علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن سوم

احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی

احمد بن محمد بن عیسی اشعری، محدث امامی در سدۀ ۳ق/۹م و از شاگردان امام جواد (ع) و امام هادی (ع) بود. وی در شمار بزرگان اهل قم بود به گونه ای که شیخ طوسی از او با عنوان «شیخ القمیین و وجههم و فقیههم» یاد کرده است. او در عقاید بسیار سختگیر بود و با غالیان به شدت برخورد می کرد. نقل شده که وی، حتی احمد بن محمد برقی، محدث مشهور امامی را به سبب روایاتی که نقل می کرد، از قم بیرون رانده بود، اما پس از مدتی او را به قم بازگرداند و از وی عذرخواهی کرد.

تعداد بازدید : 7128     تاریخ درج : 1387/07/18    

احمد بن محمد بن عیسی اشعری یکی از راویان نور است که رهبری شیعیان قم را به عهده داشت. ابوالعباس نجاشی وی را از اصحاب امام رضا(ع) می داند2 و چون در سال 203 به شهادت رسیده است می توان گفت: احمد در این دوران در سنی(حد اقل 10 سال) بود، که بتواند از اصحاب آن امام بشمار آید. بنابرین احتمال دارد او متولد دهه اخیر قرن دوم باشد.

آسمان ولایت از سال 200 هجری قمری تا 250 به عطر پنح تن از معصومان عطرآگین بود. در همین سالها، چهار نفر از آن بزرگواران به عالم ملکوت بار سفر بستند. احمد بن محمد بن عیسی توانست به حضور امام رضا، جواد و هادی(ع) شرفیاب گردد.

هر چند دلیلی بر ملاقات بین او و امام حسن عسکری وجود ندارد، با توجه به مسافرتهای مکرر احمد به مدینه، دیدار با یازدهمین اختر تابناک آسمان ولایت بعید به نظر نمی رسد. به هر رو از اصحاب امام حسن عسکری (ع) نیز به شمار می آید. او به دلیل کحولت سن و محاصره امام حسن عسکری توسط دشمن به محضر آن حضرت شرفیاب نشد. اما با حضرت مکاتباتی در مورد مسایل دینی و اجتماعی داشت.

احمد در زمان خود با دو جریان انحرافی عمده که با نقاب تشیع در صحنه ظاهر شدند، روبرو شد. ین دو جریان عبارت بودند از غلو و واقفیه.

در برخورد احمد با واقفیان همین بس که او با ارسال نامه هایی بری ائمه، بعد از امام کاظم(ع) و پرسیدن مسیل فقهی و غیر فقهی و ارجاع مردم به آن بزرگواران خط بطلانی بر مرام واقفی ها کشید.

مقام علمی و کرامت نفس، منصب ها و فضیل زیادی بری احمد به ارمغان آورد. برخی از مناصب او عبارتند از:

الف: رهبری شیعیان قم؛ او به خاطر لیاقتهایی که از خود بروز داد، توانست رهبری شیعیان قم را بر عهده گیرد. قدرت سیاسی و اجتماعی وی بدان حد رسید که وقتی بر اساس وظیفه شرعی عده ی را از قم اخراج کرد احدی را توان اظهار مخالفت نبود و بعضی که اجماع سکوتی8 را قبول ندارند به همین واقعه استدلال کرده اند حکم قم نیز در امور مملکتی، به او رجوع میکرد و احمد در این امور در مصدر تصمیم گیری بود.

نجاشی درباره قدرت سیاسی او می نویسد: احمد بن محمد بن عیسی چهره بدون رقیب قم بود و با حاکم قم رفت و آمد داشت.

از این رو است که بری او چهار عنوان وجه قم(چهره قم)، وجیه قم(چهره درخشان قم)، شیخ القمیین و فقیه القمیین در کتابهای تاریخی و رجالی ذکر شده است.

احمد بن محمد بن عیسی با اینکه مسئوولیتهی مهم اجتماعی را بر عهده داشت در راه کسب دانش و معارف اهل بیت و نشر آن نیز همت فراوانی به خرج میداد.

او کتابهای زیادی از خود به جای نگذاشت و شاید علت آن، دقت بسیار زیاد این عالم بزرگ در نقل حدیث بود به گونه ی که بسیاری از رویات از نظر سند با متن در نظر او مخدوش به نظر می رسید. این احتمال نیز وجود دارد که او صاحب آثار زیادی باشد که به ما نرسیده است. آنچه از سخنان شیخ طوسی، نجاشی و دیگران استفاده می شود گویی ین حقیقت است که شمار تألیفات وی به پانزده عدد می رسید.

تنها کتابی که از وی باقی مانده نوادر است. روایاتی که که احمد بدون واسطه از امامان معصوم(ع ) نقل کرده است بسیار اندک است و او بیش تر از طریق راویان دیگر روایت کرده است. مجموع احادیث احمد(با واسطه و مستقیم) تا 2290 حدیث می رسد.

استادانی که احمد بن محمد بن عیسی موفق به دیدار آنها شده است نزدیک به 150 نفر هستند، از جمله آنان: حسین بن سعید، عبدالعزیز بن مهتدی، عبدالله مسکان و. .. می باشند. اما شاگردانش در حدود 14 نفر از جمله محمد بن حسن صفّار(صاحب بصائر الدرجات) محمد بن علی بن محجوب و محمد بن یحیی عطّار هستند.

همه ارباب رجال و تاریخ به اخراج بعضی از محدثّین توسط احمد اشاره کرده اند از یک سو، داشتن موقعیت سیاسی و صاحب قدرت در قم و از سوی دیگر سخت گیری او در نقل حدیث و نقد عقیده دلیل عمده اخراج افراد

احتمال می رود فوت احمد بن محمد بن عیسی اشعری در دهه اخیر قرن سوم یا مقداری قبل از آن واقع شده باشد. در این صورت، عمر او به حدود 90 سال خواهد رسید. از محل دفن این عالم بزرگ نیز اطّلاع دقیق در دست نیست. با این حال چون قم محل اقتدار دینی و علمی او بود، احتمال می رود آرامگاه وی در همین شهر باشد.

کلمات کلیدی
تواضع  |  زندگینامه  |  غلو و غالیان  |  ولادت  |  زادگاه  |  رحلت  |  زیرکی  |  ویژگی های شخصیتی  |  از نگاه دیگران  |  اشعریون  |  جایگاه علمی  |  صحابی امام(ع)  |  احمد بن محمد بن خالد برقی قمی  |  مبارزه با انحرافات  |  احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی  |  رهبری شیعیان  |  اخراج راویان  | 
لینک کوتاه :