تأثیرنقش فرهنگ ایثار و شهادت بر ارتقای معنوی بسیجیان

مقدمه

آنچه باعث بقای اسلام و نظام اسلامی است فرهنگ ایثار و شهادت است و این فرهنگ برگرفته از فرهنگ عاشورا بوده که ما باید به آن توجه ویژه ای داشته باشیم. توجه به فرهنگ ایثار و شهادت راز بیمه شدن کشور در برابر دشمنان است. جامعه امروز نیازمند گسترش فرهنگ ایثار و شهادت است که در این زمینه همه دست اندرکاران وظیفه مهمی را بر عهده دارند. دوران هشت ساله دفاع مقدس مشعلی است که همیشه فروزان است و نیازهای فکری و معنوی نسل فعلی و نسل های بعدی را تأمین می کند. و نیازمند معرفی رشادت های رزمندگان در طول هشت سال دفاع مقدس به نسل سوم انقلاب است. تفاوت دفاع مقدس ما با بقیه جنگ ها در روحیه معنویت و ایثار و فداکاری رزمندگان بوده است که این روحیه در هیچ جنگی در دنیا دیده نشده است. رزمندگان ما خلأ تسلیحاتی خود را با معنویت پر می کردند و اگر لطف خدا و عنایت ائمه اطهار علیهم السلام نبود ما پیروز نمی شدیم. واقعیت این است که دفاع مقدس از مهم ترین جلوه های نقش آفرینی معنوی رزمندگان اسلام می باشد. واقعیت و گرایش رویدادهای واقعی به سمت ارزش های مقدس معنوی مهم ترین رویکردی است که در دوران دفاع مقدس شکل گرفت. ره آوردی که اعجاز خود را در 8 سال دفاع مقدس نشان داد و این دوره تاریخی را تحت پوشش قرار داد حضور رزمندگان و ایثارگرانی بود که بدون هیچ چشم داشتی در مناطق جنگی حاضر می شدند و سرچشمه همه این رشادت ها معنویت بوده است. اشتیاق و شور رزمندگان برای حضور در جبهه ها وصف ناشدنی بود و معنویت آنها باعث تحمل سخت ترین و مشکل ترین وضعیت ها می شد. بنابراین، میراث انقلاب ما معنویتی بود که در دوران دفاع مقدس جامعه را فرا گرفت. از بارزترین جلوه های رهبری و نقش معنوی حضرت امام خمینی رحمه الله و تأثیر شگرف آن بر روحیه ملت و رزمندگان اسلام، هدایت و رهبری ایشان در هشت سال حماسه دفاع مقدس است و اطاعت از فرماندهی از بدیهی ترین ویژگی ها و آشناترین شاخصه های رزمندگان اسلام است.

در این مقاله بر فرصت ها و ظرفیت های فرهنگ ایثار و شهادت که برگرفته از ارزش های به دست آمده در دوران دفاع مقدس می باشد و آن هم در بستر معنویت شکل گرفته، تأکید می شود. در ادامه همچنین معنویت و تأثیر آن در فرهنگ ایثار و شهادت؛ رابطه معنویت و دفاع و جهاد در قرآن؛ نقش کاربردی معنویت؛ فرهنگ ایثار و شهادت و مهندسی آن؛ و... مورد بحث قرار می گیرد.

معنویت و تأثیر آن در فرهنگ ایثار و شهادت

تبیین معنویت مستلزم تعاریف و مفاهیم آن می باشد. دقت در معنی لغوی واژه معنویت، حقایقی را آشکار می کند. معنویت از ماده ((عنی یعنی، معنی)) است. یعنی آنچه که از لفظ اراده شده است. وقتی از معنویت سخن می گوییم مقصودمان این است که همه این عالم مادی مثل الفاظ کلمات اند و یک باطن دارند که آن حق است و موٌثر و اصل، و عاقل کسی است که از این پوسته ظاهر عبور کند و به مغز و اصل برسد و با چشم عقل ببیند و باور کند که در ورای این جلوه های ظاهری و الفاظ حقایقی وجود دارد. معنویت یعنی دلبستگی، عشق حقیقی به اصل و ریشه و مادر و وطن؛ مادری فراتر از والده که از او متولد شده ایم و وطنی وسیع تر از این مرزهاو خطوط فاصلی که حکومت ها ترسیم کرده اند که: «حب الوطن من الایمان». حقیقت آن است که معنویت چیزی جدای از باورها، اندیشه ها و رفتارهای فردی و اجتماعی نیست، معنویت همانند روح است در بدن که در هر جزء جزء باید باشد و هر جایی که نباشد مرده است اگر چه حرکت مادی فیزیکی داشته باشد.

