اشاره: مختار، ابوعبید بن ثقفی، سیاستمداری با درایت، جنگاوری ورزیده و علوی تباری متعصب است. او در زمان حرکت امام حسین(ع) به سمت کوفه، به جرم همکاری با مسلم بن عقیل و پناه دادن او در منزل خویش، توسط عبیدالله ابن زیاد زندانی می شود و در روز عاشورا به دلیل زندانی بودن نمی تواند امام حسین(ع) و یاران او را همراهی کند اما پس از آزادی با متحد کردن شیعیان، علیه حکومت یزید قیام می کند و با شعار یالثارات الحسین به خونخواهی امام حسین (ع) و شهدای کربلا، از قاتلان آنها انتقام می گیرد و آنها را از دم تیغ می گذراند و در کوفه یک حکومت شیعی انقلابی تشکیل می دهد.
مختار نامه عنوان سریالی است که داستان زندگی و قیام مختار ابوعبید بن ثقفی را روایت می کند.
سریال مختارنامه سه بخش دارد که در بخش نخست جوانی زندگی مختارثقفی و در دو بخش دیگر میانسالی تا شهادت وی را به تصویر می کشد.
این سریال از پروژه های تاریخی و محصولات رده الف مرکز سیما فیلم است که تهیه کنندگی آن را محمود فلاح برعهده دارد.
مختارنامه از پروژه هایی است که با صرف زمان، انرژی و هزینه فراوان ساخته می شود و به خاطر مقطع خاص تاریخی که به نمایش می گذارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
این سریال که ششمین ساخته داوود میرباقری پس از مجموعه هایی همچون امام علی(ع) و معصومیت از دست رفته به شمار می آید، از بهمن سال 81 وارد مراحل پیش تولید شد و فیلمبرداری آن نیز به طور رسمی از فروردین 83 آغاز گشت.
فیلمنامه اولیه این کار تاریخی را محمدابراهیم سلطانی فر نوشته و حسن میرباقری، محمد بیرانوند و داوود میرباقری نیز در 3 نوبت آن را بازنویسی کرده اند.
این سریال به شیوه 35 میلیمتری در کاشان ، آبادان، ورامین، شاهرود و شوشتر فیلمبرداری می شود ضمن آنکه بخشهای جنگی نیز در شهرک دفاع مقدس و احمدآباد مستوفی تهران در حال فیلمبرداری است.
در این مجموعه فریبرز عرب نیا، نقش مختار را ایفا می کند و رضا رویگری، رضا کیانیان، عنایت شفیعی، فرهاد اصلانی، ژاله علو، فریبا کوثری، اکبر زنجانپور، نسرین مقانلو، پرویز پورحسینی، مهدی فخیم زاده، ویشکا آسایش، ژاله علو، سیامک اطلسی، داوود رشیدی، ولی الله شیراندامی، محمد صادقی، محمدفیلی، شهره لرستانی، فرخ نعمتی، کاظم هژیر آزاد، نسرین مقانلو، ولی الله مومنی، کریم اکبری مبارکه، امین زندگانی، ابراهیم آبادی، انوشیروان ارجمند، محمود اردلان، حبیب دهقان نسب، جعفر دهقان و... از دیگر بازیگران آن هستند.
عوامل پشت صحنه این سریال نیز عبارتند از:
نویسنده و کارگردان: داود میرباقری، تهیه کننده: محمود فلاح، نویسندگان اولیه: حسن میرباقری، محمد بیرانوند، مدیر فیلمبرداری: عظیم جوانروح، تدوین گر: مهدی حسینی وند، چهره پردازی: عبدالله اسکندری، مسعود ولدبیگی و محقق تاریخ اسلام: حجت الاسلام رسول جعفریان.
در ماه های پایانی ساخت این پروژه عظیم تاریخی، جزئیات آن را با رضا استادی، مسوول روابط عمومی سریال به گفتگو نشسته ایم.
وی درباره مختارنامه گفت: این سریال به روایت زندگی پر فراز و نشیب و قیام حماسی و قهرمانان مختار ابوعبید ثقفی ملقب به ابواسحاق می پردازد. به مدد تمامی اسناد و مدارک باقی مانده، این مقطع جاودان تاریخی، یادآور جنبشی فراگیر و اثرگذار است که پس از حادثه عاشورا به رهبری مختار شکل می گیرد و با قصاص اشقیا و قاتلین امام حسین(ع) و یاران مظلومش به پیروزی می رسد.
