چاپ اصلاح شده این اثر نفیس را عهده دار شد. در این راستا از اهتمام آیت الله سید محمد حجت کوه کمری و جهد برخی شاگردان فاضل خود از جمله حسین عماد زاده، حاج آقا رحیم ارباب و جلال الدین همایی بهره برد و سرانجام تفسیر تبیان شیخ طوسی در سال ۱۳۶۵ (ه.ق) با چاپ سنگی در دو مجلد رحلی انتشار یافت.

احیاء انتشار کتاب زادلمعار علامه مجلسی و تصحیح و منقح نمودن این کتاب ارزشمند نیز به عهده حاج میرزا علی آقا شیرازی بود که با هزینه مرحوم روغنی زاده بازرگانی خیر در سال ۱۳۲۴ ه.ش به چاپ رسید. همچنین کتاب من لا یحضره الطبیب مربوط به زکریای رازی نیز پس از تحقیق لازم به ضمیمه کتاب برء الساعة (بهبودی آنی) با دستیاری آقا جمال الدین معارف پرور به زیور طبع آراسته کرد.

وقتی که مرجع عالیقدر آیت الله بروجردی تصمیم گرفت کلاسی اخلاقی در حوزه علمیه قم برگزار کند، با وجود آن که اشخاص برجسته ای در قم بودند، حاج میرزا علی آقا را که با مراتب فضل و کمالش از قبل آشنایی داشت برای این منظور به قم فراخواند. طهارت روح، قداست نفس و صفای ضمیرش سبب شد تا آوازه اش حتی در عتبات عالیات بپیچید. شهید مطهری درباره اش می گوید: «یکی از بزرگترین اهل معنایی است که من در عمر خود دیده ام.»

آیت الله میرزا اسد الله جوادی گفته است: وقتی حاجی از مشهد بازگشت و به دیدنش رفتیم، در خانه ای محقر ساکن بود که درب اتاقهایش شیشه نداشت و با کاغذ جای قاب شیشه ها را پوشانیده بودند.

سر انجام در بین الطلوعین روز یکشنبه هفدهم دیماه سال ۱۳۳۴ ه.ش مطابق با ۲۴ جمادی الاول ۱۳۷۵ ه.ق تن خاکی را به خاک باز پس داد و میهمان عرشیان شد. پیکرش را با احترام فراوان از اصفهان به قم انتقال داده، بنابر وصیتش در جوار بارگاه حضرت فاطمه معصومه (س) و مزار شیخان، ضلع جنوبی شرقی دفن کردند.

کلمات کلیدی
تفسیر تبیان  |  معرفت  |  زندگینامه  |  تحصیلات  |  دوران کودکی  |  تصحیح متون  |  نهج البلاغه  |  سیره اخلاقی  |  تربیت الهی  |  رحلت  |  میرزا علی آقا شیرازی  |  تولد  |  زاد المعاد  |  من لا یحضره الطبیب  | 
لینک کوتاه :