روی آوری به فرهنگ غنی ایثار و شهادت در بستر معنویت تحقق پیدا می کند و این فرهنگ بدون در نظر گرفتن عنصر ایمان و تقوا راه به بی راهه خواهد برد. به همین دلیل نگارنده معتقد است که فرهنگ ایثار و شهادت زاییده و متاثر از رشادت ها و فضایل اخلاقی و معنوی رزمندگان اسلام در دوران دفاع مقدس است.

رابطه معنویت و دفاع و جهاد در قرآن

نگاه قرآن به معنویت به عنوان یک راهبرد و یک رکن زیر بنایی در تقابل و نبرد بین جبهه حق با جبهه کفر مطرح است؛ تا جا یی که در ترسیم نبرد نامتقارن و در فرآیند افزایش و موازنه قدرت در جهت تفوق بر دشمن، ضمن تأکید بر عوامل سخت افزاری، دو مرحله نرم افزاری وفوق نرم افزاری را نیز مورد توجه قرار می دهد. قرآن کریم با فرمان «واعدوالهم مااستطعتم من قوه»، پس از توجه دادن به عوامل سخت افزاری برعوامل نرم افزاری در تغییر موازنه نیز تاکیدکرده، در گام اول می فرماید: «ان یکن منکم عشرون صابرون یغلبوا ماتین» در این بیان به این معادله توجه می دهد که اگر در جبهه حق، سه عنصر ایمان، بصیرت و صبر تعبیه شود، توان این جبهه براساس یک قاعده کلی ثابت، یک به ده افزایش پیدا می کند. حاکمیت تقوی و به دنبال آن، تعمیق معنویت، ظرفیت و توانایی لشکریان جبهه حق را به صورت تصاعدی، در حد بسیار قابل توجهی افزایش می دهد که یکی از مهم ترین نمونه های بارزآن امدادهای غیبی و نصرت های فوق العاده الهی است.[1]

نقش کاربردی معنویت

در ارزیابی نقش معنویت، اگر چه عوامل سخت افزاری مانند تجهیزات و مهمات، به ویژه به کارگیری فن آوری در جای خود بسیار مؤثرند ولی با توجه به تأکیدات قرآن و روایات و تجربه ملموس در صدر اسلام و دوران معاصر، مشخص می شود جایگاه معنویت و انگیزه عالی در مقایسه با دیگر عوامل مؤثر در جبهه حق، بسیار تعیین کننده تر و تأثیر گذارتر است. به عبارت دیگر می توان اذعان داشت که عنصر معنویت در معادلات، نسبت به دیگران عوامل، به عنوان موتور محرکه عوامل سخت افزاری است (همان منبع).

بازشناسی عوامل ضد معنویت

هرآنچه انسان را سرگرم و از حقیقت منحرف کند و او را از وصول به آرمانش باز دارد، ضد معنویت است.

مهم ترین عوامل (سایش) و باز دارنده از معنویت عبارتنداز: خود بینی، خود شیفتگی؛ غرور؛ رفاه زدگی و تجمل گرایی مسئولین به عنوان الگوهای رفتاری و عملی؛ محبت دنیا؛ تبعیض؛ عدم انطباق حرف وعمل خواص در بحث ساده زیستی و نحوه استفاده از اموال عمومی؛ پیدایش روحیه تظاهر و ریا (خودنمایی)؛ وجود روحیه حسادت و غیبت و بدگویی از همکاران و بعضا سوءظن های بی جا؛ بی توجهی و سستی در مسئله امر به معروف ونهی از منکر؛ بی تفاوتی یا احساس عدم نیاز به آگاهی های عقیدتی و دینی و بی محتوا بودن برنامه ها؛ تندخویی؛ دوری مسئولین از نیروها و بی اطلاعی از احوال معیشتی و خانوادگی آنان (همان منبع).

