اشاره
آموزههای دینی علاوه بر اینکه جهاد فی سبیل الله و دفاع مقدس را بسیار ارزشمند میشمارد، از ارزشهای اخلاقی متعددی یاد میکند که اگر مؤمنان به آنها پایبند باشند از آزمون جهاد و دفاع مقدس سرافراز بیرون میآیند و افزون بر اینکه رشد معنوی و کمال آنها تسریع میشود، دشمن نیز ناکام میماند.
به عبارت دیگر منابع دینی صفات و ویژگیهایی را برای مجاهدین بر میشمارد تا هم رزمندگان با به کار بستن آنها در پیکار موفقتر باشند و هم خودشان به رشد و کمال معنوی برسند. در شماره پیشین اولین ویژگی را ذکر و یاد خدا برشمردیم که مصادیق متعددی از جمله: الف) نماز؛ ب) شبزندهداری و تهجّد و ج) انسِ با قرآن داشت که همراه با خاطراتی از رزمندگان هشت سال دفاع مقدس توضیح داده شد. اینک ادامه آن
د. دعا و نیایش
انسان در همه حالات زندگی به دعا نیازمند است؛ اما در عرصه نبرد محتاجتر است. مجاهدان «فی سبیل الله» آنگاه که در برابر دشمن قرار میگیرند خاضعانه دعا میکنند و از خداوند، پایداری و پیروزی میطلبند1 و برای بهرهمندی از امدادهای غیبی به درگاه خداوند متعال استغاثه میکنند.2
و دعای چه کسانی به استجابت نزدیکتر است از دعای مجاهدان «فی سبیل الله» که نیایش و خواهش را نه در انزوا و گوشهگیری صوفیانه که در مجاهدت و تلاش عارفانه جست و جو میکنند.3
هشت سال دفاع مقدس، فرصت زیباترین مناجاتها و دعاها پدید آمد و در قالب دعا، احساس فقر و نیاز عبد در مقابل غنی و بینیاز مطلق تجلی یافت و کاسه تکبّر، واژگون و غنچه تواضع و بندگی بشکفد. حضرت امام خمینی قدس سره آنها را چنین خطاب فرمود:
ای عزیزانی که مجالس ذکر و دعا و مناجات شما در شبها چون شب عاشورا به ملکوتیان نورافشانی میکند و چون ستارهای درخشان در جبههها میدرخشد و روزتان چون روز عاشورا در مقابل یزیدیان استقامت مینماید! قدر این شبهای معنوی و عرفانی و این روزهای سلحشوری و افتخارآمیز را بدانید که خدای بزرگ، شما را برای نصرت خویش انتخاب فرموده و امثال ما را لایق این خوان نعمت و رحمت و معنویت و فداکاری ندانسته است.4
معمولاً فرماندهان قبل از عملیات، رزمندگان را به دعا و مناجات توصیه میکردند. یکی از فرماندهان پیش از عملیات کربلای یک که به آزادسازی مهران انجامید به نیروهای خود میگوید:
ابعاد نظامی کار را قوّت ببخشید و همگام با اینها، با حضور برادران عزیز روحانی ابعاد معنوی کار را محکم کنید. این شبها، شبهای مناجات است و درخواست سربلندی و پیروزی اسلام. دستتان را به طرف خدا بلند کنید و از اباعبدالله الحسین علیه السلام بخواهید که در نبرد آیندهمان انشاءالله شرکت کند و کفار را نابود کند. ما غیر از دعا هیچ کاری بلند نیستیم و امیدواریم که با آن اخلاص و با آن ختم صلواتهایی که هر دستهای از گردانهای رزمی
ما چهاردههزار صلوات سهمیه دارند [به پیروزی برسیم]. باید صلوات بر محمد صلی الله علیه و آله را فراموش نکنیم.5
بدین ترتیب فرهنگ دعا و مناجات در جبهه کاملاً نهادینه و علاوه بر آثار شگرف آن دعاها، رشد معنوی ویژهای نیز نصیب آنان شد.
2. اخلاص
خداوند متعال تنها عمل خالصانه بندگان را میپسندد و میپذیرد؛ از این رو مخلصان را حمایت میکند و راههای روشن هدایت را به ایشان مینمایاند.6 جهاد و دفاع مقدس نیز آنگاه ارزشمند است که فی سبیل الله باشد.
