×

رویدادهای فرهنگی;هفته پژوهش در استان قم


تعداد بازدید : 4226     تاریخ درج : 1390/08/08

97

برپایی دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه علمیه قم

معاونت پژوهشی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم با هدف باز تاباندن فعالیت‏هایپژوهشی مراکز تحقیقاتی حوزه‏علمیه و به منظور معرفی دستاوردهای پژوهشی این مراکزدومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه‏علمیه قم را روزهای بیست و دوم تا بیست ونهم آذرماه سال جاری به مدت یک هفته در مجتمع فرهنگی امام‏خمینی قدس‏سره برگزار کرد.

حجة‏الاسلام والمسلمین خالق‏پور دبیر نمایشگاه، در مراسم افتتاحیه طی سخنانیویژگی‏های دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه علمیه قم را برشمرد.

پس از بیانات ایشان حجة‏الاسلام والمسلمین حسینی بوشهری مدیر حوزه علمیه قم،با ارزیابی اهداف برپایی نمایشگاه، وظیفه مدیریت حوزه را در جهت‏دهی تحقیق‏ها و ایجادبستر مناسب برای بهینه‏سازی پژوهش‏ها یادآور شد. وی گسترش تحقیقات از فردی بهگروهی، سازماندهی امور پژوهشی، پاسخ به شبهات، پرداختن به نیازهای نظام اسلامی،احیای آثار بزرگان حوزه و حضور فرهیختگان حوزوی را در عرصه‏های بین‏المللی کارهایانجام یافته برشمرد و در ادامه به نارسایی‏های موجود در گستره پژوهش پرداخت.

سخنران بعدی این مراسم آیة‏اللّه‏ سبحانی بود که پس از تعریف مقوله تحقیق، بر لزومهدفمند بودن محقق و اهمیت موضوع تحقیق تأکید کرده و گفت: «موضوع تحقیق بایدمورد نیاز داخل و خارج کشور باشد، حتی در ده یا بیست سال آینده خلاءها را باید دید ودر آن جهت گام برداشت.» ایشان در ادامه استعداد و اهلیت را از ویژگی‏های محققبرشمرده و با اشاره به ضرورت دست به قلم بودن محققان، از مرکز مدیریت خواست بهگونه‏ای برنامه‏ریزی شود تا جوانان حوزه پس از پایان تحصیل مشغول تحقیق شوند.

این نمایشگاه پس از مراسم افتتاحیه، فعالیت یک هفته‏ای خود را با حضور بیش از 74مرکز علمی پژوهشی در دو بخش اطلاع‏رسانی و فروش آغاز کرد. در بخش اطلاع‏رسانیبالغ بر 52 مرکز، آثار پژوهشی خود را که در طول دو سال گذشته (81-79) به انجام رسیدهاست به نمایش گذاشته و پژوهش‏های در حال اجرای خود را نیز در دیدرس بازدیدکنندگان قرار دادند. در بخش فروش نیز 22 مرکز با عرضه آثار پژوهشی انجام یافته،محصولات خود را به علاقه‏مندان و جویندگان این آثار ارایه کردند.

غرفه مخصوص صاحبان آثار حوزوی از ویژگی‏های دومین دوره نمایشگاه به شمارمی‏رفت. این غرفه علاوه بر آشنا ساختن بازدیدکنندگان با شناسنامه بیش از 1300 محققحوزوی، بالغ بر 1400 اثر پژوهشی علمی پژوهشگران را نیز در دیدرس بازدیدکنندگانقرار داد.

گفتنی است در طول روزهای برپایی نمایشگاه کنفرانس‏هایی با حضور پژوهشگران،صاحبنظران، اساتید و مسؤولان مراکز پژوهشی برپا شد. پاره‏ای از مباحثی که در ایننشست‏ها بررسی شد، به این شرح است:

مباحث فقهی زنان، شبهات اینترنتی علیه شیعه، بایسته‏های پژوهشی در حوزهحدیث، اندیشه‏های حوزوی حضرت امام‏خمینی قدس‏سره ، نقش تهذیب در رشد تحصیلی،پژوهش رایانه‏ای علوم اسلامی، نقش دانشگاههای حوزوی در توسعه و تحلیل پژوهش‏هایحوزوی، مسایل زنان و بایسته‏های پژوهشی، مالکیت معنوی آثار از دیدگاه فقهی حقوقی،آسیب‏شناسی پژوهش‏های حوزوی و ارایه یافته‏های طرحهای میدانی ارزشها و نگرشهایمردم قم، ویژگی‏های شخصیتی سه گروه از دانش‏پژوهان و مرجع جوانان در انتخابپوشش و آرایش نامتعارف.

دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه علمیه قم بیست و نهم آذرماه به کار خودپایان داد. در مراسم اختتامیه این دوره، آیة‏اللّه‏ استادی سخنرانی کرد. وی با بیانآسیب‏های پژوهش و مراکز پژوهشی انجام پژوهش‏های خوب دینی را به تنهایی کافیندانسته و اظهار داشت: این کارها باید در اختیار مردم قرار گیرد و مردم از آنها استفادهکنند. وی در ادامه با تأکید بر این که هر مؤسسه‏ای باید میزان نقد کارهای تحقیقاتی خودرا در جامعه ارزیابی کند، روند کارهای اخیر حوزه را رو به تکامل خواند.

جای عکس نمایشگاه هفته پژوهش

برگزاری مراسم

چهارمین دوره تجلیل از پژوهشگران استان قم

دبیرخانه مشترک شورای پژوهشی و شورای فرهنگ عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاداسلامی به مناسبت هفته پژوهش چهارمین دوره تجلیل از پژوهشگران استانی را برگزارنموده است. در این دوره بیش از 50 پژوهش که در خصوص مسایل فرهنگی، اجتماعی،هنری، تاریخی و جغرافیایی شهر قم که در سال 1380 و نیمه اول 1381 انجام شده بود بهدبیرخانه ارسال شده است که از میان این پژوهشها پنج پژوهش توسط هیأت داوران که ازاعضای هیأت علمی و اساتید دانشگاهها بوده‏اند به عنوان آثار برتر تشخیص داده شده وطی مراسمی در موسسه آموزش عالی باقرالعلوم قم در روز پژوهش مورد تجلیل و قدردانیقرار گرفتند. پژوهشهای برتر به شرح ذیل معرفی گردیده‏اند:

1. پژوهش «بررسی میزان نابرابری و ضریب جینی در استان قم» که با مشارکت موسسهتوسعه و تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران و با حمایت سازمان مدیریت و برنامه ریزیاستان قم، توسط آقای اسماعیل محمدجانی و اسحاق منصور کیایی انجام شده است

2. پژوهش «مشارکت در توسعه روستایی در قم» که به عنوان پایان نامه کارشناسیارشد جناب آقای محمد معصومی ارایه شده است.

3. پژوهش «سنجش میزان آگاهی دختران دانش‏آموز در زمینه حقوق خانواده» که باحمایت سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی استان قم و مشارکت دانشگاه آزاد اسلامی واحد قمتوسط سرکار خانم ناهید دامن پاک مقدم انجام شده است.

4. پژوهش «بررسی بحران هویت جوانان قم» که با حمایت شورای پژوهشی اداره کلفرهنگ و ارشاد اسلامی و توسط آقایان حمیدرضا وطنخواه و مسیح علی پور انجام شدهاست.

5 پژوهش «بررسی علایق مطالعاتی جوانان استان قم» که با حمایت سازمان مدیریت وبرنامه ریزی و مشارکت سازمان آموزش و پرورش استان قم توسط جناب آقای ابوالفضلیوسفی به انجام رسیده است.

برگزاری مسابقه نگارش طرح پژوهش

دبیرخانه مشترک شورای پژوهشی و شورای فرهنگ عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاداسلامی به مناسبت هفته پژوهش و با هدف تشویق و ترغیب پژوهشگران به پژوهش وتحقیق مسابقه طرح‏نویسی در سطوح دانشجویان و طلاب حوزه و دانشگاه برگزار نمودهاست و به افراد برگزیده ذیل جوایزی اهداء نموده است.

1. سرکار خانم زهرا قربان زاده به خاطر نگارش طرح پژوهشی «بررسی عوامل موثر بربیگانگی اجتماعی دانشجویان قم»

2. خانمها فائزة‏السادات حسینی و نجمه طلعتی به خاطر نگارش طرح پژوهشی«بررسی میزان هنجارپذیری نوجوانان از خانواده، مدرسه و دوستان در بین دانش‏آموزانمقطع متوسطه شهر قم»

3. خانم فاطمه حاج میری به خاطر نگارش طرح پژوهشی «بررسی تأثیر خرده فرهنگطبقاتی بر توسعه‏یافتگی در شهر قم»

سخنان مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی

در مراسم تجلیل از پژوهشگران استان قم

با تشکر از پژوهشگران، برادران و خواهران برای حضور در این محفل علمی. همه شمامستحضر هستید ضرورت مقوله پژوهش در جامعه در حال تحول و توسعه بیشتر حسمی‏شود. و اصلاً پشتوانه یک جامعه توسعه یافته به معنای واقعی پژوهش است. به هر حالکار پژوهشی است که واقعیت‏ها را کشف می‏کند، و انسانها می‏توانند در برنامه‏ریزی‏هایشانمبتنی بر این واقعیت‏ها حرکت کنند. توسعه فرهنگ پژوهش با رعایت چند شاخصامکان‏پذیر است.

1. امنیت پژوهشگران و موضوع پژوهشی. وقتی فضایی ایجاد کنیم که در آن فضاپژوهشگر دارای آرامش خاطر باشد و احساس امنیت کند و بدون ملاحظات تحقیق کند،بررسی کند و واقعیتها را کشف کند، پژوهشگر در کشف این واقعیتها با موانع کمتریبرخورد می‏کند و در راستای توسعه فرهنگی و اصلاح فرهنگ عمومی بهتر گام می‏زند.البته طبقه‏بندی انتقال پژوهش نیز موضوعی ضروری است. طبیعی است که در انتقالمطالب باید رعایت حال مخاطبین انجام گردد. برخی موضوعات برای گروهی خاص ممکناست لازم و ضروری باشد. موضوعاتی نیز ممکن است برای عموم مردم ضرورت داشتهباشد. پژوهشگر به واقعیتها باید برسد، اما در انتقال آنها شرایط و اقتضائات جامعه را نیزبررسی کند.

2. موضوع بعدی، اطلاعات جامع پژوهشگران در رابطه با موضوع مورد تحقیقآنهاست. به میزان آگاهی یک پژوهشگر از منابع اطلاعاتی، تحقیقاتش نیز با واقعیت‏هانزدیکتر خواهد شد. هرچه آمار و ارقام و اطلاعات ضعیف‏تر باشد، حوزه پژوهش نیزمحدودتر خواهد شد. برخی مواقع می‏بینیم که پژوهشگری علیرغم بکارگیری متدهایخوبی، اطلاعات کاملی ارایه نداده است. و این به دلیل نداشتن اطلاعات جامع پژوهشگردر آن حوزه است. پژوهشگر باید همه ابعاد موضوع را نگاه کند و سلیقه‏های شخصی را درپژوهش دخالت ندهد.

3. سومین موضوعی که برای پژوهشگر لازم و ضروری است، داشتن اهداف پژوهشیاست. متأسفانه ما به برخی از پژوهشها که نگاه می‏کنیم نتایج کلی ارایه می‏دهند و اینموضوع ما را در برنامه‏ریزی‏ها با مشکل مواجه می‏کنند. باید دقیقا اهداف پژوهش مشخصشود تا این پژوهشها کاربردی شود.

4. موضوع چهارم این است که مراکز دینی و حوزه دین باید جهت‏گیری پژوهشهایخود را با شناسایی معضلات اجتماعی نزدیک کنند. یعنی ما تحقیقات دینی در خصوصمعضلات اجتماعی کمتر داریم، بیشتر این پژوهشها جنبه نظری دارد. ما باید در کنار توجهبه پژوهشهای نظری دینی، با همان نگاه دینی در جهت رفع معضلات اجتماعی پژوهش وبرنامه‏ریزی انجام دهیم.

با توجه به این که شهر قم در بسیاری از شاخص‏ها از حد متعارف بالاتر است. در حوزهکتاب دومین استان است. سالی سه هزار عنوان کتاب در این شهر چاپ می‏شود. می‏توانیمدر حوزه دین ادعای اولین استان را داشته باشیم. قریب به 500 ناشر و 190 چاپخانه و170 صحافی و لیتوگرافی بیانگر توانایی استان در حوزه چاپ و نشر است. در زمینهمطبوعات نیز مخصوصا مطبوعات دینی هم تقریبا استان اول است. در امر پژوهشهایدینی نیز حرف اول را می‏زند و موسسات پژوهشی زیادی در حوزه دین مشغول فعالیتمی‏باشند که اگر این پژوهش‏ها معضلات اجتماعی را با همان نگاه دینی نیز بررسی کنند مادر حوزه توسعه فرهنگی با گرایش دینی مشکلی نخواهیم داشت. امیدوارم پژوهش وفرهنگ پژوهش جدی گرفته شود، چرا که هرگاه جامعه‏ای به پژوهش به عنوان یک اصلنگاه کند، آن جامعه در درازمدت جامعه‏ای متعالی و مترقی خواهد بود.

برگزاری میزگرد

«آسیب شناسی پژوهشی»

به مناسبت هفته پژوهش و به منظور آسیب‏شناسی پژوهشهای فرهنگی و اجتماعیانجام شده و معضلات و موانع پژوهش در ایران و قم از طرف دبیرخانه مشترک شورایپژوهشی و شورای فرهنگ عمومی میزگردی با حضور اساتید ارجمند جناب حجة‏الاسلامدکتر میرموسوی مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید، آقایان حجج‏الاسلام بهروزلک،لک‏زایی و خان‏محمدی اعضاء هیأت علمی موسسه آموزش عالی باقرالعلوم و جناب آقایدکتر امانی معاونت برنامه‏ریزی سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی استان قم تشکیل شد. دراین میزگرد افراد شرکت کننده موانع پژوهش در ایران و بالاخص قم را بررسی کرده وراه‏کارهای گذر از این موانع را برشمردند.