در این سریال جوانی، میان سالی و کهن سالی مختار به عنوان شخصیت محوری به تصویر کشیده می شود. داستان سریال از روزهای پایانی خلافت امام حسن(ع) آغاز و به زمان امامت امام حسین(ع) می رسد و وقایعی که منجر به قیام محرم سال 61 قمری شد را در بر می گیرد به تعبیری از زمان حکومت معاویه تا حکومت عبدالملک مروان. زمانی که امام حسین(ع) به همراه خانواده و یارانش آماد سفر به کوفه می شود، مختار و افراد قبیله اش زمینه های استقال با شکوه از امام را فراهم می کنند ولی عبیدالله زیاد با هراس از موقعیت به وجود آمده و حسب دستو یزیدبن معاویه برای گرفتن بیعت از امام و در هم شکستن همراهی و مقاومت کوفیان به ویژه یاران مختار، او را به عنوان رهبر جنبش در کوفه دستگیر و به همراه دیگر علویان فداکار به زندان می اندازد. بدین ترتیب مختار در تمامی روزهای منتهی به واقعه عاشورا با دلی دردمند و خشمی فروخورده در بند و زندان حاکم کوفه است. در این میان توطئه بنی امیه برای قتل مختار به نتیجه نمی رسد و این فرمانده دلاور و زیرک با وساطت عبدالله بن عمر و به کارگیری ترفندی هوشمندانه از زندان آزاد شده و مدتی بعد با فراهم کردن نیروهای وفادار و شجاع قیام سراسری و سرنوشت ساز خود را آغاز می کند و سرانجام موفق به تشکیل حکومتی عدالتخواه می شود و ...
پیشنهاد انجام چنین پروژه ای چگونه به داوود میرباقری رسید در شرایطی که ظاهرا شهرام اسدی نیز در حال کار بر روی چنین پروژه ای بوده است؟
سال 1381 پس از تعطیلات نوروز ، محمود فلاح تهیه کننده فعلی، سریال مختارنامه، متن فیلمنامه توابین ـ فیلم نامه اولیه سریال مختارنامه را که در آن زمان محمد ابراهیم سلطانی فر نوشته بود ـ را برای مشاوره درباره انتخاب کارگردان به داوود میرباقری ارائه کرد.
میرباقری در آن زمان منتظر به نتیجه رسیدن
فیلمنامه سلمان فارسی بود. در آن زمان به میرباقری خبر داده شد که تولید سلمان بنا به گفته مسوولان سازمان فعلا مقدور نیست و برای راه اندازی این پروژه، نیاز به فرصت بیشتری است ولی در حال حاضر امکان تولید سریال توابین وجود دارد.
به این ترتیب، ساخت مجموعه سلمان فارسی که بخش اول قرارداد نگارش و تحقیق آن نیز اجرا شده بود به آینده موکول شد و ساخت سریال مختارنامه در اولویت قرار گرفت.
بد نیست به این نکته هم اشاره شود که حدود ده سال پیش از این مقطع ـ یعنی حول و حوش سال های 71 ـ که داوود میرباقری در حال ساخت سریال امام علی(ع) بود، محمد ابراهیم سلطانی فر نیز مشغول تحقیق برای نگارش فیلم نامه توابین بود.
متن نوشته شده توسط سلطانی فر به لحاظ تاریخی کاملا مستند بود و این مسأله فضای تاریخی دوره مورد نظر را برای گروه سازنده قابل لمس کرد اما فیلم نامه به جهت تفاوت هایی که با معیارهای ذهنی میرباقری داشت به بازنویسی اساسی نیاز داشت.
فیلمنامه این مجموعه سه بار توسط حسن میرباقری، محمد بیرانوند و خود میرباقری بازنویسی شده است و متن فعلی تنها از جهت حوادث مستند تاریخی با متن قبلی مشترک است و از لحاظ دراماتیک، متن پخته تری است و به معیارهای دراماتیکی هم که میرباقری به آنها اعتقاد دارد نزدیک تر است.
آیا مانند دیگر کارهای مذهبی، مختارنامه ابتدا به صورت فیلم پخش می شود؟
خیر. مختارنامه یک سریال داستانی است و از ابتدا به صورت سریال پخش خواهد شد و تا این لحظه تصمیمی درباره استخراج یک نسخه سینمایی از آن گرفته نشده است.
