علما و مفاخر  /  علما و بزرگان دینی  /  قرن سیزدهم

سید محمد طباطبایی (مجاهد)

در این نوشته گوشه هایی از زندگانی یکی از علمای متعهد و دلسوز که به سهم خود در تحولات سیاسی عصر خویش تأثیر گذار بوده بازگو خواهد شد. آیت الله سید محمد طباطبایی(معروف به سید مجاهد) عالمی دیگر از منادیان جهاد و دعوت کنندگان به عزت در برابر هجوم بیگانگان در عصر سکوت قاجار به شمار می رود.

تعداد بازدید : 7515     تاریخ درج : 1387/07/18    

علامه فرزانه و فقیه بزرگ سید محمد طباطبایی معروف به مجاهد، از اجله علمای امامیه در قرن سیزدهم قمری و یکی از مفاخر شیعه به حساب می اید. ایشان خلف صالح و شایسته فقیه بزرگ سید علی طباطبایی صاحب کتاب معروف ریاض المسایل است که از دیرباز مورد توجه فقها و از متون ارزشمند فقهی در حوزه های علمیه به شمار می اید. جد و بستگان نزدیک سید محمد همه از علما و دانشمندان بزرگ بوده اند. از جمله آنان، قهرمان میدان مبارزه با اخباری گری، استاد کل، وحید بهبهانی است که جد مادری سید محمد مجاهد می باشد. این فقیه عالی قدر، مراحل تحصیل و تربیت را در محضر والد ارجمندش ادامه داد و آن گاه با استفاده از دیگر اساتید برجسته آن زمان، هم چون علامه بحرالعلوم و شیخ جعفر کاشف الغطاء، به مراحل والایی از فضل و دانش و کمالات نفسانی ارتقا یافت، که قلم و زبان از بیان توصیفش قاصر است.

ارباب تراجم همگی از آن فقیه بزرگ و زعیم گران قدر، تجلیل کرده و تحقیقات و نوشتار خویش را با یاد و نام ایشان مزین ساخته اند.

محدث قمی در کتاب فوائدالرضویه در شرح حال علامه سید محمد مجاهد چنین آورده است: السید الاجل الاعظم الاکرم الافخم البحرالزاخر و السحاب الماطر، الفائق علی الاوائل و الاواخر. ..

هم چنین مرحوم میرزا محمد تنکابنی مؤلف قصص العلما می نویسد: آن جناب فرزند جناب آقا سید علی صاحب ریاض است و معروف به آقا سید محمد مجاهد، ریاست عامه فرقه ناجیه، بعد از پدربزرگوارش به او انتها یافت و چنان مقبولیت عامه یافت که چون در حوض مسجد شاه قزوین وضو ساخت، اهالی آن شهر جمیع آب آن حوض را به اندک زمانی برای تبرک و تیمن و استشفا بردند، به نحوی که آن حوض بی آب ماند.

مرحوم تنکابنی در ادامه می نویسد: گویند آقا سید محمد وارد قم شد، فاضل قمی صاحب قوانین شبی آقاسید محمد و علمای دیگر را ضیافت کرد و با ایشان صحبت علمی داشت، سپس گفت: غرض از احضار شما در این شب و مکالمه، آن است که سن شیخوخیت، قوای مرا تحلیل برده، ندانستم که ملکه اجتهاد و جواز افتاء در من باقی مانده یا نه؟ خواستم با شما قدری صحبت داشته باشم که شما ملاحظه کنید که ایا ملکه استنباط در من باقی است یا نه؟ مرحوم آقا سید محمد عرض کرد: اگر ملکه مستنبطه این است که بالفعل شما دارید، پس من و امثال من را ملکه مستنبطه نیست.

گذشت زمان هم چنان بر شهرت و آوازه علمی این فقیه بزرگ می افزود، تا این که با هجوم وحشیانه وهابی ها به کربلا و قتل و عام هزاران نفر و هتک و تخریب بارگاه ملکوتی سرور آزادگان حضرت اباعبداللّه الحسین علیه السلام، به اصفهان مهاجرت کرد. جوّ مناسب حوزه علمیه اصفهان، فصل تازه ای در حیات علمی این فقیه اندیشمند گشود. طلاب و فضلا از هر سو در مجلس درسش حاضر می شدند و مطالب دقیق و مسایل غامض علمی را با رساترین بیان، از استاد می شنیدند. برخی از شاگردان ایشان با بهره مندی از خرمن دانش او، به مقامات عالیه از علم و کمال دست یافتند.

مرحوم سید در سال 1232 قمری در پی ارتحال والد ارجمندش به عتبات عالیات بازگشت و مقام مرجعیت شیعه را عهده دار شد. او در این راستا خدمات ارزشمندی به اسلام و مکتب تشیع انجام داد. این روحانی برجسته، هم پهلوان تدریس بود، هم مرد تألیف و هم مجاهدی بود در میدان نبرد علیه متجاوزان و اشغالگران.

در دوران زعامت و مرجعیت ایشان که هم زمان بود با دوره دوم جنگ ایران و روسیه، روحانیت شیعه تحت زعامت آن فقیه گران قدر نقش مؤثری را در دفاع از مملکت شیعه، به عهده داشت و به همین سبب، ایشان به آیت اللّه مجاهد شهرت یافت. حضور روحانیت به رهبری آیت اللّه مجاهد در نبرد با متجاوزان کافر روسی، شور و جنبش همگانی و زایدالوصفی را در ایران موجب گشت. خیل نیروهای مردمی، از سراسر ایران گردآمدند و در مدتی اندک، اغلب نقاطی که به موجب عهدنامه گلستان به روسیه تسلیم شده بود، باز پس گرفته شد.

اما مشکل اصلی و عمده ای که وجود داشت بی کفایتی و دون همتی فتحعلی شاه بود که قصد جنگیدن را نداشت و در نتیجه به شکست تلخ نیروهای ایرانی انجامید. کارشکنی دولتمردان و شکست در مقابل نیروهای روسی، لطمات روحی عجیبی بر آیت اللّه مجاهد وارد ساخت و چندی بعد، دچار سوء هاضمه شده و ناچار بر ترک تبریز گردید. در مسیر بازگشت نیز مورد اسائه ادب جاهلان و آماج توهین و تمسخر نااهلان قرار گرفت و سرانجام در اوج مظلومیت و اندوه فراوان، چشم از دنیا فرو بست.

گرچه آن روز مقام آیت اللّه مجاهد را پاس نداشتند و منزلت ایشان را حرمت ننهادند، اما اکنون با گذشت نزدیک به دو قرن از آن واقعه تلخ، حقیقت از پس ابرهای ریا و تزویر سربرآورده و برگ زرین دیگری را از افتخار و فداکاری علمای راستین و مرجعیت شیعه که همواره پناهگاهی مطمئن برای دین و ملت و مملکت بوده اند، پیش روی همگان گشوده است.

پیکر مطهر آن فقیه مجاهد به کربلا انتقال داده شد و در مجاورت بارگاه ملکوتی سید و سالار شهیدان حضرت اباعبداللّه الحسین علیه السلام به خک سپرده شد. حشره اللّه مع اولیائه

کلمات کلیدی
جهاد  |  مرجعیت  |  زندگینامه  |  تحصیلات  |  سید محمد مجاهد  |  استادان  |  ولادت  |  شاگردان  |  رحلت  |  فتحعلی شاه قاجار  |  آثار و تألیفات  |  عباس میرزا  |  سید علی طباطبائی(صاحب ریاض)  |  هجرت به اصفهان  |  سید محمد طباطبائی  |  جنگ های ایران و روسیه  | 
لینک کوتاه :