عوامل افزایش و تقویت معنویت

باتوجه به اهمیت معنویت و نقش آن در سایر عرصه ها در زیر اهم راه های ارتقای معنویت برشمرده می شود:

ترویج روحیه اخلاص در انجام امور؛ تقویت و ترویج روحیه ایثار و شهادت و فداکاری با الهام از قیام عاشورا؛ زنده کردن اصل امر به معروف و نهی از منکر به عنوان فرهنگ عمومی و نظارت همگانی؛ تقویت و ترویج روحیه زهد و وارستگی با الهام از آموزه های دینی؛ آموزش توحید و معارف گهربار دین از طریق دوره های آموزشی و متناسب با سطح علمی مخاطبین و نیاز آنان؛ توجه عملی و رفتاری مسئولین به مسائل معنوی و حضور چشمگیر در محافل مذهبی و مناسک دینی؛ جلسات وعظ و تنبه؛ برگزاری جلسات پاسخ به شبهات دینی؛ ایجاد روحیه انتقاد پذیری کاری و رفتاری؛ توجه ویژه به نظم و انضباط در رفتار و وظیفه شغلی؛ ایجاد روحیه ولایت مداری و التزام به تبعیت از فرامین و منویات مقام معظم رهبری؛ حفظ کرامت و جایگاه انسان و برخورد منطقی همراه با نظم و انضباط؛ لقمه حلال (پاکیزگی ممر درآمد)؛ رعایت اصل شایسته سالاری برمبنای معیارهای دینی و ارزشی و انتصاب مدیران کارامد ساده زیست با تقوا؛ افزایش دیدارها و ارتباط های صمیمی با زیردستان؛ جلوگیری از تخلفات انضباطی و اخلاقی و برخورد صحیح با متخلف(همان منبع).

فرهنگ ایثار و شهادت

دنیای معاصر با بحرانی عظیم تحت عنوان بحران ارزشها مواجه شده است. بحرانی که بواسطه دور ماندن از ارزش های بشری، الهی و دینی پدید آمده است. به همین جهت یکی از دغدغه های مهم متفکران بشردوست در دنیای جدید، ترویج ارزش های انسانی در عرصه دنیای کنونی می باشد. یکی از ارزش های مهم بشری که از دیرباز مورد توجه ادیان و ملل مختلف قرار گرفته است، ایثار و شهادت می باشد. این موضوع در سطح وسیع در ادبیات و تاریخ و فرهنگ ما دیده می شود و دفاع مقدس با بروز جنگ تحمیلی از سوی دشمنان اسلام، منجر به رواج مفاهیم ارزشی از قبیل فرهنگ ایثار و شهادت در میان مردم بویژه نوجوانان و جوانان شد.

یکی از ویژگی های بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامی در بعد معنوی و فرهنگی که موجب بالندگی انقلاب و نهضت جهانی اسلام در سراسر دنیا گردید ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بود. شهادت موجب اشاعه فرهنگ ناب محمدی صلی الله علیه و آلهو دفع هشیارانه خطرات از جامعه اسلامی بود. افتخار به شهادت و شکل گیری مفهومی خاص به نام شهید و شهادت چنان پایه مستحکمی در جامعه پیدا نمود که امروزه به عنوان یکی از ارکان حفظ نظام محسوب می گردد. امید است با عنایات پروردگار هر روز شاهد بالندگی و ثمرات روزافزون آن باشیم.