ابتدا آقای خان محمدی هدف این میزگرد را ترویج فرهنگ پژوهش و پژوهشگری دراستان از طرف شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی دانستند. و اضافه کردندکه، امیرالمؤمنین علی علیه‏السلام می‏فرماید: «عاقل وقتی سخنی می‏گوید به دنبال آن استدلالبه حکمت و مثل می‏کند» به نظر می‏رسد که منظور از حکمت، عقل و استدلال عقلی ومنطقی باشد و مَثل همان شیوه استقرایی است. استقراء تجربی شیوه پوزیتویستی استکه در قرن 19 در غرب گسترش یافت. سپس سؤالات این میزگرد را به شرح زیر مطرح کرد:

1. جایگاه پژوهش چیست؟

2. وضعیت پژوهش در ایران چگونه ارزیابی می‏شود؟

3. پژوهش در ایران از چه آسیب‏هایی برخوردار است؟ (موانع فرهنگی، ساختاریکدام‏اند؟)

4. کارگزاران پژوهشی چه کسانی هستند؟ روشنفکران و دانشمندان در این بین چهنقشی دارند؟

جای عکس میزگرد آسیب‏شناسی

سپس آقای میرموسوی با تشکر از حضور همه خواهران و برادران و کسانی که اینجلسه را تشکیل دادند، بیان کردند که: با توجه به این که سئوالات مطرح شده سئوالاتگسترده‏ای است و فرصت ما هم محدود است به بعضی از مباحث به صورت کلی اشارهمی‏کنم. اصولاً تأکید من بر یک سری موانع و آسیب‏هایی است که پژوهش را تهدیدمی‏کند. به نظر می‏رسد که در سالهای اخیر دغدغه نسبت به مسایل پژوهشی بیشتر شده وامکانات این امر نیز تا اندازه‏ای گسترش یافته است. در حال حاضر مراکز متعددی در قم بهپژوهش اشتغال دارند و در حوزه‏های مختلف دین‏پژوهی، همچنین در حوزه‏های مختلفعلوم انسانی با گرایش دینی فعالیت می‏کنند، این موضوع مغتنم است، اما در عین حال بهنظر می‏رسد برخی از مشکلات، مشکلات عمومی پژوهش است که توجه به آنها می‏تواندزمینه ساز ارتقاء کیفیت پژوهش باشد.

اولین مسأله‏ای که در امر پژوهش به نظر می‏رسد توجه به آن لازم باشد، ضعفمطالعات روش شناختی است. به هر حال هر پژوهشی براساس یک روش‏شناسی مشخصصورت می‏گیرد و اگر زمینه‏های روش‏شناسی بحث دقیقا تبیین نشود و یا این که پژوهشگراطلاعات دقیق و کافی در این زمینه نداشته باشد و یا این که بین روشهای پژوهشی خلطکند. این مسأله می‏تواند نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهد.

نکته دیگری که به نظر می‏رسد پژوهش را تهدید می‏کند، بحث ایدئولوژیک شدنپژوهش است. به هر حال فضای فکری در شرایط کنونی فضایی است که تا حدی باایدئولوژی آمیخته شده است. یعنی ممکن است برخی پژوهشها به دستیابی بر قدرت یامحرومیت یک جریان از قدرت کمک کند و همین امر ممکن است به پژوهش جنبهایدئولوژیک ببخشد.

نکته دیگر تداخل سطوح پژوهش است. اگر سطح پژوهش دقیقا مشخص نباشد وپژوهشگر دقیقا هدف خود را مشخص نکند ممکن است با مشکل مواجه شود. ما درپژوهش سه سطح داریم:

1. سطح ادبیات و مفاهیم پژوهشی که کار دایرة‏المعارف‏ها است.

2. سطح بیان مشکلات و دیدگاه‏هایی که در حوزه پژوهش در رابطه با آن موضوع وجوددارد.

3. سطح سوم نظریه‏پردازی است. اینها باید در پژوهش تفکیک شود. خوب هر کسیممکن است در یکی از این سطوح اطلاعات داشته باشد و اگر در سطح دیگر اطلاعاتندارد، وارد مباحث اصلی آن سطح نشود.

در خصوص مسأله دیگر که مربوط به وضعیت پژوهش در ایران می‏باشد، نیز به نظرمی‏رسد به چند نکته باید توجه کنیم، همانطور که آقای احمدی اشاره کردند این که الانپژوهشها معطوف به معضلات جاری نیست، مسأله‏ای مهم و قابل درک است. و این امرشاید تا اندازه‏ای ناشی از عدم ارتباط و فاصله بین مراکز پژوهشی و مراکز اجرایی است.پژوهشها معمولاً فارغ از الزامات زمان و مکان طراحی می‏شود از طرف دیگر مراکز اجرایینیز ممکن است دچار عمل‏گرایی شوند و بدون این که ضرورت پژوهش را در حیطه عملیلازم ببینند، عمل کنند، و این مسأله باعث می‏شود تا پژوهشها معطوف به معضلات جاریجامعه نباشد.

مسأله دیگر به نظر می‏رسد فاصله و شکاف بین آموزش و پژوهش باشد. در شرایطکنونی در ایران مراکز آموزشی بسیار گسترده و در سطوح مختلف فعالیت می‏کنند. اینمراکز آموزشی ممکن است دغدغه چندانی برای پژوهش نداشته باشد. اساسا امر آموزشبر پژوهش اولویت دارد. مثلاً اگر قرار باشد یک نفر هیأت علمی پژوهشی باشد یا هیأتعلمی آموزشی، طبعا ترجیح می‏دهد هیأت علمی آموزشی باشد. در کشور ما پژوهشمقدمه آموزش است. یعنی استاد یک سری مطالعاتی انجام می‏دهد، برای ان که درس راارایه نماید. اینگونه نیست که درس را به شکلی ارایه دهد که مقدمه برای پژوهش جدیدباشد به همین علت است که پایان‏نامه‏ها و رساله‏هایی که در دانشگاهها نوشته می‏شودعمدتا جنبه صوری دارد و استاد راهنما و دانشجو آن را جدی نمی‏گیرند.

یکی دیگر از مشکلات پژوهش در ایران نبودن ارتباط بین مراکز پژوهشی است. مراکزپژوهشی متعددی در سطح ایران فعالیت می‏کنند و اطلاعات آن چنانی نسبت به کارهایهمدیگر ندارند. مراکز پژوهشی در ایران سه دسته است. یک دسته مراکز دولتی، دستهدوم مراکز وابسته به دولت و دسته سوم مراکز خصوصی است. مراکز دولتی و مراکز وابستهبه دولت بخش عمده‏ای را تشکیل می‏دهند. این مراکز چون ارتباط با دولت دارند از یکسری فرصتها و امکاناتی برخوردارند که در برخی موارد نابرابر توزیع می‏شود. یعنی می‏شودتعبیر به رانت پژوهشی کرد. رانت پژوهشی امر پژوهش را تهدید می‏کند. باعث می‏شود کهدر یک سری حوزه‏های خاص پژوهش تورم پیدا کند. در یک حوزه‏هایی که بایستیپژوهش انجام گیرد، انجام نگردد و بالعکس. رانت پژوهشی بحث امنیت پژوهش را از بینمی‏برد. به دلیل این که پژوهشگر خودش را ملزم به رعایت آن می‏کند و باعث می‏شود کهنتایج دلخواه آن دستگاه را بیان کند.

آقای بهروز لک نیز اظهار داشتند خوشبختانه رفته رفته بحثها ارایه شد. جناب آقایاحمدی نکاتی را بیان فرمودند و آقای میرموسوی نیز نکاتی را گفته‏اند و برخی از مسایلیکه قرار بود ما بگوییم، آنها گفته‏اند اما برخی مسایل دیگر در ذهن من است، که بیانمی‏کنم:

من فکر می‏کنم که در یکی دو سال اخیر در کشور ما با توجه تغییرنام وزارت علوم بهوزارت علوم، تحقیقات و فن‏آوری و تلاشهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چند سالهاخیر از طریق تشکیل شورای پژوهشی و شورای فرهنگ عمومی و... سعی شده است تا بهپژوهش اهمیت داده شود. مشکلی که در همین اواخر بروز کرد بودجه‏های پژوهشی بود، بهطوری که بودجه امسال از سال گذشته کمتر است. بنابراین اصل اینکه به پژوهش وپژوهشگری در این چند سال اخیر توجه شده است امری مبارک و میمون است. امامتأسفانه ما در زمانی زندگی می‏کنیم که فرهنگ و تمدن غربی قدرت و سیطره خود را برجهان سوم و کشورهایی مثل ما گسترده است. برخی از پژوهش‏هایی که ما در داخل کشورداریم از این آفت بری نیست. بسیاری از مباحثی را که می‏بینیم مال عصر مدرن است،عصری که خود غرب در حال پشت سرگذاشتن آن است، ما بطریقی می‏بینیم که در بحثها،سخنرانیها و پژوهشها بر آن تأکید می‏شود. در حالی که تاریخ مصرف این بحثها گذشتهاست.

شاید آفت بعدی که بتوانیم ذکر کنیم در اینجا تمسک به منابع غربی است. البته درغرب منابع دست اول وجود دارد. اما وقتی ما پژوهشی می‏خواهیم انجام دهیم، باید توجهداشته باشیم که شاخصهای منطقه‏ای را در نظر بگیریم. متأسفانه یک چنین آفتی درپژوهش‏های ما وجود دارد. همچنان که در آموزش‏های ما نیز وجود دارد، با این که هدف ازوحدت حوزه و دانشگاه، بومی‏سازی بحث‏های علمی جهت احیاء فرهنگ اسلامی و صدوردستاوردهای علمی و پژوهشی بود که مورد غفلت قرار گرفت.

یکی دیگر از آسیب‏های پژوهشی عدم برنامه‏ریزی کلان پژوهشی است. در کشور ماکدام مرجع وجود دارد که اولویت‏های پژوهشی را به متولیان امر پژوهش اعلام نماید. اگراطلاع‏رسانی پژوهشی به درستی انجام گردد و گروه‏هایی تشکیل شود که مرجع پژوهش رامشخص نماید این مشکل تا اندازه‏ای حل خواهد شد.

آفت دیگر ضعف کارهای جمعی است. الان بهترین کتاب‏هایی که در دنیا منتشرمی‏شود محصول کار دسته جمعی افراد است، در حالی که علم امروزی براساس عقلانیتارتباطی که برخی از اندیشمندان اخیرا مطرح کردند، می‏خواهد ادعا کند که این علممشترک و بین الاذهانی است و این را باید به صورت جمعی پیش برد.

در زمینه مؤسسات پژوهشی نیز دو نکته وجود دارد. یکی اینکه مؤسسات پژوهشی بهتربیت محقق باید اهتمام بورزند. واقعا محققی که می‏خواهد پژوهش کند باید با خیالراحت و آسوده وقت خود را در اختیار پژوهش قرار دهد. نکته دوم این که ضعف همگراییو اطلاع از کارهای همدیگر در این موسسات وجود ندارد. اگر ما موضوعات را از طریقشوراها پیگیری کنیم پژوهشهای موازی در موسات انجام نمی‏گردد. مثلاً همین پروژهجهانی شدن. اکنون سراغ هر موسسه که می‏رویم در این خصوص تحقیق می‏کند. اینموازی کاری واقعا آفت بزرگی است که موسسات اسلامی قم را تهدید می‏کند.

سپس آقای لک زایی بیان کردند: سئوالاتی که مطرح شد ابعاد مختلفی دارد. بخشیراجع به اهمیت پژوهش و بخشی راجع به وضعیت پژوهش در ایران بود. من می‏خواهم ازمنظر دیگر مشکلات پژوهشی را که ما در قم با آن مواجه هستیم، ذکر کنم. البته برخی ازمسایل پژوهش با وزارت ارشاد و برخی هم با وزارت علوم، تحقیقات و فن‏آوری ارتباط پیدامی‏کند. ما در قسمت دوم با مشکلات زیادی مواجه می‏شویم که اگر به این مشکلات توجهکنیم، نتایج خوبی برای پژوهش‏هایی که قرار است در قم انجام شود، خواهد داشت.

یکی از مشکلاتی که پژوهش در قم دارد این است که اکثر آنها در پژوهشهای رسمیکشور و دنیا تعریف نمی‏شود. شاید دلیلش این است که مطابق با استانداردهای علمی ومعتبر نیستند. مجلاتی که آقای احمدی فرمودند و موسساتی که در قم وجود دارد، ازاستانداردهای رسمی بهره نمی‏گیرند. مثلاً همین مجله علوم سیاسی که 18 شماره از آنمی‏گذرد ولی هنوز وزارت علوم تحقیقات و فن‏آوری به ما مجوز پژوهشی نداده است. یعنیهنوز پرونده آن مورد بحث قرار نگرفته است. ارشاد سریع مجوز می‏دهد و ما همین 18شماره را با پشتوانه ارشاد به چاپ رساندیم اما مجله‏ای که می‏خواهد تحقیقات علمی رامنتشر سازد باید یک درجه علمی پژوهشی داشته باشد تا موفق باشد. و جایگاه علمی وپژوهشی در داخل کشور و خارج کشور پیدا کند. ما بسیاری از مراکز و نشریات پژوهشیداریم که اصلاً دنبال این نیستند که آن استانداردهای ملی و بین‏المللی علمی را رعایتکنند تا بتوانند در صحنه‏های علمی حاضر شوند. اما برخی دنبالش رفتند، ولی وزارت علومپاسخ نداده است. بنابراین به نظر من این حساسیت باید دنبال شود. یعنی هم این مراکزپژوهشی به دنبال رسمی شدن بروند و با عناوین پژوهشکده، دفتر پژوهشی و... جایگاهپیدا کنند، تا بتوان از حقوق محققین دفاع کرد و خیلی از حقوقهای دیگر محققین راپیگیری کرد و آسیبهای پژوهشی در میان آنها کمتر باشد، و هم پژوهش‏هایی که در قالبمراکز رسمی انجام می‏شود، مشکل آنها حل شود.

