حجت الاسلام علی دوانی از محققین و نویسندگان معاصر می باشد.
روستای کوچک «دوان» در ۱۲ کیلومتری شمال «شرقی» کازرون در طول چهارده قرن، بیش از سی عالم بزرگوار را تربیت، و به عالم اسلام تقدیم کرده است و بدون تردید، سرآمد آنان در تاریخ معاصر ایران، حجت الاسلام علی دوانی است.
استاد علی دوانی، در مهر ماه ۱۳۱۰ شمسی [یا 1308 شمسی] در آن روستا متولد شد و تا سن هفت سالگی در دوان به سر می برد و پس از آن، نزد اقوامش به «آبادان» رفت. در آن شهر، دو کلاس اکابر (ششم ابتدایی) را پشت سر گذاشت و وارد آموزشگاه فنی شرکت نفت شد.
حدود سال ۱۳۲۲ ش برای تحصیل علوم دینی عازم نجف شد و به مدت پنج سال و نیم در حوزه علمیه نجف نزد استادانی چون «شهید آیت الله مدنی»، «آقا شیخ علی کاشانی»، «میرزا محمد اردبیلی»، « محمد غروی»، «آیت الله محمدرضا طبسی» و «آیت الله حاج میرزا علی فلسفی» تحصیل کرد و کتاب قوانین در علم اصول فقه و جلد نخست شرح لمعه را به پایان رسانید.
در اوایل سال ۱۳۲۷ به دلیل کسالت و برای تغییر آب و هوا به کشور بازگشت و ابتدا به زیارت بارگاه حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السّلام شتافت و سپس به نهاوند رفت و با دختر مرحوم آیت الله احمد آل آقا نهاوندی از سلاله استاد کل وحید بهبهانی ازدواج کرد.
استاد دوانی پس از ازدواج برای تکمیل تحصیلات خود به قم رفت و در محضر اساتیدی؛ چون علامه طباطبایی، شهید آیت الله صدوقی، امام خمینی و آیت الله بروجردی، فقه، اصول، تفسیر و فلسفه را فرا گرفت و پس از ۲۲ سال دروس حوزوی را به پایان رسانید.
این عالم فرزانه کار خود را در دو شیوه متمرکز کرده بود؛ یکی منبر و سخنرانی دینی و دیگری، تالیف و تصنیف کتب مذهبی. بر این اساس، سال ها در داخل کشور و همچنین چندین سال در کشور کویت در ماه های مبارک رمضان، محرم و صفر سخنرانی می کرد.
وی در قم با جمعی از فضلای حوزه علمیه، مجله دینی «درس هایی از مکتب اسلام» را منتشر کرد.
در سال ۱۳۵۰ به تهران آمد و در این شهر سکونت کرد و در هر دو مقوله، فعالیت خود را ادامه داد و موفق شد، بیش از ۷۶ جلد کتاب در زمینه های مختلف تالیف، ترجمه و تصحیح منتشر سازد. ایشان بیش از هشتاد مقاله تحقیقی نیز در جراید به چاپ رسانده است؛
افزون بر آن در دانشگاه های گوناگون از جمله دانشگاه تربیت معلم، امام صادق علیه السّلام، امام حسین علیه السّلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران، دانشکده علوم قرآنی و... در موضوعات تاریخ اسلام، سیره ائمه معصومین، تاریخ فقه، تراجم و رجال به تدریس پرداخت.
استاد دوانی در حدود سی کنگره علمی شرکت کرد و مقالات او در بیشتر این کنگره ها به چاپ رسید.
آثار
برخی از آثار مهم ایشان به شرح زیر است:
۱. امام مهدی علیه السّلام از دیدگاه قرآن و عترت
۲. دانشمندان عامه و مهدی موعود علیه السّلام
۳. مفاخر اسلام (دوازده جلد)
۴. نگاهی کوتاه به زندگانی پر افتخار سید رضی
۵. تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت
۶. شرح زندگانی استاد کل، وحید بهبهانی
۷. امام خمینی رحمة الله علیه در آیینه خاطره ها
۸. حاج شیخ عباس قمی، مرد تقوا و فضیلت
۹. زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت الله بروجردی
۱۰. خاطرات من از استاد شهید مطهری
۱۱. شرح زندگانی جلال الدین دوانی
۱۲. نهضت روحانیون ایران (ده جلد)
۱۳. نقد عمر[1]
رحلت
علی دوانی در ۱۸ دی ۱۳۸۵ش مصادف با عید غدیر ۱۴۲۷ق از دنیا رفت و پس از تشییع در تهران و قم، جعفر سبحانی بر او نماز گزارد و در حرم حضرت معصومه(س) بهخاک سپرده شد.[2]
در پی درگذشت عالم خبیر و مورخ و پژوهشگر برجسته مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ علی دوانی رحمتاللهعلیه، رهبر معظم انقلاب اسلامی پیام تسلیت صادر فرمودند.
متن پیام به این شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
با تأثّر و تأسّف خبر درگذشت عالم خبیر و مورّخ و پژوهشگر برجسته مرحوم حجّت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ علی دوانی (رحمتاللهعلیه) را دریافت کردم. تلاش کم نظیر ایشان در تحقیق و تألیف دربارهی رجال علمی شیعه، حقّاً درخور تقدیر و تمجید است.
ضایعهی رحلت این شخصیّت عالم و محقّق را به جامعه ی علمی کشور و به خانوادهی مکرّم و فرزندان شایسته و خدوم و دیگر بازماندگان محترم ایشان تسلیت میگویم و از خداوند رحیم، علوّ درجات و رحمت و مغفرت برای آن مرحوم مسئلت مینمایم.[3]
پی نوشت:
[1] برگرفته از کتاب تاریخ و فرهنگ مردم دوان، تحقیق دکتر عبدالعلی لهستانی زاده، انتشارات نوید شیراز، چاپ دوم، ۱۳۸۰، ص۴۹۳. نقل در ویکی فقه.
[2] انصاری قمی، «درگذشت نویسنده، مورخ و محقق اسلامی: استاد علی دوانی»، ص۵۷. نقل در ویکی شیعه.
[3] پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله خامنهای (مدظله العالی).