فرهنگ ایثار، مجموعه ای از افکار، اعتقادات، باورها، ارزش ها، پسندها، علایق، دلبستگی ها، روابط، عرف و عاداتی است که در جریان انقلاب و با توجه به پیشینه دینی ملت بارور شد. در دوران دفاع مقدس تجلی یافت. ایثار: این کلمه به معنای بذل، گذشت کردن از حق خود برای دیگران، نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن آمده است، همچنین این کلمه به معنای غرض دیگران را بر خود مقدم داشتن، برگزیدن و منفعت غیر را بر خود مقدم داشتن به کار رفته است. شهادت: یعنی کشته شدن در راه خدا، آنکه به شهادت دست یافته و در راه خدا کشته شده، به فرموده شهید مطهری شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است. عملی آگاهانه و اختیاری است و شهیدان شمع محفل بشریت هستند.[2]

مهندسی فرهنگی ایثارو شهادت

شناسایی الگوهای رفتاری اشباع هیجانات جوانان، درونی کردن پیام و القانکردن زور، استفاده از اعجاز عاطفه و محبت، مشارکت جامعه ایثارگری در امر هدایت خود، احیای شعائر اسلامی، تبلیغات همه جانبه، بهره گیری از مناسبت های مکانی و زمانی، بهره گیری صحیح از هنر و ادب، تذکر و یادآوری مراسم خاطره با رویکرد جدید، برنامه ریزی مناسب در محاسبه ها و برنامه ریزی و استفاده بهینه از نیازهای مادی از جمله اهداف مهندسی فرهنگی قلمداد می شود.[3]

لازمه تبیین مفاهیم فرهنگ ایثار و شهادت نیازمند پرداختن به مباحث مربوط به تفاوت مرگ با شهادت و در ادامه ضرورت توجه به مصادیق فرهنگ شهادت طلبی و برشماری آثار و انگیزه ها و راه های دستیابی به آن است.

تفاوت مرگ با شهادت

مرگ پایان طبیعی حیات هر موجود زنده ای است؛ ولی شهادت یک نعمت نادر و کمیاب است که رایگان به دست نمی آید. بلکه نعمتی است که لازمه تحقق آن شرایطی است که آن شرایط بسیار سخت و طاقت فرساست. از خود گذشتگی و ایثار، و از منافع دنیوی گذشتن بخاطر هدف والاتر، کار هر مدعی نیست. بنابراین، توفیق برخورداری از فرهنگ ایثار و عاشقی از هر مدعی ساخته نیست. فرهنگ شهادت با منفعت طلبی در تضاد آشکار است. مرگ جبر است، و شهادت اختیار انسان برای انتخاب نوع مرگ. طبق فرمایش امام راحل: شهادت سعادتی است که نصیب مردان خدا می شود؛ پس اوج تکامل انسان که به شهادت ختم می شود، ترویج فرهنگ ناب عاشقی است که باعث گسترش و افزایش شهدای زنده در جامعه می گردد. این فرهنگ به دلیل آنکه از منفعت طلبی به دور است، و شهید منافع دنیوی خود را هیچ وقت مد نظر ندارد، باعث می شود تا کلیه امور در مدار توجه به معشوق عالم هستی قرار گیرد.[4]

آثار فرهنگ شهادت طلبی

حیات پرنشاط، بالندگی، حماسه سازی، سیادت، عزّت، امید و تعهّد در همه حوزه ها از آثار فرهنگ شهادت طلبی بوده و در پرتو فرهنگ ایثار و شهادت به دست می آید و نیز خمودی، بی تحرّکی، ذلّت و سقوط در اثر فقدان فرهنگ ایثار و شهادت، پدید می آید.

پس از تبیین آثار فرهنگ شهادت طلبی به طورخلاصه می توان انگیزه های شهادت طلبی را این گونه برشمرد: پالایش روح و آمرزش گناهان با نظر به وجود ا... و پیوستن به لقا و تقرب الی الله؛ امر به معروف و نهی از منکر و احیاء و اشاعه سنت های الهی و قبول در امتحان الهی و ذلت ناپذیری و ایثار در راه ارزش های متعالی؛ الگوسازی برای جامعه از طریق حماسه آفرینی و تحریک احساسات برای ترویج حق طلبی و انجام مسئولیت اجتماعی و حساسیت در مقابل سرنوشت جامعه؛ تزریق خون تازه به پیکر اجتماع و تقویت روحیه انقلابی در آحاد مردم؛ انتخاب بهترین و هنرمندترین و زیباترین نوع مردن؛ حضور در صحنه جهاد فی سبیل ا.. که بستر شهادت طلبی و ادای تکلیف است؛ سیرو سلوک معنوی و طی طریق در آخرین و والاترین مراحل عرفانی و فنای فی اللّه و اثبات عشق حقیقی به معشوق.[5]