مشکل دومی که پژوهشهای ما در قم دارد این است که ما دنبال حل مسأله نیستیم. درتابلویی که در اینجا نصب شده، نوشته شده، پژوهش در خدمت بهبود زندگی، همینطور همهست. بشر وقتی متوجه شد که مشکل او جهل است به دنبال علم رفت تا بتواند مشکلاتخویش را حل کند. مسأله‏ای که امروز ما با آن مواجه شدیم، این است که محققان ما ناچارشده‏اند به دلیل مشکلات مالی که دارند هر پروژه‏ای را قبول کنند. یعنی پژوهش درخدمت بهبود زندگی محقق قرار می‏گیرد. به همین دلیل ما محققانی داریم که درحوزه‏هایی قلم می‏زنند که در تخصصشان نیست. و به دلایل دیگر در آن حوزه مطالعه وتحقیق می‏کنند. بعضی مراکز را هم داریم که به خاطر این که مسایل بودجه‏ای خودشان راحل کنند دچار کمیت گرایی می‏شوند. در پژوهش ما باید دنبال تولید فکر باشیم. امامتأسفانه در پژوهشهای ما کمتر به این مسأله توجه می‏شود. حتی سهم کشورهای جهانسوم در تولید فکر نیز ناچیز است. امروزه حدود 50% تولیدات فکری دنیا در ایالات متحدهانجام می‏شود و بقیه در کشورهای دیگر. از 50% بقیه زیر 1% سهم کشورهای جهان سوماست. بنابراین خیلی از پژوهشهای ما دنبال تولید فکر نیستند. ما مجددا یک نسخه چاپیرا دوباره خطی می‏کنیم و اسمش را پژوهش می‏گذاریم و به همین دلیل دنبال کمیت‏گراییهستیم ما به محقق می‏گوییم که شما مثلاً 100 صفحه برای ما بنویس صفحه‏ای فلان قدر،جمعا می‏شود این قدر. و تا چند ماه هم باید تحویل بدهید. اما به این شکل که نمی‏توانتولید فکر کرد. محقق ممکن است با استفاده از اطلاعات موجود کار ما را تحویل دهد امادر آن تولید فکر انجام نمی‏شود. بنابراین اگر ما مشکلات ساختاری و شکلی را حل کنیم،طرح تحقیق ما به حوادث واقعه بیشتر مرتبط باشد تا به حوادث سابقه، و این مسألهکمیت‏گرایی، و عدم پشتیبانی مالی و این عدم حضور پژوهشهای ما در مجامع علمی کشورو دنیا حل شود ما توانسته‏ایم گامهای زیادی برای حل مشکلات پژوهش در قم برداریم.

متأسفانه پژوهشهای دینی ما برخلاف دستور معصومین که می‏فرمایند به حوادثواقعه مراجعه کنید، بیشتر به حوادث سابقه نظر دارد و توان حضور در مجامع علمی دنیا وجهان اسلام و ارتباط با آنها را ندارند. بطوری که ما مسافرتهای علمی از قم به کشورهایدیگر نداریم، البته مواردی به طور شخصی انجام می‏شود یا مراکز خاصی هستند کهارتباطاتی دارند. اما به صورت یک کار علمی و هماهنگ شده‏ای هنوز جا نیفتاده است. ماباید بتوانیم زمینه حضور پژوهشگران در مجامع علمی را فراهم کنیم. اگر تولیدات علمیخود را فقط در قم ارایه دهیم، خودمان را برنده حساب می‏کنیم. چون بازیگر دیگرینیست. اما باید تولید خویش را در کنار تولیدات دیگران بگذاریم تا بتوانیم قضاوتصحیحی داشته باشیم و جایگاه خود را پیدا کنیم. این مشکلات اگر حل شود آن وقتپژوهش در خدمت بهبود زندگی قرار می‏گیرد، هم زندگی محقق هم زندگی مردم، همجامعه خودمان و هم آن رسالت جهانی که دین اسلام دارد.

آقای دکتر امانی نیز ضمن تشکر از دست‏اندرکاران برگزاری این میزگرد یادآوری کردندکه بحث وقتی به پایان نزدیک می‏شود خیلی از مسایل روشن می‏شود. بنابراین من فقط بهناگفته‏ها اکتفا می‏کنم. و مسایلی را که در حوزه پژوهش وجود دارد به تناسب دستگاهی کهدر آن فعالیت می‏کنم (سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی) ذکر می‏کنم.

وی بیان داشت که ابتدا چند نکته در صحبت‏های دوستان که زیاد به آن پرداخته نشداشاره می‏کنم، سپس جایگاه پژوهش را در ایران و سهم پژوهشهای ما در میان کشورهایدنیا و مشکلات پژوهشی قم را یادآوری می‏کنم. یک نکته که کمتر به آن اشاره شد،پرداختن به نتایج پژوهش‏هاست. به اصطلاح کاربست این پژوهشها را چگونه باید پرداخت.برای نمونه در سال 1371 داده‏های 379 طرح تحقیقاتی را مطالعه کردند که ببینند نتایجآنها چگونه به کار گرفته شد. از میان این 379 طرح تحقیقاتی از 20% از آنها استفادهگسترده شده از 25% استفاده محدود شده و 55% بدون استفاده مانده است. این امر نشاندهنده این است که در حوزه کاربست نتایج پژوهش مشکل وجود دارد. یکی از عوامل اینمشکل این است که ما در تحقیق به دنبال تقاضا هستیم. یعنی تقاضاگرایی در بحثتحقیقات باعث می‏شود که متقاضی دنبال درخواستها برود.

بحث دیگر بحث نظام آموزشی است. مطالعاتی که در خصوص کشورهای پیشرفتهانجام شد که چرا آنها با ما تفاوت دارند و پیشرفت کردند نشان دهنده این است که آنها درآموزش‏های عمومی و متوسطه محقق تربیت می‏کنند. تحقیق کار مشکلی است اما آموزشکار ساده‏ای است، چرا که در آموزش آموزه‏ها موجود است و معلم اینها را آموزش می‏دهد.اما تحقیق وارد شدن در عرصه‏های ناشناخته است. هر کسی نمی‏تواند به این عرصه‏ها واردشود. فقط نخبگان جامعه هستند که می‏توانند این ناشناخته‏ها را شناسایی کنند وآموزه‏های جدیدی را به دست آورند و آنها را به صحنه آموزش بیاورند. بنابراین تحقیق کاربزرگی است و به تناسب این کار بزرگ باید برنامه‏ریزی‏ها نیز به همین سمت باشد.

نکته دیگر در خصوص مشکلات تحقیق این است که تلقی و نگاه ما به تحقیق، نگاه بهیک کالای لوکس است. در یک خانواده اگر مایحتاج عمومی که حیات اقتصادی خانواده بهآن بستگی دارد موجود نباشد مبلمان احتیاج نیست. یعنی کسی سراغ مبلمان نمی‏رود. درخصوص تحقیق نیز چنین است. البته این نگاه در خصوص تحقیق درست نیست امامتأسفانه این نگاه وجود دارد. در سال گذشته در اواخر سال وقتی درآمدها تحقق پیدانمی‏کند چیزی که به کلی حذف شد اعتبارات پژوهشی بود. یعنی راحت‏ترین بخشی کهمی‏توان اعتبار آن را حذف کرد و به تعبیری صدای کسی هم در نیاید همین بخش پژوهشاست. بنابراین باید این نگاه‏ها عوض شود. و برای این که این نگاه‏ها هم عوض شودتحقیقات باید نتایج سریع و کاربردی داشته باشد، تا بتوان مسئولین امر را توجیه کرد.

یکی از شاخص‏هایی که نشان دهنده وضعیت کشور در جهان است سهم اعتباراتتحقیقات از تولید ناخالص داخلی است. این سهم در میان تحقیقات دولتی در سال 78،33% بوده است در سال 79، 51% بوده است و چیزی که محقق شده 31% بوده است. درسال 80 هدف برنامه 63% بوده عملکرد 38% بوده است. سهم اعتبارات بخش خصوصی ودولتی در سال 78، 48% بوده در سال 79، 77% بوده و عملکرد 49% بوده است. در سال 80هدف برنامه 95% و عملکرد 64% بوده است.

این در حالی است که در کشورهای آسیای جنوب شرقی بین 5/2 تا 4 درصد را سهمتحقیقات داشته است. یعنی مقایسه کنید کمتر از نیم درصد را با 5/2 تا 4 درصد تا سهمتحقیقات در کشور ما روشن شود. در کشورهای اروپایی سهم تحقیقات از 5/1 تا 2 درصدتحقیقات از درآمد ناخالص ملی بوده است. نسبت دانشمندان و محققان به ازای هر یکمیلیون نفر در کشور ما 560 نفر است. در کشورهای با درآمد بالا 3166 نفر است. درکشورهای بادرآمد متوسط 788 نفر است یعنی حتی از کشورهای با درآمد متوسط همعقب هستیم. تحقیق با اختراع تجانس دارد. سهم ایران از اختراعات در جهان در سال1995، 016/% بوده است. در سال 1998 یعنی سه سال بعد، موقعیت ما تنزل کرده و به009/% رسیده است.

نکته دیگری که به آن اشاره می‏کنم، تعداد مقالات منتشر شده در نشریات معتبر علمیاست. متوسط کشورهای پیشرفته 9729 مقاله است. متوسط کشورهای تازه صنعتیآسیای جنوب شرقی 4882 مقاله است. متوسط برخی کشورهای اسلامی 741 مقاله است.متوسط ایران 483 مقاله است. یعنی حتی از متوسط برخی کشورهای اسلامی نیز بسیارکمتر است. بنابراین مشکلات وجود دارد و انشاءاللّه‏ در جهت رفع این مشکلات گامهایاساسی برداشته شود.

شرکت در نمایشگاه آثار پژوهشی و فرهنگی

دبیرخانه مشترک شورای پژوهشی و شورای فرهنگ عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاداسلامی استان قم به مناسبت هفته پژوهش‏از تاریخ 22/9/81 لغایت 29/9/81 به مدت یکهفته با ارایه غرفه عرضه محصولات فرهنگی و پژوهشی در خصوص مسایل استان قم درنمایشگاه دستاوردهای موسسات و مراکز پژوهشی شرکت نمود. در این غرفه که موردبازدید پژوهشگران و علاقه‏مندان به امور فرهنگی قرار گرفت، بروشور فعالیتها و آشنایی بادبیرخانه توزیع و در خصوص طرحهای پژوهشی انجام شده توسط این دبیرخانه از سویمتصدیان به بازدیدکنندگان توضیحاتی ارایه می‏شده است. برخی از مقامات مسئولکشوری و استانی از جمله حضرت آیة‏اللّه‏ امینی امام جمعه و رئیس شورای فرهنگعمومی قم و نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، حضرت آیة‏اللّه‏ مقتدایی، جناب آقایمسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جناب حجة‏الاسلام والمسلمین بوشهری،حضرت آیة‏اللّه‏ استادی و جناب حجة‏الاسلام والمسلمین ایرانی از غرفه این دبیرخانهبازدید نمودند.

بازدید حضرت آیة‏اللّه‏ امینی از غرفه شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم

گزارش نشست ارایه یافته‏های پژوهشی با عنوان

«ارزش‏ها و نگرشهای ایرانیان بخش قم»

در نشست یافته‏های پژوهشی دبیرخانه شورای پژوهشی که در سالن کنفرانس دومیننمایشگاه آثار پژوهشی و فرهنگی قم برگزار گردید. گزارش پژوهش «ارزشها و نگرشهایایرانیان بخش قم» توسط آقای فریدونی پژوهشگر و عضو هیأت علمی دانشگاه ارایه شدهاست.

وی اظهار داشتند ارزشها و نگرشهای ایرانیان عنوان پژوهشی پیمایشی است که درسطح 28 استان توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یافته است. در این پژوهش ارزشهاو نگرشهای هر کدام از استانهای کشور به تفکیک در قالب سئوالهای پژوهشی، و نتایج وارزیابیها به صورت کتابی مستقل به چاپ رسیده است.

در این نشست آقای فریدونی ضمن اشاره به مناسبت برقراری این نشست و تقارن آنبا هفته پژوهش در خصوص اهمیت پژوهش و پژوهشگری به ویژه پژوهشگری اجتماعیآن را به مهندسی اجتماعی تشبیه نموده که از زیر و بم‏ها و بنیانهای اجتماع اطلاع وآگاهی داشته و با پژوهش‏های خود، از مسایل و موضوعات جامعه اطلاع و آگاهی علمی وکارشناسی به دست می‏آورد.

این پژوهشگر اضافه نمود: بین سطوح تصمیم‏گیری و نخبه‏گان و سیاست‏گذاران بابخش پژوهشی باید تناسب و تقارن لازم وجود داشته باشد، تا نتیجه پژوهشها بامکانیسمی کاربردی در خدمت جامعه قرار گیرد. ولی موانع متعددی باعث فاصله بین اینسطوح با پژوهشها و پژوهشگران گردیده است.

ایشان با توجه به سئوالات مطرح شده در پژوهش «ارزشها و نگرشهای ایرانیان» بااشاره به سئوالات مطرح شده در آن پژوهش (رضایت از زندگی، عدالت اجتماعی، عدالتاقتصادی، گذشت، ایثار، تلاش و جدیت، احساس آزادی و...) پاسخهای داده شده از طرفسئوال شوندگان استان قم را با استان تهران و بعضی استانهای دیگر مقایسه نموده وتفاوتها و شباهتها را با توجه به زمینه‏های فرهنگی متفاوت قابل تأمل دانست.

برگزاری نشست ارایه یافته پژوهشی با عنوان

ویژگی‏های شخصیتی سه گروه از دانش‏پژوهان قم

این نشست به مناسبت هفته پژوهش با سخنرانی آقای محمدرضا تمسکی پژوهشگراین پژوهش از طرف دبیرخانه مشترک شورای پژوهشی و شورای فرهنگ عمومی به انجامرسیده است.

مجری این پژوهش ابتدا با اشاره به سخن استاد علی اکبر سیاسی که گفتند: «شخصیتچیزی است که اجازه می‏دهد پیش‏بینی کنیم آدمی در اوضاع و احوال معین چه رفتاریخواهد داشت؟» توضیح دادند که جامعه آماری این پژوهش شهر قم و حجم نمونه 216مورد بوده است، و نوع نمونه‏گیری اتفاقی (Accidental) و یا نمونه‏های در دسترس بوده،بنابراین جز به همان جامعه، قابل تعمیم به کلیه افراد صنف مربوط نیست.

وی ادامه داد: امثال «لر» (lorr,m) و «استراک» (Strack,s)(1994م.) برای داوطلبانپلیس سه نیمرخ شخصیتی به دست آورده‏اند تا در مواقع مقتضی به مأموریت‏های درخورو دارای کارآیی و اثربخشی بیشتر اعزام شوند.

این پژوهش نیز برای هر یک از سه گروه سه نیمرخ و برای کلیه افراد نمونه نیز یکنیمرخ شخصیتی به دست آورد، که البته تنها تعدادی از 16 عامل شخصیتی پرسشنامهکتل (16p.h) را به خود اختصاص می‏دادند تا اگر اراده استفاده از علم و تخصص و منطقبر ادارات و نهادها و سازمان‏های ما حاکم شد، با مطالعه، افرادی را به روستا و یا به کارخطیر دانشگاه در شهر بفرستند.

وی سپس با اشاره به ویژگی‏های شخصیتی افراد نمونه، ویژگی‏های کارآمد این افراد راتوضیح دادند.

