میرزا محمدتقی شیرازی مشهور به میرزای دوم و میرازی کوچک سال۱۲۵۶قمری برابر با ۱۲۲۱ شمسی در شیراز متولد شد. وی نوه میرزا محمدعلی گلشن زنگنه و برادرزاده قاآنی، شاعر معروف دوره ناصری است. تبار میرزا محمدتقی شیرازی از کرمانشاه و از ایل زنگنه است که از جد وی میرزا محمدعلی گلشن زنگنه به بعد شیرازی شده اند.
میرزا محمدتقی شیرازی در حدود سیزده سالگی برای فراگیری علوم دینی راهی کربلا شد و در آنجا نزد آیات سیدعلی نقی طباطبایی و فاضل اردکانی درس آموخت. سپس به همراه هم مباحثه خود سیدمحمد فشارکی اصفهانی به سامرا رفت و در درس میرزا محمدحسن شیرازی شرکت کرد. وی سال ۱۲۷۳ شمسی پس از درگذشت میرزای بزرگ متصدی اداره حوزه علمیه سامرا و تدریس آن شد. میرزا محمدتقی شیرازی تا آذر ۱۲۹۶ در سامرا اقامت داشت و سپس به کاظمین و مدتی بعد به کربلا و بعد نجف رفت و ریاست حوزه علمیه نجف را بر عهده گرفت و تا پایان عمر در آنجا به تألیف، تدریس و تربیت شاگردان پرداخت. آیات عظام سید ابوالحسن اصفهانی، آقا بزرگ تهرانی، سید حسین طباطبایی قمی، محمدجواد بلاغی نجفی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، محمدکاظم شیرازی، میرزا موسی فقیه سبزواری، سیدجمال الدین گلپایگانی، محمدعلی شاه آبادی و سید شهاب الدین مرعشی نجفی معروفترین شاگردان وی هستند.
میرزا محمدتقی شیرازی سال ۱۲۹۸شمسی پس از فوت آیت الله العظمی سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، صاحب عروةالوثقی، مرجعیت عامه شیعه را بر عهده گرفت. وی در زمینه فقهی بسیار محتاط اما از منظر سیاسی فردی بسیار فعال بود. او در همین راستا سال ۱۲۸۹ شمسی پس از تجاوز نیروهای روسیه تزاری به شمال ایران و کشتار آزادی خواهان، فتوایی در لزوم مقابله با متجاوزان روس صادر کرد. همچنین در آغاز جنگ جهانی اول که متفقین به دولت عثمانی اعلام جنگ دادند، وی نیز همانند دیگر علما و مراجع بزرگ عراق بر ضد تجاوزات متفقین به سرزمین های عثمانی، اعلام جهاد داد اما شهرت وی، هنگامی در جهان اسلام بیش از پیش افزون شد که در جنگ جهانی اول، علیه انگلیس ها حکم جهاد داد که به «فتوای دفاعیه» مشهور است. پس از اشغال فاو توسط نیروهای نظامی انگلیسی که مقدمه اشغال عراق بود، میرزامحمدتقی در سامرا سه فتوای جهادی دیگر صادر کرد و عموم عشایر و آحاد مسلمانان را بر ضد اشغالگران انگلیسی دعوت نمود و فرزندش شیخ محمدرضا را به نیابت از خود جهت پیوستن به مبارزین و همراهی آنها در جبهه های جنگ، به کاظمین فرستاد. همچنین پس از پایان اشغال عراق از سوی نیروهای انگلیسی وقتی قرار شد، انتخاباتی زیر نظر اشغالگران برای تعیین حاکم کشور انتخاب شوددر کربلا شیخ محمدرضا، فرزند میرزا محمدتقی شیرازی، سازمانی به نام «جمعیت اسلامی» با حضور روحانیون سرشناسی چون سید هبه الدین شهرستانی، عبدالکریم عواد و حسین قزوینی و با هدف مبارزه با سرپرستی انگلستان و آزادسازی عراقایجاد کرد و میرزای شیرازی دوم هم در حمایت از این حرکت فتوایی صادر کرد.
البته از میرزای دوم شیرازی علاوه بر این ففتاواها و اقدامات سیاسی و ئشاگردان مشهوری که بدان ها پیشتر اشاره شد اثار مکتوبی هم بر جای مانده است. حاشیه بر مکاسب شیخ مرتضی انصاری، شرح الارجوزه الرضاعیه اثر سید صدرالدین عاملی، رساله الخلل، القصاید الفاخره فی مدح العتره الطاهره، رساله صلاه الجمعه و دیوان شعری فارسی که بیشتر در ستایش و مرثیه اهل بیت است با تخلص «گلشن» بر جای مانده است.
میرزای کوچک دارای چند فرزند بود که از همه معروف تر شیخ محمدرضا شیرازی بود. وی توسط انگلیس در جریان قیام مردمی پس از جنگ جهانی اول به اعدام محکوم شد ولی از مرگ نجات پیدا کرد و بعدها نماینده مجلس شورای ملی ایران شد.
این مرجع برجسته جهان تشییع سرانجام شب ۱۳ ذیحجه ۱۳۳۸ قمری برابر با ۶ شهریور ۱۲۹۹ شمسی در کربلا درگذشت و در حرم امام حسین(ع) در کربلا دفن شد. البته بر اساس برخی از منابع وی مسموم شده و در اثر این امر به شهادت رسید.
جستجو در قاموس نور