راه های دستیابی به فرهنگ شهادت طلبی

جهت دستیابی به فرهنگ شهادت طلبی وظیفه ای برعهده یکایک افراد جامعه و وظیفه ای برعهده دست اندرکاران امور فرهنگی جامعه است. افراد جهت رسیدن به فرهنگ ایثار و شهادت باید چنین رویکردی به عملکرد خویش داشته باشند:

1. باور داشت خدا و معاد در جهان بینی توحیدی؛

2. آگاهی به فضیلت و جایگاه ارزشی جهاد و شهادت در آموزه های دینی؛

3. آشنایی با الگوهای ایثارگری و شهادت؛

4. بصیرت نسبت به برتری مکتب اسلام به ویژه مکتب تشیع بر سایر مکاتب؛

اما مسئولان امورفرهنگی دو شیوه و راهکار جهت بسترسازی برای فرهنگ شهادت درجامعه پیش رو دارند؛

الف. شیوه منفی و مبارزه با فرهنگ مهاجم بیگانگان و پاک سازی جامعه از ابزار و برنامه های فرهنگ مهاجم.

ب. شیوه مثبت که به معرفی و اشاعه فرهنگ اصیل اسلام ناب، الگوهای رفتاری، باورهای اعتقادی و اخلاقی؛ حماسه سازان و...، می پردازد.[6]

آسیب های تهدیدکننده فرهنگ ایثار و شهادت

آسیب های تهدیدکننده فرهنگ ایثار و شهادت شامل: جنگ روانی و تهاجم فرهنگی دشمن؛ نوع و کیفیت رفتار و عمل مسئولین و گروه های مرجع؛ آلوده شدن جامعه به فرهنگ مادی گرایی و تجمل پرستی؛ بی تفاوتی جامعه در قبال ارزش و مقام ایثار و ایثارگران می باشد. تداوم فرهنگ ایثار در شکل مطلوب آن مستلزم این است که مسئولین و نسل امروزی به حماسه های ایثارگران بی تفاوت نباشند و با پاسداشت این فرهنگ، انگیزه و میل به ایثارگری را روزبه روز در جامعه تقویت نمایند.[7]

موانع بازشناسی فرهنگ ایثار و شهادت

در حوزه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت عقب ماندگی فرهنگی وجود دارد. نباید فرهنگ ایثار و شهادت را از مصادیق روز جدا کرد. در حالی که ارزش های معنوی ما بسیار متعالی تر است اما متاسفانه در حوزه ترویج ایثار و شهادت به دلیل به کار نگرفتن زمینه و ابزار، دچار عقب ماندگی فرهنگی به وجود آمده است. از طرف دیگر فرهنگ ایثار و شهادت برگرفته از فرهنگ عاشوراست بزرگ ترین مانع بر سر راه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، جدا کردن این فرهنگ از مصادیق روز ایثار و فرهنگ است. اگر اقدام عملی برای نهادینه نشدن فرهنگ ایثار و شهادت از سوی نظام و مردم انجام نشود این فرهنگ به شدت دچار ضعف و سستی می شود. اگر فرهنگ ایثار و شهادت را از مصادیق روز ایثار جدا کنیم نسل امروز ما این فرهنگ را نخواهد شناخت. اگر ایثار و شهادت را با پایان جنگ تحمیلی تمام شده بدانیم نسل امروز ما چطور می تواند با این فرهنگ ارتباط برقرار کند؟ ما باید مصادیق روز فرهنگ ایثار را شناسایی و تبلیغ کنیم و گسترش دهیم.[8]