برگزاری نشست ارایه یافته پژوهشی با عنوان

پوشش و آرایش غیرمتعارف جوانان استان قم

در هفته پژوهش و به منظور اطلاع‏رسانی، در نشست ارایه یافته‏های پژوهشی کهتوسط دبیرخانه شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار گردید، نتایجپژوهش جناب آقای احمد نیکزاد با عنوان «شناسایی مرجع جوانان قمی در انتخابپوشش و آریش غیرمتعارف» ارایه شد. در این تحقیق که با حمایت شورای پژوهشی ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم انجام گرفت، مجری ابتدا به تبیین مسئله مورد پژوهشپرداخت و به ضرورت و اهمیت نوع پوشش و آرایش اشاره کرد و سپس به اسوه‏ها،رسانه‏های جمعی، ویژگی‏های دوره جوانی، خانواده و هویت اجتماعی به عنوان عواملموثر در گرایش نوجوانان به پوشش و آرایش غیرمتعارف، اشاره کرد. جامعه آماری پژوهشجوانان ساکن در قم و گروه سنی 24-15 ساله بوده‏اند که طبق چک لیست، پوشش وآرایش آنها غیرمتعارف تشخیص داده می‏شود. حجم نمونه مورد مطالعه 200 نفر دختر وپسر بوده‏اند که به شیوه جامعه در دسترس انتخاب شده‏اند.

وی اضافه کرد نتایج تحقیق نشان می‏دهد که: گرایش به پوشش و آرایش غیرمتعارفدر نوجوانان گروه سنی 16 تا 19 ساله بیشتر از گروه‏های سنی دیگر است.

نوجوانان متعلق به طبقه متوسط، نسبت به نوجوانان طبقه بالا و پایین اجتماعیسهم کمتری دارند و به عبارت دیگر توانسته‏اند بیش از دو طبقه اجتماعی دیگر، خود را ازاین شیوه‏های پوشش و آرایش غیرمتعارف دور نگهدارند.

نوجوانان مورد مطالعه از هویت اجتماعی مثبتی برخوردار نیستند. بدین معنا کهاحساس می‏کنند جامعه برای آنها بهایی قائل نیست، آنهارا درک نمی‏کند و به رأی و نظرآنها توجهی نمی‏کند.

مهمترین مرجع جوانان برای انتخاب پوشش و آرایش غیرمتعارف به ترتیب اولویتعبارتند از: دوستان؛ هنرپیشه‏ها و ورزشکاران خارجی و مشاهده چنین پوشش و آرایشیدر معابر عمومی و بوتیک‏ها.

برگزاری همایش

اینترنت، کتابخانه‏های الکترونیکی و کاربری‏های‏پژوهشی

دومین همایش‏اینترنت،کتابخانه‏های‏الکترونیکی‏وکاربری‏های‏پژوهشی‏در قم‏برگزار شد.

در این همایش که به همت مؤسسه فرهنگی سبا و با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم برگزار شده بود، آقای دکتر عباس زارع دبیر همایشدر ابتدا اظهار داشتند:

«شایسته است مدیران استان به این نکته تفطن یابند که اگر راه‏حلی برای برون‏رفت ازمشکلات را لاعلاج استان در سطوح اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وجود داشته باشد،توسعه همه جانبه بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) است، در آن صورتمی‏توان از حل مشکل اشتغال، فقر گسترش یابنده، بزهکاری روز افزون، نابهنجاری‏هایروبه رشد و... سخنی به میان آورد.»

سپس دکتر مقیم، مشاور وزیر جهاد کشاورزی و عضو شورای عالی انفورماتیک گفت: «باآغاز هزاره سوم، نگرش نوین فناوری اطلاعات (IT) بر گرایش‏های گوناگون جهان و رشد،روز افزون آن، دولت‏ها را بر آن داشته است، تا به فکر ایجاد سازوکار مبتنی بر IT، جهتبرآورده کردن نیازهای خود باشند.»

در ادامه مراسم، مهندس حمیدرضا صنیعی، مدیر شبکه اطلاع‏رسانی رُزنت اظهارداشت: «ابداعات فنی در دهه اخیر از جمله توسعه شبکه‏های اینترنتی و اینترانتی منجر بهتغییرات عمیق و گسترده در زمینه فناوری اطلاعات و در نهایت مقوله اطلاع‏رسانیگردیده است.» وی خاطر نشان ساخت: «در کشور ما در سال‏های اخیر، همگام با سایرکشورهای جهان، فعالیت‏های گسترده‏ای صورت گرفته است، که می‏توان از شبکهاطلاع‏رسانی رُزنت به عنوان بزرگ‏ترین شبکه اطلاع‏رسانی علمی تخصصی نام برد.»

دکتر محمد حسن مبارکی، معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی قم با اشاره به پدیدهتهاجم مجازی گفت: «طراحان وب، داده‏های منفی را با سرعت بالا و داده‏های مثبت را باسرعت پایین، در دسترس کاربران قرار می‏دهند.»

در پایان همایش، دکتر زارع دبیر همایش، ضمن نتیجه‏گیری از صحبت‏های طرح شدهاعلام داشتند: «شایسته است با توجه به این که طرح ملی تکفا اکنون در سطح همهاستان‏ها به اجرا درآمده، دولت مشوق اجرای پروژه‏های مهمی در این خصوص شود و باسیاستگذاری و (البته مشارکت)، موسسات خصوصی را به این پروژه‏ها معطوف سازد.

به نظر می‏رسد، لازم است در آغاز اجرای طرح ملی تکفا، کلیه مدیران عالی و میانیسازمان‏ها و ادارات استان، در یک دوره آموزشی ویژه به منظور آشنایی با ابعاد ملی ودامنه‏های توسعه بر مبنای فناوری اطلاعات در استان آشنا، شوند.»

گفتنی است، در ادامه این همایش و همزمان با برگزاری آن یک دوره استفادهآزمایشی رایگان به مدت یک ماه، از بانک‏های اطلاعاتی و ناشران الکترونیکی جهان برایعموم پژوهشگران و دانشوران (استان) در نظر گرفته شده است.

همچنین کتاب سبا، ویژه‏نامه همایش نیز حاوی 330 صفحه اطلاعات مختلف ومقالات و مصاحبه‏ها در زمینه مسایل مرتبط با همایش با همکاری اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی منتشر و در دبیرخانه همایش قابل دریافت می‏باشد.

سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در

دوازدهمین جلسه شورای فرهنگ عمومی در هفته پژوهش

من تشکر می‏کنم از حضرت آیة‏اللّه‏ امینی که باعث و بانی جلسات گرم شورای فرهنگعمومی استان قم شدند. شخصیت آیة‏اللّه‏ امینی و سابقه توجه ایشان به مسایل نسل جواناقتضای این را داشت که جلسات شورای فرهنگ عمومی قم برای معضلات نسل جوانچاره‏اندیشی کند. و تصور هم این است که این روندی را که شورا در پیش گرفته می‏تواندالگویی باشد برای بحث‏های ملی. یعنی این که ما تجربیات این استان را بتوانیم بسطدهیم و در سراسر کشور از آن استفاده کنیم. همچنین از اعضاء محترم شورای فرهنگعمومی که صمیمانه در این مباحث شرکت می‏کنند تشکر می‏کنم.

راجع به قم؛ من با آن شناخت اجمالی که دارم فکر می‏کنم هر دو وجه درست است بههر حال قم به لحاظ فرهنگی از شهرهای بسیار ریشه‏دار کشور ماست. در حوزه فعالیت‏هایجدید هم حداقل در حوزه کتاب دومین شهر کشور می‏باشد. ما تحقیقی را با همکاریدوستان پژوهشی قم انجام دادیم. لیست کتابهای قرآنی که در دنیا منتشر شده است رافهرست کردیم و براساس شهری که مبنا و منشأ نشر این آثار بوده، قم در ردیف چهارمقرار داشت. یعنی در سطح جهان اسلام قم یکی از شهرهای تأثیرگذار در تولید فرهنگیاست.وقتی‏یک شهری‏این‏قدر تولید فرهنگی می‏کند نشان‏دهنده جایگاه و پایگاه و سابقهفرهنگی آن است.

اما وجه دوم این است که قم در سالهای اخیر خیلی مسایل را تجربه کرد. مهاجرت‏هایداخلی داشت. مهاجرت‏های خارجی داشت. شاید بیشترین مهاجرین خارجی در قماسکان داده شدند. حاشیه‏نشینی رشد پیدا کرد و خود به خود، فرهنگ‏های متفاوتی که درحاشیه شهر شکل گرفت مجموعا در ساخت و بافتی که در کنار قم پیدا کرد، به یک فرهنگحاشیه‏ای عمومی تبدیل شد. یعنی ما در قم از یک دوگانگی فرهنگی رنج می‏بریم؛ از یکطرف سطوح برجسته و کتابخانه‏های با عظمت، اساتید و افراد برجسته، فعالیت‏های ملی وبین‏المللی. و... و از طرف دیگر با مسایل دیگر روبرو می‏شویم که در حاشیه شهر وجوددارد، و در بولتن‏ها و آمارها و پژوهشها نشان داده می‏شود. ما هر دو مسأله را در قم داریم.شاید این هم از ویژگی‏های توسعه معرفت است. معرفت وقتی توسعه پیدا می‏کند در همهابعاد تأثیر می‏کند. به طبیعت توسعه این چنین است. در این بیست سال اخیر هم در قمتوسعه‏ای وجود داشته و این توسعه نیز شاخص‏های دیگر را نیز توسعه داده است. از جملهرشد سواد و آگاهی که خود الزامات جدیدی می‏طلبد. به هر حال قم یک حالت دو گانه‏ایدارد و تحلیل این حالات و پیدا کردن ارتباط این دو مهم است. حتی این امر را درعرصه‏های سیاسی، اجتماعی هم می‏بینیم. مثلاً وقتی انتخابات نمایندگی در قم می‏شودکاملاً رقابت این دو وضعیت را در عرصه‏های مختلف شاهد هستیم. در حوزه توسعه قم نیزاین دو مسأله مطرح است از این جهت فکر می‏کنم این بافت دوگانه نیز به مطالعه وبرنامه‏ریزی دقیقی نیاز دارد، که ما چگونه می‏توانیم یک نسبتی بین اینها برقرار کنیم.

نکته دوم این است که ما معمولاً به تجربه دریافتیم که نمی‏توانیم در فرهنگ بهراه‏حل‏های جامع، همه جانبه‏نگر و فوری دسترسی پیدا کنیم. کار پژوهش در استمرارخودش می‏تواند مؤثر باشد. برنامه‏ریزی‏های ما، معمولاً مقطعی، موردی و انفعالی است.مثلاً از موضع آسیب‏شناسی وارد بحث می‏شویم. یعنی اول اتفاقی می‏افتد، به ما گزارشمی‏دهند، بعد دنبال تحقیق و پژوهش می‏رویم. مثلاً به ما گزارش می‏دهند که اعتیاد بیدادمی‏کند. بعد می‏آییم و معضل اعتیاد را بررسی می‏کنیم. یعنی نگاه ما نگاه آسیب‏شناسیاست. متأسفانه نگاه جامعی که بخواهیم ابعاد مختلف را در ارتباط با هم ببینیم به مسایلنداریم. پژوهش‏های اجتماعی هم عمدتا از موضع آسیب شناسانه وارد بحث می‏شوند، درحالی که به یک نگاه جامع و کلان در طول زمان باید رسید. از این حیث من فکر می‏کنمکار آقای دکتر گلزاری و دوستان دیگر هم به همین صورت است. یک پژوهشی که انجاممی‏شود لازم است سال دیگر نیز اجرا و ارزیابی شود تا ببینیم چه دستاوردهایی داشتهاست و آن را دوباره به بحث و بررسی بگذاریم. در کارهای پژوهشی بایستی از همدیگرپشتیبانی کنیم و متأسفانه دچار این ضعف هستیم. کمتر تحقیقی را داریم که تکرار کردهباشیم.

در سال 1353 یک تحقیقی از طرف مرحوم دکتر اسدی انجام شد که نتایجش حاکی ازاین بود که جامعه دارد به سمت و سوی دینی شدن به پیش می‏رود مثلاً شاخص‏هایشاین بود که حجاب اسلامی در دانشگاهها دارد زیاد می‏شود، تظاهرات دینی در بین جوانانزیادتر شده، مجالس دینی شلوغ‏تر شده و غیره. خلاصه این که سطح متوسط جامعه بهسوی دینی شدن پیش می‏رود. این تحقیق در سال 54 منتشر شد. نتایج آن در شورایفرهنگ عمومی بحث و بررسی شد و قرار شد این تحقیق تکرار شود و در سال 79 همانتحقیق توسط آقای دکتر محسنی انجام شد و ما توانستیم نتایج این تحقیقات را با هممقایسه کنیم.

تحقیقات ما معمولاً موردی است. یعنی وقتی با یک مسأله‏ای روبرو می‏شویم سفارشپژوهشی را می‏دهیم، بعد هم فکر می‏کنیم که تحقیقاتمان کامل است. یا هم این کهمقطعی است مثلاً یک مقطع خاص (متوسطه، دبیرستان یا راهنمایی، دانشگاه، جوانانو...) را بررسی می‏کنیم و نتایج آن را تعمیم می‏دهیم. من فکر می‏کنم حالا که در اینجاپژوهشی انجام گرفته است، خوب است این تحقیق با تحقیق‏های مشابه مقایسه شود، باتحقیقی که آقای دکتر رجب‏زاده چند سال پیش انجام داد، با تحقیقی که آقای رضایی درسال 80/79 انجام داد. نتایج را مقایسه کنید و در کنار آن اجلاسها و بحث‏هایی می‏شودگذاشت تا به راه‏حل‏هایی دست پیدا کرد و آنها را به مرحله اجرا رساند. ما نباید انتظارداشته باشیم که با یک تحقیق به راه‏حلها و نتایج قطعی دست پیدا کنیم. اصولاً پدیده‏هایاجتماعی قطعیت بردار و فوری نیستند. به همین دلیل بعضی‏ها تردید می‏کنند که علوماجتماعی یک علم باشد. در فیزیک، در شیمی ما قوانین لایتغیر داریم، اما در علوماجتماعی قاعده‏ای ممکن است امروز جواب بدهد و فردا جواب ندهد. بنابراین اتکای ما بهاین تحقیقات باید متناسب با شرایط باشد.