هزینه های این سریال به غیر از بودجه سیمافیلم را چه ارگانها و یا مؤسساتی تقبل کرده اند؟
تمام بودجه تولید این سریال از طریق سیما فیلم تامین شده است.
شروع مراحل پیش تولید و تولید این سریال از چه زمانی بوده است؟ پیش بینی اولیه شما برای اتمام کار چه تاریخی بود؟ اکنون پایان مراحل فیلمبرداری کار را چه زمانی ارزیابی می کنید؟ زمان پخش این سریال کی خواهد بود؟
آغاز نگارش فیلم نامه، مهر ماه 1381 بود که قصه سریال مختارنامه از زمان حکومت معاویه آغاز و تا حکومت عبدالملک مروان ادامه پیدا می کند و در فاصله این دو مقطع تاریخی، 16 سال از زندگی مختار ثقفی به تصویر کشیده می شود.
نگارش فیلم نامه اولیه سریال مختارنامه از ابتدای سال 81 آغاز شد. فیلم نامه اولیه توسط حسن میرباقری و محمد بیرانوند نوشته شد و داوود میرباقری نیز نگارش نهایی فیلم نامه را انجام داد. در طول نگارش متن، حجت الاسلام رسول جعفریان به عنوان محقق تاریخ اسلام در کنار نویسندگان فیلم نامه حضور داشته تا از نظر مستندات تاریخی و دینی، متن نهایی با واقعیت های تاریخی و دینی مطابقت داشته باشد. فیلم نامه این سریال بعد از نگارش به تأیید علمای دینی نیز رسیده است.
آغاز پیش تولید: فروردین 1382
آغاز فیلمبرداری: فروردین 1383
آغاز تدوین همزمان: خرداد 1384
تاریخ تقریبی پایان فیلمبرداری: آذر 1387
تاریخ تقریبی آغاز پخش: پاییز سال
1388
فیلمبرداری این پروژه در چه مکانهایی انجام شد؟
بخش عمده ای از سریال مختارنامه در دکورهای ساخته شده در منطقه احمد آباد مستوفی در جنوب غربی تهران مقابل دوربین رفته است. در این منطقه دکورهای شهر کوفه، مکه و مدائن ساخته شده است.
بخش های مهمی از این سریال نیز در بیابان های اطراف کاشان، منطقه عشق آباد ورامین، شهر آبادان و مناطق اطراف آن، شهرستان شاهرود و مناطق اطراف آن و شهرک سینمایی دفاع مقدس مقابل دوربین رفته است.
آیا استفاده از تنها یک دوربین برای فیلمبرداری چنین پروژه ای، کار را دشوار نمی کند در حالیکه در فیلمی مثل دوئل به طور همزمان 4 دوربین فیلمبرداری می کردند؟
در ساخت سریال تلویزیونی مختارنامه در هر جایی که نیاز بوده، بنا به تشخیص مدیر فیلمبرداری از دو یا سه دوربین استفاده شده است. ضمن آنکه فیلمبرداری یک فیلم سینمایی به شکل همزمان با چهار دوربین مسئله ای بی سابقه در سینما و تلویزیون ایران است!
آیا بخشهایی در فیلمنامه وجود داشته که به دلیل کمبود بودجه حذف شده باشد؟
خیر. تا این لحظه از فیلمنامه مختارنامه هیچ صحنه ای حذف نشده است.
میانگین تعداد هنروران چند نفراست؟
تعداد بازیگر اصلی: بیش از 60 نفر
تعداد بازیگر فرعی: بیش از 140 نفر
تعداد سیاهی لشگر: بیش از 2000 نفر
تعداد نیروهای انسانی درگیر در پروژه: بیش از 1430 نفر
تعداد لوکیشن های داخلی و خارجی: بیش از 122 لوکیشن
میزان ساخت دکور 7 هکتار در زمینی به وسعت 24 هکتار
محل ساخت دکور در تهران، احمد آباد مستوفی
تعداد اسب مورد استفاده در پروژه: بیش از 80 رأس
برای آهنگسازی این سریال چه کسی مدنظر است؟
درباره ساخت موسیقی متن این سریال هنوز تصمیمی گرفته نشده است و تصمیم گیری درباره این بخش از کار به پایان ساخت سریال موکول شده است.
