علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن چهاردهم

سید محمد باقر صدر

علاّمه شهید، آیت الله سید محمد باقر صدر، یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان - و به تعبیر امام خمینی: «مغز متفّکر اسلامی» - در تاریخ اسلام به ویژه در قرن چهاردهم هجری است. فقیهی جامع الشرائط، فیلسوفی اجتماعی، مفسّری بزرگ، متفکّری آگاه به فرهنگ و علوم زمانش، نویسنده ای توانمند و پرکار و سیاستمداری هوشمند و شجاع و دردمند.

تعداد بازدید : 8285     تاریخ درج : 1387/07/18    

سید محمدباقر صدر در تاریخ 25 ذوالقعده 1353 قمری (10 اسفند 1313ش)، در شهر کاظمینِ عراق، به دنیا آمد. وی دومین فرزند خانواده بود. پدرش آیت الله العظمی سیدحیدر صدر و مادرش، دختر آیت الله شیخ عبدالحسین آل یاسین بود. چهار سال پس از او دختری با نام آمنه (بنت الهدی) به دنیا آمد که سرنوشت این برادر و خواهر از ولادت تا شهادت درهم آمیخته شد.

سید محمد باقر صدر از سن پنج سالگی به مدرسه رفت. مسئولان امور آموزشی و پرورش عراق تصمیم گرفتند او را به مدرسه تیزهوشان دولتی بگذارند و سپس به دانشگاه های اروپا اعزام کنند. اما نه تنها مادر و برادرش مخالف این امر بودند بلکه خود ایشان راضی به این کار نشد. سرانجام با مشورت و راهنمایی دو دایی ایشان، آیت الله شیخ محمد و آیت الله شیخ مرتضی آل یاسین، تصمیم گرفتند که او به تحصیل علوم حوزوی و اسلامی بپردازد و نبوغ خویش را در راه نشر معارف الهی به کار گیرد.

آیت الله سیدمحمد باقر صدر، در راه تحصیل علوم دینی از همان ابتدای نوجوانی تلاش کرد. بخشی از سطوح را نزد برادرش آموخت. دورۀ عالی فقه و اصول را نزد سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمدرضا آل یاسین گذراند. فلسفه اسلامی (اسفار ملاصدرا) را از صدرا بادکوبه ای آموخت و در کنار آن فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیرمسلمان را هم فراگرفت. گفته می شود وی در دروس علامه جعفری در این زمینه شرکت کرده است. همچنین بسیاری از کتاب های درسی فقه و اصول را که طُلاب حوزه در طول چند سال نزد استادان بزرگ می خوانند، بدون استاد مطالعه کرد و بدین گونه درس های دورۀ سطح را در مدتی کوتاه گذراند.

شهید صدر در فلسفه، اقتصاد، منطق، اخلاق، تفسیر و تاریخ نیز مطالعه و تحقیقاتی داشت. وی را می توان بنیانگذار منطق استقرائی در حوزه دانست. آیت الله سیدمحمدباقر صدر در کنار تحصیل، به آموزش و تدریس علوم مختلف به خواهر کوچکش؛ آمنه بنت الهدی پرداخت.

دستیابی آیت الله شهیدصدر به درجه اجتهاد و فقاهت، پیش از بلوغ شرعی در تاریخ شیعه بی سابقه بود. همچنین مرجعیت این فقیه جوان و تقلیدِ مردم عراق و دیگر بلاد عربی از او نیز بسیار حایز اهمیت بود. زیرا او پیش از رسیدن به چهل سالگی از مراجع بزرگ جهان اسلام محسوب می شد.

در سال 1392 قمری، رژیم بعث عراق، دستگیری و شکنجه مبارزان مسلمان را افزایش داد. شهید آیت الله صدر، که از رهبران مبارز مسلمان بود و به نفع اسلام و مسلمین تبلیغ می کرد، بر اثر بیماری در بیمارستان بستری شد. اما حکومت عراق، در بیمارستان هم ایشان را رها نکرد و بر آن شد که ایشان را دستگیر کند. ابتدا بیمارستان را محاصره کرده و سپس آیت الله صدر را با همان بیماری و ضعف، به بخش زندانیان بیمارستان کوفه برد. مدتی نگذشت که مردم مسلمان با اجتماع و اعتراض به دستگیری ایشان، سبب آزادی آیت الله صدر ایشان شدند.

رژیم بعث عراق، در تاریخ 16 فروردین 1359، آیت الله سیدمحمدباقر صدر و خواهرش بنت الهدی را دستگیر و به بغداد برد. رئیس سازمان امنیت کشور عراق، آیت الله صدر را به مرگ تهدید کرد و از ایشان خواست که چند کلمه برضد انقلاب اسلامی ایران بنویسد تا از مرگ نجات یابد. اما آیت الله صدر مخالفت کرد و گفت: «من آماده شهادتم.» آن گاه این خواهر و برادر مجاهد و عالم را به شکنجه گاه بردند و به شهادت رساندند. سرانجام در تاریخ 19 فروردین 1359، در نیمه های شب جنازه آن دو شهید را به خانواده شان تحویل دادند.

اگر چه شهید آیت الله سیدمحمدباقر صدر، همواره در سنگر جهاد و مبارزه بود، با این وجود، 22 اثر از او به جای مانده که مهم ترین آنان عبارتند از:

1ـ فَدَکْ در تاریخ.

2ـ نهایت اندیشه در علم اصول.

3ـ فلسفه ما.

4ـ اقتصاد ما.

5ـ فتوای روشن.

6ـ بانک بدون ربا در اسلام.

7ـ امام مهدی، حماسه ای از نور.

8ـ ولایت از نظر عقل و فطرت.

9ـ نقش امامان در اسلام.

10ـ نظام عبادت از دیدگاه اسلام.

کلمات کلیدی
تفسیر قرآن  |  شهادت  |  تدریس  |  کودکی  |  انقلاب اسلامی  |  مرجعیت  |  زندگینامه  |  حوزه علمیه نجف  |  اسلام سیاسی  |  حزب بعث عراق  |  شاگردان  |  شهید سید محمدباقر صدر  |  شهید صدر ( ره )  |  آیت الله سید محمدباقر صدر  |  تحصیلات حوزوی  |  آثار و تألیفات  |  فعالیت های سیاسی  |  حزب دعوت اسلامی  |  جماعة العلماء  |  حمایت از امام خمینی(ره)  | 
لینک کوتاه :