اگر رزمندگان، مال و جان خود را به بهای رضوان الهی در راه خدا نثار کنند، از امداد خاص حق بهرهمند میشوند. این وعده، بارها در قرآن کریم آمده است.7
امام راحل قدس سره پس از عملیات فتح المبین در جمع رزمندگان میفرماید:
...عمده این اخلاصی است که در شما جوانان است. شما با این اخلاص و ایثار، جمهوری اسلامی را بیمه کردید. فتحهایی که نصیب شما شده است خصوصاً در فتح مبین، گرچه با هیچ معیاری نمیتوان آن را سنجید و با هیچ زبانی نمیتوان توصیف کرد؛ لکن آنچه که بالاتر از همة آنهاست این صداقت شما و این اخلاص شما در بارگاه حق تعالی است.
آنچه که نزد خدا ارزشش از همه بالاتر است این ایثار از روی اخلاص است... ما مفتخریم که در یک همچو برهه از زمان واقع شدیم که مثل شما عزیزان در آنجا و در آن زمان و در آن مکان واقع شدید و....8
این اخلاص به شکلهای مختلف مانند: بیآلایشی، داشتن صفای باطن، خدمت بیمنّت، تلاش برای گمنامی در کارها، بیادعایی و... در دوران دفاع مقدس، تجلّی پیدا کرده است.
خاطره
در پایان به بیان یک نمونه شیرین از خلوص یکی از فرماندهان کمنظیر دفاع مقدس میپردازیم:
پدرش میگوید: ده ماه بود از او خبری نداشتیم. مادرش به من میگفت: برو سراغی از حسین بگیر، [ببین] زنده است؟ یا نه...؟ میگفتم: کجا برم دنبالش؟ جبهه که یک وجب دو وجب نیست از کجا پیداش کنم؟ تا اینکه روز جمعه امام جمعه پایان خطبهها از مردم خواست «حاج حسین خرازی را دعا کنید».
آمدم خانه به مادرش گفتم حسین ما را میگفت «مگه چی شده که امام جمعه هم او را میشناسد؟!» تا اونوقت نمیدانستیم فرمانده لشکر اصفهان است!9
در خاطرهای دیگر یکی از همرزمان او میگوید:
رفتم بیرون و برگشتم. دیدم هنوز با هم حرف میزنند. پیر مرد پرسید: «جوون! دستت چی شده؟ جبهه این طور شده یا مادرزادیه؟» حاج حسین خندید و آن یک دستش را بالا آورد و گفت: «این یکی، جای اون را هم پُر میکند. یک بار اصفهان با همین یک دست، ده دوازده کیلو میوه برای مادرم خریدم». سپس پا شد و رفت. پیرمرد رو به من کرد و گفت: «چه جوون بیتکبّری بود. ازش خوشم اومد. دیدی چطور حرف را عوض کرد؟! اسمش چیه این جوون؟»
گفتم: «حاج حسین خرازی» خودش را جمع کرد، راست نشست و گفت: «حاج حسین خرازی فرمانده لشکر؟ همین که ارتش عراق ازش حساب میبره؟!»10
کجایند مردان بیادعا
صفات اخلاقی و عرفانی متعددی در آیات قرآن کریم و روایات اهلبیت علیهم السلامبرای مجاهدان «فی سبیل الله» وجود دارد و به آنان توصیه شده است که خود را به این صفات مزین کنند مانند: توکّل، صبر، استقامت، شجاعت، عزت و کرامت، اخوت، همدلی، ایثار، فداکاری، بیاعتنایی به دنیا، شوق به شهادت و... که شرح آن مجالی دیگر می طلبد.
8. صحیفه نور، ج 16، ص 130.
9. مجموعه فانوس 2، محمد حسن علیجانزاده، قم، جبهه فرهنگی شهدای گمنام، 1389ش، ص 20.
10. همان، ص 32.
پی نوشت
1. سوره بقره: 250.
2. سوره انفال: 9.
3. عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس، علی تقیزاده اکبری، مرکز تحقیقات اسلامی، 1380ش، ج 2، ص 59.
4. صحیفه نور، ج 16، ص 157.
5. فیش گزارش عملیات، ش 15674.
6. سوره عنکبوت: 69 «وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنا».
7. ر.ک: سوره توبه: 14، 20 و 120 و سوره صف: 46.
جستجو در قاموس نور