مطلب دیگری که به نظر می‏رسد در مورد مسایل جوانان مهم باشد، و در صحبتی کهچند شب پیش که خدمت مقام معظم رهبری بودیم ایشان روی آن تکیه می‏کرد، مسألهموج‏آفرینی فرهنگی است. ما می‏توانیم برای جوانان فعالیت‏های ویژه‏ای طراحی کنیم کهاوقات فراغت آنها را بارور کنیم. این مسأله احتیاج به طرح‏های ملی و کلان هم ندارد. درحوزه استان‏ها، شهرستان‏ها و محلات ما می‏توانیم این فعالیت‏ها را انجام بدهیم. بارورکردن اوقات فراغت احتیاج به برنامه‏ریزی، طراحی و این قبیل مسایل دارد. مثلاً فرضکنید همین نمایشگاه قرآنی را که در ماه رمضان برگزار می‏کنیم. این نمایشگاه هدفش ایناست که اوقات فراغت جوان‏ها را بارور کند. یعنی فردی می‏آید در آنجا نقاشی می‏کند،فردی می‏آید در پرسش و پاسخ شرکت می‏کند در نظر سنجی هم که انجام دادیم 70% الی80% آنها اعلام کردند وقتی اینجا می‏آییم احساس تعالی روحی می‏کنیم. افراد خودشانآنجا انتخاب می‏کنند هر کس مطابق سلیقه خود کاری انجام می‏دهد. یک نفر هنرمنداست، یک نفر اهل تحقیق است، یک نفر اهل علوم جدید مثلاً کامپیوتر است، خلاصه تنوعسلیقه‏ها در این نمایشگاه در نظر گرفته شد و همه حول محور قرآن دیدگاهها و تواناییهایخودشان را به نمایش می‏گذارند. به این می‏گویند موج آفرینی یعنی وقتی موج ایجاد شد،هنرمند می‏آید، دانش‏آموز می‏آید، معلم می‏آید، خانواده می‏آید. به همین دلیل ما شعارفرهنگی دهه 80 را «فرهنگ حول محور خانواده» انتخاب کردیم. منظور از خانواده هم زنو شوهر تنها نیست. بلکه زن هست، شوهر هست، بچه‏ها هستند، پدربزرگ، مادربزرگ،یعنی همه باید نقش ایجاد کنیم و انسجام اجتماعی را شکل دهیم. شما الان ببینید چگونهمی‏شود خانواده را محور و کانون فعالیت‏های فرهنگی قرار داد. باید بتوانیم خانواده‏ها را درفعالیت‏ها، نمایشگاها و برنامه‏های خود مشارکت دهیم. در برنامه‏هایمان سعی کنیم برایهر گروه؛ برای بچه‏ها، نوجوانان، جوانان، دانش‏آموزان، دانشجویان و... برنامه‏های ویژه‏ایطراحی کنیم، که بتوان حتی‏الامکان از همه فرصت‏ها، استعدادها و خلاقیت‏ها بهره گرفت.من از واژه «موج آفرینی» که مقام معظم رهبری مطرح کردند، چنین چیزی به ذهنم رسید.یا همین جشن امیدی که امسال مطرح کردیم (منظور 27 رجب تا نیمه شعبان است.)علت این که ما این مقطع را «امید» نامیدیم» این بود که در جامعه ما دین با مسایل غم وگریه و امثال اینها یک جوری پیوند خورده است، جوان هم بالاخره می‏خواهد که دورهنشاط و شادی داشته باشد. اگر قرار باشد دین همه‏اش سوگواری، و غم و امثال اینها باشد.جوانان را دچار افسردگی می‏کند. اصولاً جامعه ما نیاز به امید دارد، نیاز به نشاط دارد، اگرما برای جامعه جوان نشاط و امید تولید نکنیم، جوانان امیدشان را از ما قطع می‏کنند و بهدیگران امید می‏ورزند، نشاطشان را از دیگران می‏گیرند. جوانان که در خلاء زندگینمی‏کنند. وقتی ما برنامه‏های مفرح، که جزء فطرت بشر است، نداشته باشیم، جوانخودش می‏رود انتخاب می‏کند. در همین گزارشی که توسط آقای دکتر گلزاری ارایه شدهاست نیز آمده. این مسأله نشان می‏دهد که ما چقدر به این مسایل احتیاج داریم. درحقیقت ما باید صورت‏های جدیدی از فعالیت‏های دینی را جستجو کنیم. صورت‏هایجدیدی را طراحی کنیم. مثلاً یک وقتی جلسات قرآن در خانه‏ها تشکیل می‏شد، رحلقرآنی بود، استادی بود و.... این وضعیت را دیگر نمی‏توان برای جوان امروزی داشت. بایدعرصه‏های مختلف را برایش باز کنیم، تئاتر بگذاریم، سینما ایجاد کنیم، گروه هنریبگذاریم، ادبیات ایجاد کنیم و خودش بتواند آن فضا را طراحی کند. آنچه که ما می‏بینیم ومی‏فهمیم این است که جوان امروز دنبال صورت‏های جدیدی از فعالیت‏های دینی استکه با شرایط امروز سازگار باشد. برخی چیزها با شرایط امروز سازگار نیست، یعنی گاهینگاه می‏کنیم می‏بینیم ما در منازل هیئت‏های دینی داشتیم. آن وقت‏ها خانه‏ها بزرگ بوداتاق‏های زیادی در خانه‏ها وجود داشت، ولی این با شرایط امروز که مردم در آپارتمان‏هایحداکثر 110 متری زندگی می‏کنند، سازگار نیست. باید ببینیم با شرایط امروز چه فضاییایجاد کنیم. مثلاً کسی که می‏خواهد در آپارتمان زندگی کند چه جوری تجربه مستقیمی ازدین داشته باشد. ما بزرگترها تجربه‏های دینی‏مان را از آن مجالس کسب می‏کردیم. اما آنتجربه دینی الان برای بچه‏های ما رخ نمی‏دهد. پس چگونه باید این تجربه دینی را ایجادکرد. مثلاً در آموزش و پرورش وقتی دانش‏آموزی می‏خواهد نقاشی کند، انگیزه ما ایننیست که حتما به او جایزه نوبل بدهیم. بلکه مقصود این است که یک تجربه مستقیمداشته باشد، بیاید مشارکت کند و یک پدیده دینی خلق کند، و بسیار در ذهن آنها نیزمی‏نشیند. مثلاً همین امسال در اختتامیه نمایشگاه که آقای کروبی هم شرکت داشت، یکخانواده آمدند و با آقای کروبی بحث کردند و عکس گرفتند و تعریف می‏کردند که بچه آنها،که کلاس چهارم دبستان بود، اولین کار دینی و هنری‏اش را در نمایشگاه انجام داد، یکنقاشی کشید، و او را تشویق کردند. کم‏کم این بچه آن چنان تشویق شد که هر سال ما را بهنمایشگاه می‏آورد و نقاشی می‏کشد، به طوری که امسال جایزه نقاشی را هم گرفت.

این مهم است که نخستین تجربه کودک در حوزه دین صورت بگیرد. بنابراین وقتی مامسابقه نقاشی یا انشاء نویسی می‏گذاریم منظورمان این نیست که نقاشی یا انشاء آنهاخوب شود بلکه هدف ایجاد یک تجربه جدید است. البته نقاشی آنها هم خوب خواهد شد،انشاء آنها نیز خوب خواهد شد. بنابراین ما باید زمینه تجربیات دینی و اجتماعی را برایخانواده‏ها فراهم کنیم، و به قالبهای نو متوسل شویم. یعنی نگوییم آقا، عزاداری سیدالشهداء به این است که حتما قمه بزنید، هر کس قمه نزند یا سینه نزند یا زنجیر نزندبی‏دین‏است. یا قرآن اگر بخواهید بخوانید باید بیایید در جلسه قرآن. یا مثلاً قرآن خواندنفقط باید با صوت مخصوص بخوانید یا باید حتما قرآن را حفظ کرد و از این قبیل چیزها.باید قالبهای مختلف و متنوع را تجربه کرد. بچه‏ای که می‏آید در نمایشگاه قرآن نقاشیمی‏کشد از آنجا راه پیدا می‏کند به داستان قرآنی، از داستان قرآنی راه پیدا می‏کند بهتفسیرهای قرآنی. یا مثلاً همین جشن عبادت که خیلی در خانواده‏ها از آن استقبالمی‏شود، 10 سال پیش یا 20 سال پیش نبود. اما حالا مثلاً دختر ما که جشن عبادتمی‏گیرد بعد از 5 سال تنها عکسی که برداشته و توی اتاقش می‏زند این عکس جشنعبادتش است، چون جشن عبادت یک فعالیت جدیدی بوده برایش مهم است.

بنابراین پیشنهاد من در جمع شما عزیزان این است که در کنار این تحقیقات؛ بیاییمصورت‏های جدیدی از فعالیت‏های فرهنگی پیدا کنیم و آنها را تبدیل به امواج فرهنگیبکنیم. از یک محله شروع کنیم و آن را به شهر و کشور توسعه دهیم.

رهنمودهای حضرت آیة‏اللّه‏ امینی رییس شورای فرهنگ عمومی

از توضیحات آقای مسجد جامعی تشکر می‏کنم و در ضمن فرمایش ایشان دو نکته راعرض می‏کنم، یکی این که حتما ایشان توجه دارند که موج آفرینی یک مسأله درست،صحیح، موثر و مفید هم است اما باید مواظب باشیم این موجی که می‏خواهیم ایجاد کنیمبه ضد فرهنگ خودمان تبدیل نشود. مسایل تربیتی مجموعش با هم موثر است. ایجاد یکجریان برای جوانان مسأله مهمی است اما مهمتر از آن اداره آن جریان است. اگر در ادامهآن جریان بیایند و مسایلی را ترویج کنند و فرهنگ دیگری را ترویج کنند که مطلوب مانیست. ایجاد آن موج فرهنگی نتیجه مطلوب خود را نمی‏دهد.

نکته دیگر این است که باید مواظب باشیم، امواجی که درست می‏کنیم، محکم و قویباشند، به طوری که یک موج قویتری ایجاد نشود که آن را در هم بشکند. اگر بیایم مثلاًیک نمایشگاه قرآن و امثال اینها بگذاریم، شاید مفید باشد، ولی ممکن است اینها در برابرآن امواج قویتر کارساز نباشد. آن موج ممکن است به واسطه اقتضائات زمانی و مطابق بامیل افراد بودن، تأثیرش بیشتر باشد. بنابراین ایجاد امواج ضعیف هم تأثیر چندانی ندارد.البته باید توجه کرد که ما به هر حال باید کار خود را بکنیم و امواجی درست کنیم ولی اگردستمان به جایی می‏رسد، سعی کنیم امواج قوی مخالف را هم خاموش کنیم. الانجنابعالی در جریان هستید که امواجی در کشور ما در جریان است، و خیلی هم شدیدهستند و بیش از همه جوانان ما را، دختران و پسران ما را و آن کسانی که امید و آیندهنظام و انقلاب و کشورند تحت لوای خودش قرار داده است. باید یک راه‏حلی برای آنها همپیدا کرد. و در عین حال کار خودمان را هم انجام بدهیم. من باز تشکر می‏کنم از شما و ازاین عنایتی که به قم دارید به خصوص این عنایتی که به مسایل فرهنگی و قرآنی دارید و.انصافا این مایه افتخار ماست. البته این فرهنگ خانوادگی شماست، که در اینجا ظاهرمی‏شود و خیلی قابل تقدیر و تشکر است.

برگزاری مراسم

«چهارمین دوره تجلیل از دین‏پژوهان کشور»

چهارمین مراسم «تجلیل از پژوهشگران برتر حوزه دینی» با حضور جناب آقای احمدمسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آیة‏اللّه‏ امینی امام جمعه قم، دکتر معیدفر،رییس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجة‏الاسلاماعرافی، رییس مرکز جهانی علوم اسلامی و رییس پژوهشکده حوزه و دانشگاه و جمعی ازطلاب و علاقمندان در آخرین روز هفته پژوهش در تالار اجتماعات مدرسه امامخمینی قدس‏سره قم برگزار شد.

در ابتدای مراسم حجة‏الاسلام اعرافی، رییس مرکز جهانی علوم اسلامی به بررسیدین‏پژوهی پس از انقلاب اسلامی در ایران پرداخت و گفت: به لحاظ کمیت، تنوع و تکثر،پژوهش‏ها رشد چشمگیری داشته اما به لحاظ عمق و ژرفا رشد، این اندازه نبوده و کم وبیش گام‏های مثبتی برداشته شده است.

وی افزود: علیرغم کوشش‏های خوبی که در دین پژوهی شده است، در حوزه متدلوژیتحقیق، تأخیر داشته‏ایم. با آن که صاحب روش‏شناسی و متدلوژی غنی‏ای هستیم و کمیآن را در قلمروهای نوین توسعه داده‏ایم اما در این زمینه اندکی یا بیش از اندکی نقصداریم.

آقای اعرافی اشاره نمودند با آن که آیة‏اللّه‏ صدر نگاه ژرف و روش شناختی دربارهاقتصاد اسلامی داشته، اما دین‏پژوهان در دو دهه اخیر نکته‏ای بر معلومات او نیفزوده‏اند.همچنین در زمینه دین‏پژوهی با استفاده از ابزارهای جدید در قلمرو اخلاق اسلامی دارایضعف هستیم.

سپس جناب آقای محمد جواد صاحبی، مسئول دبیرخانه دین‏پژوهان کشور، در اینمراسم گفت: هدف از برگزاری این مراسم گسترش و ارتقای سطح پژوهش و اندیشه دینیاست. برگزاری سه دوره پیش، ما را به این‏جا رهنمون کرد تا به اموری از قبیل رویکرد بهکارهای جمعی، سامان یافته و غیرموازی بپردازیم.

وی درباره آسیب‏های وارد بر پژوهش‏های دینی پس از دوره جنگ گفت: اینپژوهش‏ها به شکل سامان نیافته‏ای گسترش پیدا کرده است. پژوهش‏های دینی ازحرکت‏های موازی، تکراری و گاهی هم کم مایه و سطحی رنج می‏برند. در سال‏های اخیرهمتی برای سامان دادن پژوهش‏ها دیده می‏شود.

دبیر شورای برنامه‏ریزی دین‏پژوهان درباره نحوه پذیرش پژوهش‏های برتر گفت:فراخوان چهارمین مراسم تجلیل از پژوهشگران حوزه دین در خردادماه سال جاری ازطریق رسانه‏های خبری به اطلاع مراکز دین‏پژوهی و محققان علوم اسلامی رسید. درپیاین فراخوان تا اول مهرماه 1381 بیش از 300 عنوان پژوهش دینی که 250 عنوان ان بهمرحله داوری راه یافته و از این تعداد 186 اثر به دور دوم بررسی و 55 اثر حائز امتیازاتبیش از هشتاد درصدشده و در نهایت 20 اثر در دو رتبه پذیرفته شده است.