فرهنگ ایثار و شهادت، شکل دهنده روحیه بسیجی

استفاده از روحیات انقلابی و شهادت طلبی رمز موفقیت و عامل اصلی پیشبرد جنگ به شمار می رفت. در چنین شرایطی عناصر اصلی میدان نبرد شجاعت فداکاری، قناعت، خودفراموشی، خداخواهی و. ..، بود که خیل بسیجیان عاشق امام با روحیه بسیجی توانستند حامل اصلی این ارزشها باشند و مقاصد دشمنان اسلام را از آغاز جنگ با شکست مواجه نمایند. هسته مرکزی این روحیه همانا نگرش به پدیده های مادی از دریچه نیاز به عنوان وسیله و نه اصالت دادن به آنها است و از سوی دیگر تمامی امور در راستای دین و انقلاب و حفظ آرمان آن مفهوم می یابند. از این رو از خودگذشتگی و فداشدن برای دیندار ماندن توده ها یکی از وجوه برجسته روحیه بسیجیان بود.

عوامل مؤثر بر پدیدآیی و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت

خانواده، رسانه های جمعی و مراکز آموزشی از جمله نهادهای بسیار تأثیرگذار در پدیدآیی و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت هستند. عواملی از قبیل: تغذیه حلال و سالم؛ رعایت شئون اسلامی در اخلاق و رفتار؛ پاشیدن بذر محبت اهل بیت در دل و جان کودک؛ فرهنگ سازی خانواده در دوران نوجوانی و بلوغ؛ نقش خانواده در ایجاد و استمرار دین باوری و فداکاری جوانان؛ رعایت صداقت و یک رنگی در مورد مسایل مذهبی؛ بهره گیری از استدلال و عقلانیت برای اثبات حقانیت دین؛ تقدیس شهید و شهادت و یادآوری اهداف بزرگ شهیدان؛ نقش رسانه های جمعی و فرهنگ ایثار و شهادت؛ تبیین قدسی بودن آرمان های دینی؛ برانگیختن احساس مسئولیت و تعهد دینی در مخاطبان؛ تبیین مفهومی و مصداقی رابطه ایمان و ایثار؛ ارایه تصویری منطقی و واقع گرایانه از الگوهای ایثار و شهادت؛ پرهیز از تحریفات و پیرایه ها در پرداختن به عاشورا و شهادت؛ آمیختن احساسات و منطق در تبلیغ الگوهای شهادت طلبی؛ پرهیز از دور از دسترس قرار دادن الگوهای ایثار و شهادت؛ بهرهگیری مناسب از مصاحبه ها و وصیتنامه های شهیدان؛ جایگاه مراکز آموزشی فرهنگ ایثار و شهادت از طریق رعایت اخلاص و قصد قربت توسط مربیان، یکرنگی و همراهی علم و عمل، ابراز محبت و احترام نسبت به فراگیران، شخصیت علمی آموزگار و نقش آن در فرهنگ سازی و رعایت عدالت و پرهیز از تحمیل کردن عقیده خود به فراگیران؛ ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در دبیرستان ها و پیش دانشگاهی ها؛ حاکمیت منطق و استدلال برگفتار و رفتار متولیان؛ وظایف مراکز آموزش عالی در مورد فرهنگ ایثار و شهادت با جهت دهی کارهای پژوهشی، برگزاری جشنواره ها و یادواره ها، میزگردها و جلسات پرسش و پاسخ، استفاده از برنامه های هنری، متون درسی جذاب و پرمحتوا؛ یادکرد غرورآمیز یادگاران عرصه ایثار و. ..؛ از عوامل مؤثر بر پدیدآیی و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت به شمار می آید. چنانچه جامعه ای خواهان برخورداری از نسلی با عزت و آمادهی ایثار و شهادت است باید به طور بنیادی به فرهنگ سازی در این زمینه پرداخته و عوامل تأثیرگذار در این عرصه را شناسایی کرده و با تمام ظرفیت و توان برای هر کدام از آنها برنامه ریزی نماید.[9]