درکل این سریال در چند دقیقه تهیه می شود؟
این سریال در بیش از چهل قسمت 50 دقیقه ای تهیه می شود.
حاشیه های مختارنامه
تاکنون بیشتر صحنه های مربوط به این مجموعه فیلمبرداری شده و تنها 15 درصد این پروژه 1500 دقیقه ای باقی مانده است.
به منظور تسریع در پخش کار تدوین مجموعه از ابتدای سال 1384 آغاز شده و به صورت همزمان صورت می گیرد.
تمام صحنه های این پروژه عظیم با یک دوربین فیلمبرداری شده است.
از آنجا که منابع و مدارک تصویری از آن زمان وجود ندارد، گریم ها به صورت ذهنی و پس از مشورت با کارگردان طراحی شده است.
ازآغاز فیلمبرداری این سریال بیش از 220 بازیگر در لوکیشن های مختلف مقابل دوربین رفته اند که حدود 200 بازیگر مرد و 20 بازیگر زن بوده اند.
به طور میانگین روزانه 100 تا 300 هنرور بومی نیز در کنار بازیگران اصلی این سریال مقابل دوربین رفته اند. تعداد این هنروران بسته به صحنه های مورد نیاز کار، از 30 تا 100 هنرور در نوسان است و گاه به 600 هنرور هم می رسد.
به طور میانگین هر روز بین 50 تا 60 نفر چهره پردازی می شوند و هر روز برای 40 تا 50 نفر از این هنروران ریش کامل نصب می شود. و در کل برای حدود 90 درصد بازیگران ریش و در مواردی مو بافته شده است.
تنها برای فیلمبرداری سکانس های مربوط به اردوگاه نخیله ، مساحتی حدود ده هکتار زمین خاکبرداری و آماده سازی، چهار پل بر روی رودخانه های کوچک ساخته و 120 چادر برپا شد.
لوکیشن اردو گاه نظامی نخیله در حاشیه رودخانه بهمنشیر در جنوب بود.
فیلمبرداری سریال مختارنامه چندین بار به دلیل نبود اعتبار مالی از سوی سیمافیلم، بیماری کارگردان، مشارکت کارگردان در ساخت برنامه های تبلیغاتی انتخابات ریاست جمهوری و آماده سازی دکورهای شهر و دارالعماره متوقف شد.
هنگامی که خبر ساخت مختارنامه توسط میرباقری اعلام شد، شهرام اسدی نیز مشغول آماده سازی سریالی با همین عنوان و موضوع بود!
به اعتقاد دست اندرکاران تولید این سریال، مختارنامه یکی از عظیم ترین و فاخرترین پروژه های ایران و خاورمیانه است که از نظر ابعاد اجرایی و مالی نظیر ندارد.
پس از آغاز به کار مجموعه مختارنامه، مسوولین سیما فیلم با تاکید بر لزوم ثبت و مستند کردن تجارب پروژه های تاریخی، از راه اندازی پروژه ای برای مستند کردن تجارب سریال های تاریخی در حال ساخت سیما خبر دادند.
پروژه ای پژوهشی با نام فرآیند تولید پروژه مختارنامه به گرد آوری تجارب هنری سریال مختارنامه می پردازد.
اغلب تهیه کنندگانی که در سیمافیلم در حال تهیه سریال یا تله فیلمی هستند، از واریز شدن بودجه های کلان سیمافیلم به سریال مختارنامه و امتیازهایی که برای گروه تولید آن در نظر گرفته اند، شکایت دارند و معتقدند توجه بیش از حد به گروه تولید مختارنامه، آسیب هایی جدی به تولیدات آنها وارد ساخته است.
در دیدار عزت الله ضرغامی، رئیس سازمان صدا و سیما از این پروژه، گروه تولید پیش بینی کرد فیلمبرداری این سریال تا پاییز سال جاری تمام شود تا بعد از اتمام فیلمبرداری، این سریال در سال 1388 برای پخش آماده شود.
فیلمنامه مجموعه مختارنامه سه بار توسط حسن میرباقری، محمد بیرانوند و خود میرباقری بازنویسی شده است و متن فعلی تنها از جهت حوادث مستند تاریخی با متن قبلی مشترک است و از لحاظ دراماتیک، متن پخته تری است و به معیارهای دراماتیکی هم که میرباقری به آنها اعتقاد دارد نزدیک تر است.
جستجو در قاموس نور