در ادامه مراسم، حجة‏الاسلام مهدی پیشوایی، پژوهشگر برگزیده در خصوص پژوهشخویش به ایراد سخن پرداخت و درباره دلیل برگزیده شدن کارش گفت: در این پژوهشهمه سرفصل‏های وزارت علوم رعایت شده و به همین دلیل از سال 73 تاکنون وقفه‏هاییناخواسته برای رعایت این اصول به وجود آمده است.

وی اضافه کرد: در این پژوهش علاوه بر منابع شیعی از منابع اهل سنت و مستشرقیناستفاده شده و برای آن که از تک سویه شدن و نگاه متعصبانه تحقیق را دور نگه داشتهباشم. من برخلاف متون رایج تاریخ اسلام که در پایان هر فصل منابعی را ارایه کرده‏اند، بهصورت جزیی با متن برخورد کرده‏ام و در هر مبحث از منابع گوناگون بهره برده‏ام که 13صفحه از صفحات متن به منابع اختصاص یافته است.

در پایان این مراسم پژوهش‏های برتر حوزه دین به شرح زیر معرفی شد:

الف. بخش علوم قرآن و تفسیر

1. پژوهش «تحلیل زبان قرآن» اثر حجة‏الاسلام دکتر «محمد باقر سعیدی روشن»2. پژوهش «معیارهای فهم و نقد حدیث در تفسیر المیزان» اثر دکتر «شادی نفیسی»

ب. بخش فقه و حقوق

پژوهش «مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب» اثر مشترک حجة‏الاسلامدکتر «سیدعلی میرموسوی» و دکتر «سید صادق حقیقت».

پ. بخش تاریخ و سیره

پژوهش «تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی تشیع در ایران» اثر دکتر «پروین ترکمنیآذر».

ت. بخش اقتصاد اسلامی

پژوهش «نگرش اسلام به فعالیت بازار بورس اوراق بهادار» اثر حجة‏الاسلام «غلامرضاسرآبادانی».

ث. بخش فلسفه و کلام

پژوهش «فلسفه زبان دینی» اثر دکتر «امیر عباس علی زمانی»

ح. بخش علوم قرآنی

1. پژوهش «حکومت در قرآن» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین «کاظم قاضی‏زاده»2. پژوهش «قرآن و قملروشناسی دین» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین «مصطفی کریمی».

خ. بخش تاریخ و سیره

1.پژوهش «تاریخ اسلام» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین «مهدی پیشوایی»

2. «پژوهشی در سیره نبوی» اثر گروهی از پژوهشگران زیر نظر حجة‏الاسلام والمسلمین«رسول جعفریان»

ج. بخش فقه و حقوق

1. پژوهش «آزادی عقیده» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین «محمد سروش محلاتی»

2. پژوهش «حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان» اثر حجة‏الاسلام و المسلمین«سید جواد ورعی»

3. پژوهش «اسلام و حقوق بین‏الملل خصوصی» اثر حجة‏الاسلام «مصطفی دانش‏پژوه»

چ. بخش فلسفه و کلام

1. پژوهش «جاودانگی»اثر دکتر «رضا اکبری»

2. پژوهش «عقل و وحی» اثر مشترک آقای «حسین یوسفیان» و حجة‏الاسلاموالمسلمین آقای «احمد حسین شریفی»

3. پژوهش «انتظار از دین» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین دکتر «محمد امین احمدی».

د. بخش جامعه‏شناسی دینی

پژوهش «مبانی تخرب در اندیشه اسلامی» اثر «سید عبدالقیوم سجادی».

ذ. بخش عرفان و اخلاق

پژوهش «تطبیق مبانی اخلاق ارسطویی و اخلاق اسلامی» اثر «فرزانه ذوالحسنی»

ر. بخش اقتصاد اسلامی

پژوهش «نظام درآمد هزینه دولت اسلامی» به همت حجة‏الاسلام والمسلمین «حسنآقانظری» و با همکاری جمعی از پژوهشگران.

ز. بخش حدیث و رجال

پژوهش «نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی» اثر حجة‏الاسلام والمسلمین «علیاکبر کلانتری»

مشروح سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

در چهارمین دوره تجلیل از دین‏پژوهان کشور

خدمت علما، سروران گرامی، پژوهشگران ارجمند، دین‏پژوهان و صاحبان اندیشه ومعرفت سلام عرض می‏کنم. برگزاری چهارمین دوره تجلیل از دین‏پژوهان را به همه اهلفرهنگ و دین تبریک می‏گویم. برای من تداوم برگزاری نشست‏ها و نهادینه شدنفعالیت‏های دین‏پژوهی، بسیار شیرین و گواراست. به ویژه همزمانی اجلاس حاضر باسالگرد شهادت مرحوم استاد مفتح که پیشگام و شهید اندیشه نزدیکی حوزه و دانشگاهبود، مغتنم و الهام‏بخش است. راه‏امید بخشی که از دستاوردهای فرهنگی انقلاب اسلامیاست و ریشه در اندیشه غنی و جامع امام راحل قدس‏سره دارد. بی‏گمان نهاد دین‏پژوهی کهامروز چهارمین دوره آن را برگزار می‏کنیم. از این حیث بسیار مؤثر و ارزشمند بوده است ودر کنار تلاش پر ارزش پژوهشکده حوزه و دانشگاه قرار گرفته است. گزارش داوران محترمهم حاکی از پیشرفت کیفی آثار کنگره در سال جاری است، به عنوان مثال از میان 50 اثرقرآنی رسیده به دبیرخانه انتخاب 3 اثر از میان 10 اثر برجسته کار بسیار سختی بوده استکه سهم مؤثر بانوان دین‏پژوه در این زمینه چشمگیر است. لازم است بررسی و گزارش اینپژوهش‏ها در دستور کار کنگره دین‏پژوهان قرار گیرد.

به خاطر دارم که در نشست اول دین‏پژوهان، درباره سیاست‏گذاری فرهنگی در عرصهدین‏پژوهی سخن گفتم و در آنجا از دو نوع نگاه دین‏پژوهی یاد کردم، نگاهی که به قصدکشف حقایق دینی، دست به پژوهش می‏زند و نگاهی که درصدد تحقق دستورات و تعالیمدینی در عرصه‏های گوناگون جامعه است.

در نشست دوم نیز همین موضوع را از زاویه‏ای دیگر طرح کردم و دین را به مثابه یکنهاد اجتماعی و به عنوان عرصه‏ای که سیاست‏گذاری دولت و حکومت دینی باید به آنمعطوف باشد، قلمداد کردم. در آن نشست از شیوه‏هایی سخن گفتم که باید، سیاست‏گذاربرای این حضور دین و گسترش روح دینی در مناسبات مختلف اجتماعی به کار گیرد.

در نشست سوم ویژگی‏های پژوهش دینی و مؤسسات پژوهشی دینی در شرایط جدید،با عنایت به تحولات اجتماعی و فرهنگی مورد بحث قرار گرفت.

همه این موضوعات از یک دغدغه بنیادین برخاسته‏اند. دغدغه‏ای که هم شخصی و هماجتماعی است. من به عنوان فردی دین‏دار و علاقه‏مند به دین و نیز به عنوان مسئول دردولت و حکومتی دینی، این دغدغه را دارم که چگونه می‏توان دین‏ورزی را در جامعهافزایش داد؟ گمان می‏کنم و حتی باید بگویم یقین دارم که این دغدغه، دغدغه‏ای عمومیدر جامعه ماست. جامعه‏ای که بنیان بسیاری از موضوعات و پدیده‏های آن، دینی است.اخلاق آن و نظام اخلاقی آن از دین و ارزش‏های دینی نشأت گرفته است. نهادهایمستحکم اجتماعی آن که در طول تاریخ استمرار داشته است، نهادهای دینی بوده‏اند.مناسک و مراسم آن تماما حول ارزش‏های دینی شکل گرفته‏اند و بسیاری دیگر ازعرصه‏های زیست آن، نشأت گرفته از دین و ارزش‏های دینی‏اند. در چنین جامعه‏ای،استحکام بنیان‏های اجتماعی به استحکام ارزش‏های دینی بستگی دارد. سست شدنارزش‏های‏دینی در چنین جامعه‏ای،به معنا و یا مترادف سست شدن‏اخلاق و هنجارهاییاجتماعی است. لذا حتی آنها که پیوند وثیقی با دین ندارند، به دلیل علاقه به ثبات وانسجام اجتماعی، می‏بایست نسبت به سرنوشت دین و ارزش‏های دینی نگران باشند.

دین، پدیده‏ای کثیرالابعاد است. وجوه گوناگونی دارد و هر وجه آن خود عرصه‏ای برایاندیشه‏ورزی و عمل است. برای ما به عنوان سیاست‏گذار فرهنگی، پیوند دین و جامعه وفرهنگ، کانون اصلی عمل است. از چنین منظری، پرسش اصلی ما این است که چگونهمی‏توان دین‏ورزی را در جامعه افزایش داد؟ و چگونه می‏توان دعوت دینی کارآمدی راسامان بخشید؟ این پرسش می‏تواند جهات تحقیقات و پژوهش‏های دینی را روشن کند.این مرزی است که دین‏پژوهی از منظر فرهنگی را از سایر حوزه‏های دین‏پژوهی جدامی‏کند.

چنین پرسشی را نمی‏توان فارغ از مقتضیات و تحولات روز پاسخ داد. امروزه در جامعهجریان‏های جدید با سرعت و حجم بسیار طرح می‏شوند و پرسش‏هایی تازه با خود بهمیدان فرهنگ جامعه، وارد می‏کنند. به ویژه جوانان و تحصیل‏کردگان در حوزه اندیشه وایمان دینی، با پرسش‏هایی تازه از دین می‏آیند.

در دایره گسترده دین، جریان‏های فراوانی، پرسش‏های زیادی عرضه کرده و اساسادامنه وسیعی از پرسش‏ها را در اذهان ایجاد می‏نمایند. البته باید در همین‏جا بر این نکتهتأکید کنم که نفس این افزایش و نفس پرسشگری، منفی نیست و من با قضاوتی منفی بهآن نمی‏نگرم. رشد نهادهای جدید در جامعه و دستاوردهایی که در طول دو دهه بعد ازانقلاب اسلامی پدید آمده، ما را در برابر مسایل جدیدی قرار داده است. رشد نهادهاییمثل آموزش، تحولات و گسترش تکنولوژی و تحویل نظام رسانه‏ای همه ما را در برابرپیوند دین با آنها قرار داده است.

این پرسش‏ها کاملاً از دغدغه‏ای دینی برخاسته است. برخلاف آنچه گاهی به اشتباهطرح می‏شود، جوانان ما دین‏گریز نشده‏اند. جامعه، هنوز از بنیان‏های محکم در عرصه دینبرخوردار است. این قضاوت را بر مبنای ارزیابی شخصی بیان نمی‏کنم، بلکه این قضاوتبرگرفته از پژوهش اجتماعی گسترده‏ای است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در 28استان کشور به انجام رسانده است. در این پژوهش که به دین‏داری پرداخته است. 99درصد جامعه خود را دین‏دار و مذهبی دانسته‏اند. بسیاری از عقاید بنیادین دینی مثلاعتقاد به روز جزا و یا تجربه و حس مذهبی در جامعه، در بیش از 90 درصد جامعه رواج وتسلط دارد. البته باید این نکته را اضافه کنم که شاید براساس برخی معیارها، دین‏داری رادر بخش‏هایی از جامعه ضعیف بدانیم اما مهم این است که اعضای جامعه خود را مذهبیمی‏دانند و از خود تصور فردی مذهبی دارند.

معنای این سخن آن است که نهاد دین، هم‏چنان توان و قدرت بسیار زیادی دربازآفرینی و انتقال ارزش‏ها و معانی خود دارد. این ارزش‏های دینی از نسلی به نسل دیگرمنتقل می‏شوند و هم‏چنان کانون نگاه و عمل جامعه را تشکیل می‏دهند. شاید عده‏ای درمقایسه با دوره‏های گذشته، چنین بپندارند که ارزش‏های دینی روبه ضعف می‏رود، اماتصور من بر این است که آنها برخی معیارهای عرفی را مبنای تعریف دین می‏گیرند. عرف،تغییر می‏یابد، ولی خود پنداشت جامعه، تصوری دینی و فارغ از دگرگونی‏های عرفی است.

این سخن را به مجالی دیگر موکول می‏کنم تا بعدا با تفصیل بیشتری درباره آن سخنبگویم. هدف من از طرح این مباحث این بود که اولاً دین هنوز بر ذهن جمعی، مسلطاست و هنوز در نظام معانی و نظام ارزشی و اعتقادی ما دین و دین‏ورزی غلبه دارد. یا بهسخن ساده‏تر، جامعه هنوز جامعه‏ای شدیدا دینی است. ثانیا، این جامعه در برخورد بامسایل جدید و نهادهای جدید با پرسش‏هایی تازه مواجه گشته است و این پرسش‏ها درذهن جوانان زنده است.

با این دو مقدمه و با بیان این نکته وظیفه سیاست‏گذار فرهنگی در حکومت دینی،بسط عرصه دین‏ورزی است. دین‏پژوهی از منظر فرهنگی می‏بایست در این چارچوب بهمسایل ما پاسخ دهد. دین‏پژوهی در چنین فضایی، روند خلاقیت و آفرینش آثار فرهنگی وهنری را نیز تعیین می‏کند. یعنی در این فضا، دین‏پژوهی روشن خواهد کرد که ما به چهعرصه‏هایی چه نوع تولید فرهنگی نیازمندیم و یا محتوای این تولیدات چگونه باید باشد.

برای روشن شدن این بحث به دو نمونه از دستاوردهای پژوهشی اشاره می‏کنم. درسال 78 و 79 در هفته کتاب، پژوهش و نظرسنجی در مورد «رفتار کتابخوانی» انجام شد.این نظرسنجی نشان می‏داد که افرادی که به کتاب‏های دینی علاقه‏مند بودند یا کتاب‏هایدینی مطالعه می‏کردند، در گروه سنی میانه قرار داشتند. یعنی بیشتر از گروه سنی 30 تا40 سال بودند. حال آن که متوسط سن در دیگر حوزه‏ها مثل حوزه‏های داستان و یا علومو فنون کمتر بود.