نقش نظام آموزش و پرورش در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

نظام آموزش و پرورش یکی از اصلی ترین حوزه های فعالیتی سازمان بسیج مستضعفین می باشد. تعمیق معنویت و توسعه آن و نیز ترویج فرهنگ ایثار وشهادت را می توان در این نظام گسترش داد. مرور تاریخ اسلام، همواره تداعی کنندة نام شهیدان و ایثارگران ثابت قدم بوده است. نام آورانی که اگر ایثارگری ها و شهادت طلبی های آنها نبود، شاید دعوت اسلام در نطفه خفه شده و هیچگاه به گوش جهانیان نمی رسید. نتیجه گیری تعمق و تأمل در مفهوم ارایه شده از شهادت، حکایت از آن دارد که به موازات رشد و گسترش این فرهنگ، می توان امیدوار بود که بسیاری از معضلات ونابهنجاری ها در جامعه رو به کاهش خواهد رفت. بایستی اذعان داشت حتی اگر اکثریت نسل های جدید و جوان با فرهنگ شهادت پرورش نیافته و تنها قلیلی از آنها بر مبنای این فرهنگ شکل گیرند، همین اقلیت نیز می تواند همچون اهرم کنترل عمل کرده و از همه گیر شدن ظلم و فساد جلوگیری نمایند. این واقعیتی است که تجارب مسلمانان در طول تاریخ اسلام آنرا نشان می دهد.

بدین معنی که اجرایی کردن هر یک از موارد مستلزم انجام مطالعات و تحقیقات عمیق تر و جزئی تر می باشد. بنابراین با توجه به مفهوم پردازی شهادت و موارد ذیل به عنوان بسترهای اصلی پرورش فرهنگ ایثار و شهادت در نظام آموزش و پرورش پیشنهاد می کند: تدوین برنامه درسی مبتنی بر مؤلفه های فرهنگ شهادت در مقاطع گوناگون تحصیلی؛ بررسی اثرات مخرب برنامه درسی پنهان از جنبه فرهنگ شهادت و ایثار؛ چگونگی استفاده از زبان هنری در پرورش فرهنگ شهادت؛ شناسایی شیوه های ارزشیابی مبتنی بر مؤلفه های بنیادین شهادت (حق گروی، حق جویی و عدالت خواهی)؛ شناسایی فرصت های یادگیری مناسب از جنبه فرهنگ شهادت و ایثار (همان منبع).

از سوی دیگر در نقطه مقابل برخی از شاخص ترین عواملی که موجب تضعیف وکم رنگ شدن فرهنگ ایثار و شهادت در حوزه نظام آموزش و پرورش شده اند شامل: نقص در کتاب های درسی، نقص در محیط آموزشی، و بی توجهی برخی از کادر آموزشی می باشد.

آثار وپیامدهای فرهنگی فرهنگ ایثار وشهادت

فرهنگ ایثار و شهادت با هویت قدسی خود توانایی سرشاری را در متأثر ساختن نهادهای اجتماعی و ساختارهای سیاسی به انضمام بافت فرهنگی جامعه دارا می باشد. بی شک این فرهنگ برترین اصل برای کسب رشد اجتماعی محسوب می شود و شهادت که نتیجه سلامتی روان، روحیه شجاعت و انتخاب آگاهانه است، مقاومت و پویایی جامعه را به دنبال دارد. چرا که ریشه در قدرت، صبر و استقامت و مبارزه با کفردارد و این عوامل در مجموع مقاومت جامعه را بالا برده و اجتماع را محرک و پویا می سازد. در زیر به ذکر برخی از آثار فرهنگ شهادت درجامعه می پردازیم.[10]

1. پاسداشت حرمت و حکمت نسل گذشته؛

2. افزایش انسجام ملی و فرهنگی جامعه؛

3. تعاون و همکاری به جای رقابت و سبقت جویی؛

4. برقراری ضمانت اجرایی قوانین؛

5. تحرک اقتصادی و اجتماعی؛

6. تقویت ایمان و تأثیر آن برعبودیت و تزکیه انسان

7. تقویت قدرت دفاعی جامعه اسلامی

8. احیای فریضه امربه معروف ونهی ازمنکر؛

9. تقویت روحیه ایثار درجامعه اسلامی؛

10. به وجود آمدن انسان های مصمم و مبارز؛

11. حضور بیشتر مردم در صحنه؛

12. بیداری و بقای جامعه؛

13. کسب استقلال، آزادی و شرف؛

14. درس مقاومت به جهانیان؛

15. شکست قدرت و فرهنگ شیطانی شرق و غرب.[11]