حیدرقلی سردار کابلی

حیدرقلی مشهور به سردار کابلی، سه شنبه ۱۸ محرم ۱۲۹۳ق/ ۲۵ بهمن ۱۲۵۴ش در چنداول کابل متولد شد. پدرش سردار نورمحمدخان، از سرداران عالی رتبه ارتش بود. حیدرقلی در ۳۱ سالگی و پس از فوت پدرش لقب وی را به ارث برد و سردار کابلی نام گرفت.

حیدرقلی در ۴ سالگی به همراه خانواده به لاهور هندوستان رفت و تا ۱۱ سالگی زبان های هندی، سانسکریت، فارسی و انگلیسی، و همچنین ریاضیات را آموخت.[۲] و همچنین علوم دینی و قرآن را در مکتب خانه فراگرفت.

سردار کابلی در سال ۱۳۰۴ق به همراه خانواده به عراق مهاجرت کرد و در عتبات عالیات اقامت گزید و اغلب اوقات را در نجف و کاظمین گذراند و ۶ سال در حلقه درس میرزا حسین نوری و سید صدرالدین حسن بن هادی کاظمی حضور یافت.

حیدرقلی سردار کابلی، در سال ۱۳۱۰ق، به کرمانشاه رفت. وی چندین بار به عراق و یک بار هم به هندوستان سفر کرد و مدتی را در شهرهای نجف، کربلا، بغداد، کاظمین، تهران، مشهد و بمبئی گذراند و با علما و دانشمندان این شهرها ملاقات کرد.

از سردار کابلی، آثار بسیاری به جا مانده و برخی، تالیفات او را تا ۷۰ اثر نیز شمرده اند. بیشتر این آثار به زبان عربی و برخی نیز به زبان فارسی است. آثار او در ریاضی، کلام، حکمت است و همچنین تالیفاتی نیز در زمینه های ادبی دارد. برخی از این آثار عبارتند از:

- الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین: در ۴ جلد، حاوی ۴۰ حدیث از طرق اهل سنت در فضائل امیرالمؤمنین است و درباره لغات، وجوه ادبی و همچنین موارد مرتبط شعری، تاریخی، رجالی و حدیثی هر کدام از احادیث، به تفصیل سخن گفته است.

- تبصرة الحر: در تحقیق مسأله انطباق حقیقی بین وزن و مساحت آب کر.

- نظم باب حادی عشر: شرح باب حادی عشر به زبان عربی و در قالب شعر است.

- شرح دعای صباح

- شرح یا ترجمه دعای ندبه

- درّ النثیر: در ۳ جلد و هر جلد تقریبا حاوی ۱۰ هزار بیت است. این کتاب درباره حدیث، لغت، نحو، رجال، کلام، شعر، ریاضیات و غیره است.

- ترجمه انجیل برنابا به فارسی: سردار کابلی علاوه بر مقابله ترجمه عربی و انگلیسی، مقدمه ای مبسوط در اثبات شخصیت تاریخی برنابا و چگونگی پیدایش کتاب نیز نگاشته است.

- غایة التعدیل فی معرفة الاوزان و المکاییل: کتابی در توضیح وزن ها و کیل ها، که سید محسن امین بر آن تقریظ نوشته است. این کتاب علاوه بر اینکه حاوی جدول های ریاضی است، از اشکال هندسی هم برای توضیح مطالب استفاده کرده است.

- قبله شناسی: یکی از معروف ترین آثار سردار کابلی است. این کتاب گرچه ترجمه اثر دیگری از او با نام تحفة الاجله فی معرفة القبلة است، اما مشروح تر و مفصل تر از آن است.

 مناظرات؛ این کتاب ترجمه المراجعات نوشته سید عبدالحسین شرف الدین به فارسی است. کابلی آن را در ۱۳۲۴ش در کرمانشاه منتشر کرد.

سردار کابلی سه شنبه ۴ جمادی الاول ۱۳۷۲ق، در ۷۷ سالگی در کرمانشاه درگذشت. جنازه او پس از ۵ روز به نجف برده شد و دوشنبه ۱۰ جمادی الاول ۱۳۷۲ق، با شرکت علما و مراجع نجف از جمله سید جمال الدین گلپایگانی و آقابزرگ تهرانی، و همچنین مردم نجف، تشییع و در کنار پدرش، روبروی غسالخانه قدیم نجف در وادی السلام به خاک سپرده شد.