هم‏چنین در یکی از سخنرانی‏های دومین کنگره دین‏پژوهان نتیجه یک پژوهشی نشانمی‏داد، اکثر تحقیقات و پژوهش‏های دینی برای افراد بالاتر از 40 سال جذاب بوده است.یا به تعبیر دقیق‏تر، بیشتر این گروه سنی از تحقیقات دینی استقبال کرده‏اند و به مطالعه ونتایج آن ابراز علاقه کرده‏اند.

این دو یافته نشان می‏دهد که جهت خلاقیت و تولید آثار دینی ما به سوی گروهمیانسالان است و این آثار برای جوانان تولید نمی‏شود و یا جذابیت کافی برای این گروهندارد. واقعا جای طرح این پرسش وجود دارد که اشکال کار در کجاست؟ آیا اشکال در ایناست که پژوهش‏های جدید در این متون به بحث گذاشته نمی‏شود و یا آن که پاسخ اینپرسش‏ها به شیوه‏های متناسب و مقتضی گروه سنی بیان نمی‏شود و یا آن که نحوه ارایه وعرضه متون و سایر آثار فرهنگی برای آنها جذاب نیست؟

هر یک از سؤالات که مطرح شوند، دین‏پژوهی باید به آنها توجه کند، به عبارت دیگردین‏پژوهی باید نشان دهد که کدام پاسخ درست و شایسته است. در مرحله بعد دین‏پژوهیاست که روشن می‏کند هر پاسخ را چگونه می‏توان به «سیاست عملی» تبدیل کرد. یعنی باتوجه به اشکالی که در نتیجه پژوهشی معلوم خواهد شد، راه‏حل متناسب را ارایه می‏دهد.

البته دین‏پژوهی در این سالها رشد چشم‏گیری داشته است. نهادها و مؤسساتمتنوعی برای آن شکل گرفته‏اند و حتی تحقیقات متنوع سامان یافته‏اند، اما این عرصههنوز هم نسبتا دست نخورده است. دلیل آن نیز رشد فزاینده نیازها در عرصه دینی است.در ضمن باید به این مسأله توجه داشته باشیم و حتی هشدار بدهیم که رشد برخیامکانات را نباید به معنای رشد پژوهش‏های دینی قلمداد کرد. گاهی دستاوردهایی مثلرشد و توسعه کامپیوتری و یا دسترسی به شبکه‏های کامپیوتری و یا توسعه نرم‏افزارها بهخودی خود معیاری برای رشد و یا فعالیت مؤسسات دین‏پژوهی قلمداد می‏شود. اما بایدبر این واقعیت بدیهی تأکید کنم که اینها همگی ابزار است و ابزارها تنها در پرتوپرسش‏های جدید و اراده‏ی برای پاسخگویی، کارآمد خواهند شد.

در هر حال آنچه برای دین‏پژوهی بسیار مهم است، پرسش‏های کلی و مسایل اصلیاست که با آن مواجه می‏شود. باید، به طرح این پرسش‏ها پرداخت و از منظر آنها بهانتظارات خود در دین‏پژوهی دست یابیم. وظیفه ما هم به عنوان اعضای یک جامعه دینیاست که انتظارات خود را از دین‏پژوهی بیان کنیم و از عالمان و اندیشمندان و پژوهشگراندینی بخواهیم که در مقام اندیشه‏ورزان این جامعه پرسش‏های دینی ما را پاسخ دهند.وظیفه سیاست‏گذار در این میان سنگین‏تر است. سیاست‏گذار باید از یک سو، رابط بینجامعه و پژوهشگران باشد و از سوی دیگر، پژوهش‏ها را به عنوان با هدف‏ترین سیاست‏هابیشتر مورد علاقه قرار دهد.

انتظار دیگر از دین‏پژوهان روشنگری محیط رسانه‏ای کشور به مدد تبعات دین‏باورانه ومعطوف به نیازهای اقشار خاص اجتماعی نظیر زنان و جوانان است. ارتباط پژوهش‏هایدینی با مردم ارتباطی یک مرحله‏ای نیست و نیازمند واسطه‏های رسانه‏ای و حلقه‏ای بحثو گفت‏وگویی است که در محیط رسانه‏ای شکل می‏گیرد.

طراحی موقعیت‏های گفت‏وگوی عمیق و تأثیرگذار در مباحث فرهنگی و اجتماعیثمره ارتباط نزدیک دین‏پژوهان و پرداختن به پژوهش‏های دینی در رسانه‏های تخصصی ونیمه تخصصی است.

این همان نقشی است که پیش از این در تجربه تاریخی ارتباط دو سویه علمای دین ومردم در رسانه‏های سنتی و بر منابر شکل گرفته است. امیدوارم این نهاد مبارک درسال‏های آینده دستاوردهای پربارتری را نصیب سازد.

«فعالیت‏های پژوهشکده حوزه و دانشگاه در هفته پژوهش»

همکاری با مراکز آموزشی و پژوهشی در برگزاری مراسم روز وحدت حوزه و دانشگاه

از آنجا که یکی از اهداف و رسالت‏های پژوهشکده حوزه ودانشگاه، تحکیم مبانی نظریوحدت حوزه و دانشگاه و تلاش در راستای تحقق دانشگاه اسلامی است، همکاری بامراکزی که در این زمینه تلاش می‏کنند، یکی از سیاست‏های پژوهشکده می‏باشد. از طرفدیگر مراکز مختلف نیز با اشراف نسبت به فعالیت‏های پژوهشکده در این زمینه، انتظاردارند که در مراسمی که به مناسبت شهادت آیة‏اللّه‏ مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاهبرگزار می‏شود، از سوابق تحقیقی و پژوهشی و سایر کمک‏های پژوهشکده استفاده نمایند.در این زمینه روابط عمومی پژوهشکده حوزه و دانشگاه توانست با دانشکده علوم پزشکی،بسیج اساتید، مدرسه علمیه امام محمد باقر علیه‏السلام و... همکاری‏هایی را انجام دهد.

شرکت در نمایشگاه مراکز پژوهشی قم

در این نمایشگاه پژوهشکده حوزه و دانشگاه در دو بخش اطلاع‏رسانی و فروش شرکت داشت ودر مجموع توانست در بین سایر مراکز آموزشی و پژوهشی شرکت کننده در نمایشگاه رتبه سوم ازحیث آثار منتشره را دریافت نماید. در ضمن از طرف پژوهشکده برگزاری سمیناری با عنوان «علمدینی، ضرورت‏ها، مبانی، راهکارها و دستاوردها» به منظور ارایه دستاوردهای پژوهشی پژوهشکدهدر زمینه علوم دینی، مبانی فلسفی و دینی آن، مشکلات نظری و علمی عدم تحقق کاملِ آرمانبازسازی و تدوین علوم انسانی از دیدگاه اسلامی، راهکارهای پیشنهادی پژوهشکده ودستاوردهای پژوهشی پژوهشکده در زمینه تدوین علوم انسانیِ اسلامی پیشنهاد گردید. در پایاناین نمایشگاه جناب حجة‏الاسلام والمسلمین اعرافی، ریاست محترم پژوهشکده حوزه و دانشگاه،در میزگردی با حضور ریاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ریاست مرکز تحقیقاتی دفترتبلیغات و ریاست مرکز مدیریت حوزه علمیه قم حضور یافته و در زمینه «آسیب‏شناسی دینپژوهی» به بحث و تبادل‏نظر پرداختند.

شرکت در نمایشگاه دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

پژوهشکده حوزه و دانشگاه در این نمایشگاه که به همت و دعوت پژوهشکده فرهنگ،هنر و ارتباطات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به مناسبت هفته پژوهش دردانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار گردید، حضور فعالی داشت.

برگزاری‏همایش‏جامعه‏شناسی‏معرفت در روز وحدت حوزه‏ودانشگاه و هفته‏پژوهش

پژوهشکده حوزه و دانشگاه پس از تأسیس در سال 1361، هر ساله به مناسبت 27 آذرسالروز شهادت آیة‏اللّه‏ مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه، همایشی را با حضور اساتیدحوزه و دانشگاه برگزار می‏نماید و در آن موضوعات مرتبط با بحث وحدت حوزه و دانشگاهو علوم انسانیِ اسلامی به بحث و تبادل نظر گذارده می‏شد. در سه سال گذشته به علتتقارن این ایام با ماه مبارک رمضان همایشی در این زمینه برگزار نگردید. در سال جاریاین سیاست توسط مسؤولان پژوهشکده دنبال شد که با برگزاری یک همایش علمی تخصصی با موضوع «جامعه‏شناسی معرفت» در دانشگاه تهران گامی جدید در نزدیکی وتعامل فکری دانشجویان، طلاب، اساتید و فضلای حوزه و دانشگاه بردارند. در این همایشیک روزه که با همکاری مؤسسه جهانی اندیشه اسلامی (المعهد العالمی للفکر الاسلامی)در تالار فردسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد، ابتدا ریاستپژوهشگاه ضمن گرامی داشت هفته پژوهش و روز وحدت حوزه و دانشگاه و سالروزشهادت آیة‏اللّه‏ مفتح در باب زمینه‏های نظری، اخلاقی و علمی وحدت حوزه و دانشگاه وارتباط موضوع همایش (جامعه‏شناسی معرفت) با مسأله وحدت حوزه و دانشگاه مطالبیرا بیان داشتند. پس از آن 8 مقاله دانشگاهی و حوزوی انتخاب شده، ارایه گردید و موردنقد و بررسی قرار گرفت. در پایان همایش نیز میزگردی با عنوان «آیا ارزش‏ها و بینش‏هایدینی را می‏توان یا باید مورد مطالعه جامعه‏شناسانه قرار داد؟» با شرکت اساتید حوزه ودانشگاه برگزار گردید. در حاشیه این همایش نمایشگاهی از آثار و دستاوردهای دومرکزبرگزار کننده همایش برپا گردید.

تجلیل از پژوهشگران نمونه و محققان پژوهشکده

پژوهشکده حوزه و دانشگاه به منظور تجلیل از پژوهشگران نمونه خود و زمینه‏سازیجهت تعمیق پژوهش‏های در دست انجام، پس از بررسی کارشناسانه عملکرد پژوهشیمحققان در اداره پژوهش، چهار نفر از محققان نمونه را معرفی نمود و در مراسمی از آنهاتجلیل به عمل آورد. در این مراسم که روز پژوهش (25 آذر) برگزار گردید، پس از ارایهگزارشی از روند پژوهشی پژوهشکده و حضور در جشنواره‏های داخلی و رتبه‏های اخذ شدهو... توسط ریاست محترم اداره پژوهش، ریاست محترم پژوهشکده در سخنان خود بهاولویت‏های پژوهشی، سیاست‏های کلان پژوهشکده در زمینه پژوهش، تأکید بر اجرایسیاست‏های پژوهشی در برنامه چهارساله پژوهشکده و حساسیت‏های طرح تبدیلپژوهشکده به پژوهشگاه و... مطلبی را بیان داشتند. در پایان این مراسم ضمن معرفیگزارش فعالیت‏های علمی پژوهشگران نمونه و ملاک‏های گزینش محققان نمونه، لوح تقدیرو هدایای در نظر گرفته شده به پژوهشگران نمونه تقدیم گردید.

در مراسم دیگری که به منظور تجلیل از محققان پژوهشکده انجام گرفت، معاونتمحترم پژوهشی گزارشی از سفر علمی هیئت اعزامی از طرف پژوهشکده به کشورهایسوریه و لبنان و مذاکرات انجام شده با مسئولین مراکز آموزشی و پژوهشی این دو کشورارایه کردند و پس از آن با اهداء هدایایی از محققان پژوهشکده تجلیل به عمل آمد.

فعالیت‏های دانشگاه مفید در هفته پژوهش

شرکت در نمایشگاه آثار پژوهشی حوزه علمیه قم

این نمایشگاه به مدت یک هفته از تاریخ 22/9/81 تا 29/9/81 در مجموعه فرهنگیامام‏خمینی برگزار شد. دانشگاه مفید در غرفه اختصاصی خود فعالیتها و آثار دو ساله اخیرمعاونت پژوهشی را ارایه نمود. که مورد استقبال بازدید کنندگان قرار گرفت. ضمناکنفرانسی با عنوان نقش دانشگاههای حوزوی توسط جناب آقای دکتر الهی در روزسه شنبه 26/9/81 در سالن کنفرانس نمایشگاه برگزار شد.

نمایشگاه آثار پژوهشی اساتید و پژوهشگران

نمایشگاهی از آثار پژوهشی اساتید و پژوهشگران از تاریخ 23/9/81 تا 30/9/81 درسالن اجتماعات دانشگاه مفید با همت تعدادی از دانشجویان برگزار شد. در این نمایشگاهکتابها، مقالات و جزوات منتشر شده توسط اساتید، فارغ‏التحصیلان و پژوهشگران دانشگاهمفید ارایه گردید. همچنین عکس‏هایی از سخنرانی‏ها و همایش‏های علمی دانشگاه درطی سالهای اخیر در معرض دید عموم قرار گرفت، که مورد استقبال چشم‏گیر دانشجویانواقع گردید.

هفته پژوهش در دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

کارگاه روش‏شناسی تحقیق ویژه اساتید هیئت علمی

کارگاه روش تحقیق، ویژه اساتید هیئت علمی دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامیواحد قم، همزمان با هفته پژوهش در سه جمعه متوالی در تاریخ‏های 29 آذرماه، و 6 و 13دیماه توسط حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه در این حوزه برگزار گردید. در ابتدا جنابآقای دکتر خنیفر مدیریت پژوهش، دانشگاه ضمن عرض خیرمقدم به اساتید شرکت کنندهو مدرسان اظهار داشتند که امروزه دنیا بر مدار پژوهش می‏چرخد و کشورها با اختصاصبودجه‏های متعارف و کلان از دریچه پژوهش دنیای آینده را ترسیم می‏کنند. ایشان متذکرشدند که سهم کشورهای موفق در اقتصاد و تجارت دنیا مدیون تحقیقات آنهاست.

پس از سخنان ایشان، کارگاه براساس برنامه زمان‏بندی شده شروع شد. در این میانفرصت‏هایی هم برای انجام کار گروهی مدّنظر گرفته شده بود که اساتید به انجام کار گروهیپرداخته و نتیجه توسط مدرسان ارزیابی می‏شد.

ضمنا در پایان دوره به هر یک از اساتید، پرسشنامه طرح تحقیقاتی به صورت خامداده شد تا پس از تکمیل، به حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه تحویل داده شود.

در پایان کارگاه، از سوی معاونت پژوهشی به هر یک از شرکت کنندگان، «گواهینامهکارگاه روش‏شناسی تحقیق» اعطاء شد.

سمینار پزشکی پارامدیکال

دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در روز پنجشنبه 28 آذرماه 81 همزمان با هفتهپژوهش، سمیناری تحت عنوان «پارامدیکالی» با همکاری مرکز دایرة المعارفانسان‏شناسی، شرکت دارویی باریج اسانس و دفتر حضرت آیة‏اللّه‏ سیستانی و با حضوراساتید حوزه و دانشگاه و پزشکان و متخصصان علاقمند از قم و تهران، محققین ودانشجویان علاقمند پزشکی سراسر کشور و مسؤولان و مدیران استانی برگزار نمود. در اینسمینار که با موضوع طب اسلامی و طب مکمل و برای اولین بار در سطح کشور برگزارمی‏گردید، محورهای بهداشت و پیشگیری از بیماریها در اسلام، نبض و نبض‏شناسی،مزاجهای چهارگانه و گیاهان مؤثر بر آنها، اثرات گیاهان دارویی مصرفی در طب سنتی واسلامی و حجامت و فرضیه‏های مطرح در آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همچنیننمایشگاهی مرتبط با موضوع سمینار در کنار نمایشگاه برگزار گردید و علاقمندان به مدتسه روز از آن بازدید نمودند.

شرکت مجتمع آموزش عالی قم در

نمایشگاه هفته پژوهش مراکز آموزش عالی تهران

به مناسبت گرامیداشت روز پژوهش و به همت معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقاتو فناوری کشور، نمایشگاهی از طرف دانشکده‏های وابسته به دانشگاه تهران، سومیننمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و فناوری کشور در هفته پژوهش به منظور عرضهیافته‏های پژوهشی و به تولید رساندن آنها از تاریخ 23 تا 29 آذرماه سال جاری در محلنمایشگاه بین‏المللی تهران برگزار گردید که مجتمع آموزش عالی قم نیز به طور فعال دراین نمایشگاه شرکت نمود.

برگزاری مراسم هفته پژوهش در

سازمان آموزش و پرورش استان قم

در هفته پژوهش سازمان آموزش و پرورش در دو نمایشگاه در سطح شهر قم و منطقهکهک آثار پژوهشی، کتاب‏ها و مقالات علمی معلمان و دانش‏آموزان را در معرض دید عمومقرارداد، و در روز 25 آذر و روز پژوهش مراسم تجلیل از دانش‏آموزان وکارکنان پژوهشگراین سازمان، در سالن سینما تربیت برگزار گردید. در این مراسم به تعدادی از دانش‏آموزانشرکت کننده در جشنواره خوارزمی هدایایی تقدیم شد و از معلمان پژوهنده تجلیل وقدردانی به عمل آمد.

همچنین سازمان آموزش و پرورش به مناسبت گرامیداشت هفته پژوهش برای ترویجفرهنگ پژوهش و پژوهشگری سخنرانی‏های علمی در سطح مدارس تدارک دیده و نسبتبه تهیه و توزیع بروشور فعالیت‏های پژوهشی و راهنمای پژوهشی اقدام نموده است.

افتتاح مرکز تحقیقات فرهنگیان قم

به مناسبت هفته پژوهش با حضور آقای حاجی، وزیر محترم آموزش و پرورش مرکزتحقیقات فرهنگیان استان قم افتتاح شد.

این مرکز در سال 1371 با همکاری اداره آموزش و پرورش منطقه یک (ناحیه 4کنونی) به همت آقای غلامرضا گلی‏زواره تأسیس گردید و در سال 1375 با تأسیس ادارهکل آموزش و پرورش استان قم، زیرنظر شورای تحقیقات به کار خود ادامه داد، اماهمچنان با مشکلات فراوانی، از جمله کمبود فضای مناسب و سیستم حفاظتی و امکاناترفاهی مواجه بود. این مرکز به همت معاونت برنامه‏ریزی از تابستان 1381 با هزینه‏ای بالغبر 25 میلیون تومان، به فضای مناسبی به مساحت 1000 متر مربع منتقل شد که از اینمیزان 24 متر به مخزن کتاب، 90 متر به سالن مطالعه، 90 متر به آرشیو نشریات وپایان‏نامه‏ها و 65 متر به اتاق فهرست‏نویسی اختصاص دارد.

این مرکز همچنین شامل کتابخانه تخصصی با بیش از 24000 جلد کتاب و 8000 جلدنشریات مختلف در 120 عنوان و بیش از 700 عنوان پایان‏نامه‏های دوره‏های کارشناسیارشد و دکتری و حدود 500 جلد از چکیده‏های تحقیقی و فهارس و آرشیو دیسکت‏ها وسی‏دی‏های علمی آموزشی و بانک اطلاعات می‏باشد. همچنین فرهنگیان و محققانمی‏توانند با مراجعه به این مرکز، هفته‏ای یک روز از مشاوره پژوهشی و هفته‏ای دو روز ازشبکه اینترنتی این مرکز برخوردار شوند.

سخنان‏وزیرآموزش‏وپرورش‏درمراسم‏افتتاح‏مرکزتحقیقات‏فرهنگیان

در این جلسه باارزش، خیرمقدم عرض می‏کنم به کلیه عزیزان، استادان، فرهنگیان وافرادی که برای توسعه و رفاه اجتماعی مردم زحمت می‏کشند، و تشکر می‏کنم از عزیزانیکه زحمت کشیدند تا این مرکز تحقیقات به بهره‏برداری رسید.

اقدامات اساسی و زیربنایی، تعمیق در امر توسعه و امر تحقیق است که به صورتمتمرکز و غیرمتمرکز در استان‏ها و مراکز پژوهشی می‏بایستی پررونق و فعال باشند وپژوهشگران مراجعه داشته باشند و این از جهات مختلف، بسیار ضروری است و باید موردحمایت وزارتخانه و بخش‏های مختلف قرار گیرد. تحقیقات در آموزش و پرورش از چندجهت قابل طرح است:

یکی، نیاز روز افزون ما برای تألیف کتابهای درسی، تدوین برنامه‏های درسی متناسببا تحولات جهانی در قالب علمی، فرهنگی و اجتماعی است و نظام تعلیم و تربیت ما بایدپاسخگوی نیازهای روز فرزندان و آینده آنها باشد. این بخش مهم و اساسی است.تحقیقات باید این اهداف را متناسب با نیازهای آینده کشور درجه‏بندی و تقسیم‏بندینماید و راه‏های رسیدن به این اهداف را تبیین کند. تحقیقات باید روش‏های روزآمد ومؤثر در امر تعلیم و تربیت را شناسایی کند و به اجرا بگذارد. در حوزه دانش‏آموزی هم کاربسیار گسترده و وسیعی است که متولی انجام آن هم ما هستیم و کشور ما نیاز به افرادمحقق، پرسشگر و پژوهشگر دارد و نه فقط مصرف کننده تولیدات فردی دیگران.

فرهنگ پرسشگری و محقق بودن را ترویج کنیم. معلم و مربی باید به دانش‏آموزمشاوره بدهند و به او در کلاس‏های درس و خارج از کلاس درس بیاموزند که چگونهبتوانند درباره اتفاقاتی که می‏بیند سوال‏های جدیدی بکند و برای یافتن پاسخ سؤال‏هاچگونه بررسی و تحقیق کند. همچنین چگونگی استفاده صحیح از شبکه‏های اطلاع‏رسانیداخلی و خارجی، مصاحبه و گفت‏وگو با صاحب‏نظران و دریافت نظرات آنان و بعدجمع‏بندی نتایج به دست آمده و دادن فرضیه و اثبات فرضیه را به آنها بیاموزند.

متأسفانه یکی از دلایلی که ما از قافله علمی دنیا عقب ماندیم این است که فکرمی‏کنیم چگونه تولید دیگران را به مصرف برسانیم. و این آفت به صنعت ما رسوخ کرده کهدیگران طراحی کنند و ما بیاییم کپی کار دیگران را انجام دهیم. ولی می‏بایست همه این‏هامقدماتی بشود برای این که خودمان طراحی، ابداع و ابتکار و اختراع کنیم.

چنین مراکزی باید این فضا را فراهم کنند. پژوهش‏سراهایی را باید در شهرستان‏هایمختلف راه‏اندازی کنیم و اساتید و معلمان برای تحقیق از آنها استفاده کنند ودانش‏آموزان هم باید مجال داشته باشند پرسش‏های خود را در قالب فعالیت‏های کلاسیمورد تحقیق و پژوهش قرار دهند و جواب را خودشان پیدا کنند.

خوشبختانه در بعضی از استان‏ها که چنین مراکزی وجود داشته آثار بسیار خوبی را همشاهد بودیم. در جشنواره خوارزمی که برگزار شد، طرح‏های برگزیده کشوری از سویدانش‏آموزان بیشتر از دانشجویان بود و این جای مباهات دارد. البته توقع نیست کهطرح‏های دانش‏آموزی در سطح یک پژوهش دانشگاهی قابل ارایه باشد. همین که اینوظیفه آموزشی و تربیتی مورد توجه بوده و فضا برای تحقیق و آزمایش و بررسی و کارکامل پژوهشی فراهم شده و دانش‏آموزان با پژوهش‏های دانشجویی رقابت داشته‏اند، جایخوشحالی است و نشانگر وجود استعدادهایی است که نباید از آن غافل باشیم.

اینجانب با تبریک افتتاح این مرکز امیدوارم همچنان همکاران به دنبال توسعه اینمحل باشند. اگر فضای موجود اجازه می‏دهد، کارگاه‏ها و آزمایشگاه‏هایی برای دیگرپژوهش‏ها، فیزیک، شیمی، ریاضی و مواردی دیگر که مورد نیاز آموزش و پرورش ودانش‏آموزان است فراهم شود. در عین حال باید شرایط به گونه‏ای باشد که برای فرهنگیاناین انگیزه ایجاد شود که ساعاتی از وقت خودشان را برای کار تحقیقی و پژوهشیاختصاص دهند و به مراکز مراجعه می‏کنند. حتی می‏توان شبکه اطلاع‏رسانی را گستردهکرد، به طوری که هر کس از منزل خودش بتواند اطلاع‏رسانی کند و با این کار حضورفیزیکی کمتر می‏شود.

اما مادام که این امکانات فراهم نشده، نیاز به حضور فیزیکی همکاران ما درِ این مراکزتحقیقی و پژوهشی هست. در شأن استان قم هست که آموزش و پرورش آن در سطحکشور یکی از مجهزترین پژوهشکده‏های تعلیم و تربیت را داشته باشد و می‏توان گفت اینمرکز باید مقدمه‏ای بر پژوهشکده موفق و اثرگذار در حوزه تعلیم و تربیت باشد کهان‏شاءاللّه‏ خواهد بود. البته در این پژوهشکده‏ها به روی همه اصحاب فکر و تحقیق، چهحوزه‏ها و چه دانشگاه‏ها، باز است و اساتید حوزوی نیز باید از این فرصت‏ها استفاده کنندو ما هم خرسند خواهیم شد که نظرات جدیدشان را در حوزه تعلیم و تربیت مطرح کرده وما را هم مطلع کنند.

نکته دیگر، اتصال مراکز تحقیقاتی با یکدیگر است. با اطلاع‏رسانی به موقع به سرعتمی‏توان پژوهش‏هایی که انجام داده‏ایم و برای دیگران قابل استفاده است، به آنها انتقالدهیم و یا حتی پروژه‏هایی را می‏توان به طور مشترک انجام داد و در درون خودپژوهشکده‏ها یک موضوع، مورد مطالعه قرار گیرد و گروه‏های پژوهشی تشکیل شود و اینگروه‏ها چه در سطح استان و چه در کشور با یکدیگر در ارتباط باشند، تا این که به آنتوفیق‏ها برسیم؛ چرا که از پژوهشکده تعلیم و تربیت، توقع داریم هدایت کنندهپژوهشگران و محققین باشد. لذا برای این کار هم باید زمان معینی درنظر بگیریم.

در پایان امیدوارم که لطف خداوند و برکات مجاورت با کریمه اهل‏بیت، حضرتمعصومه علیهاالسلام شامل حال همه همکاران، اساتید و فرهنگیان باشد.

هفته پژوهش در مرکز پژوهش‏های اسلامی‏صداوسیما

شرکت مرکز پژوهش‏های اسلامی صداوسیما در نمایشگاه مراکز پژوهشی حوزه

دومین نمایشگاه مراکز علمی پژوهشی حوزه‏علمیه قم مرکز پژوهش‏های اسلامیصداوسیما با گلچینی از آثار پژوهشی سال‏های 79 تا 81 که بالغ بر 150 عنوان کتاب درموضوع‏های (بنیادی، مناسبتی، مذهبی، سیاسی، کاربردی، ملی، بین‏المللی و ماهنامه)شرکت و آثار منتشره خود را در معرض دید عموم قرار داد. گفتنی است بیش از 1400 نفراز شخصیت‏های علمی و فرهنگی و روحانیون و طلاب حوزه‏علمیه و مردم از غرفه اینمرکز بازدید کردند.

2. گزارشی از اولین مراسم تجلیل از آثار برتر

اولین مراسم تجلیل از آثار برتر مرکز پژوهش‏های اسلامی در تاریخ 28/9/81 در سالنکوثر مرکز صداوسیمای قم برگزار گردید. در این مراسم، پس از خیرمقدم حجة‏الاسلاموالمسلمین هادی صادقی رئیس مرکز پژوهش‏های اسلامی به میهمانان، مهندسابوطالبی، معاونت تحقیقات و برنامه‏ریزی سازمان، درباره ضرورت پژوهش در مقوله‏هایدینی و ارتباط آن با بخش برنامه‏سازی سازمان مطالبی بیان کردند. در بخش دیگر اینمراسم، حجة‏الاسلام والمسلمین حسینی بوشهری، مدیر محترم حوزه علمیه قم، دربارهنقش مهم صداوسیما در ترویج فرهنگ اسلامی در میان مردم و ضرورت همکاری نهادینهحوزه با صداوسیما از طریق مرکز پژوهش‏های اسلامی سخن گفت. خاطر نشان می‏گرددپس از بررسی و داوری 91 اثر ارسالی از سوی مدیریت‏های گوناگون مرکز، شامل«پژوهش‏های برنامه‏ای»، «نشریات»، «نقد و ارزیابی» به صاحبان 31 اثر برگزیده هدایایی ازسوی مرکز پژوهش‏های اسلامی اهداء گردید.

کلمات کلیدی
دین  |  فرهنگ  |  قم  |  پژوهش  |  استان  |  استان قم  |  هفته پژوهش  |  نمایشگاه مرکز علمی پژوهشی  |  هفته پژوهش در استان قم  | 
لینک کوتاه :