×

خواص بابصیرت در تاریخ اسلام


تعداد بازدید : 1531     تاریخ درج : 1392/06/27

مقدمه

 

در عالم هستی برخی انسانها به واسطه استعدادها و تواناییهای مادی و معنوی، از

جایگاه خاصی در جامعه بهره مند می شوند، رفتار و عملکرد آنها مورد توجه عامه

مردم قرار می گیرد و در رفتار و کردار آنها تاثیر می گذارد؛ این افراد برجسته

«خواص» هستند. خواص همواره الگوی عوام می باشند و سرنوشت عوام به طور

عجیبی با گفتار و رفتار این گروه گره خورده است و همین مسئله مسئولیت آنها را

سنگین و لغزششان را نابخشودنی کرده است.1

خواص به دو بخش طرفدار حق و طرفدار باطل تقسیم می شوند. مقام معظم

رهبری در این زمینه می فرماید:

خواص طبعا دو جبهه هستند؛ خواص جبهه حق و خواص جبهه باطل. یک

عده ای اهل فکر و فرهنگ و معرفت اند، برای جبهه حق دارند کار می کنند.

فهمیدند حق با این طرف است، حق را شناختند. دارند برای حق حرکت

می کنند. اینها یک دسته اند. یک دسته هم نقطه مقابل حق اند. ضد حق اند.2

خواص طرفدار حق که به سلاح «بصیرت و آگاهی» مجهز بودند، جریان حق را

شناختند و تا آخرین لحظه بر حمایت و پشتیبانی از آن استوار ماندند. پرچمداران

بصیرت که انگیزه و نیتی جز رضای پروردگار نداشتند، چونان مشعلهای هدایت

الهی پرتوافشانی میکردند تا عامه مردم در پرتو انوار پاکشان صواب را از ناصواب باز

شناسند و منحرف نشوند.

تاریخ صدر اسلام عرصه آزمونی بزرگ برای خواص بود که با نگاهی به عملکرد

و موضع گیریهای آنها، به خوبی نقش مثبت و منفی آنها مشخص می گردد.

بررسی زندگانی خواص در صدر اسلام از دو جنبه سودمند است: 1. تحلیل

درست حوادث تاریخی 2. عبرت آموزی از آنها و تعیین راه درست.3 در واقع

بایستی از حوادث گذشته و عملکردشان درس و عبرت گرفت.4 قرآن کریم به

صراحت می فرماید:

...فَاعتَبِروا یا اولی الاَبصار (حشر: 2)

ای صاحبان بصیرت! (از این ماجرا) عبرت بگیرید.

 

در این نوشتار ابتدا معنا و مفهوم بصیرت تبیین می شود و به نقش آن در

عملکرد خواص در تاریخ صدر اسلام اشاره می گردد، سپس به زندگی و عملکرد

برخی خواص بابصیرت اشاره می شود.

بصیرت

بصیرت به معنای بینایی است اما در اصطلاح به بینایی قلبی و درونی و درک و فهم

عمیق مسائل و حوادث و وقایع گفته می شود که زمینه تشخیص حق از باطل و

انتخاب راه راست را برای انسان فراهم می کند.5

بصیرت همان روشن بینی است، یعنی با چشم باز و روشن راه حق را دیدن و از

آن دور نشدن. کسی که دارای بصیرت است، جریان حق را می شناسد و به موقع و

تا آخرین لحظه از آن حمایت می کند. چه بسیارند کسانی که حق را یافتند، لکن در

منزلهای سخت، پایدار نماندند و به باطل گرویدند، یا از یاری حق دست شستند.6

در طول تاریخ اسلام، خواص و گروههایی از نزدیک ترین یاران پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه

معصومین علیهم السلام ابتدا مورد تمجید و حمایت آنها قرار گرفتند، ولی بعد به واسطه عدم

بصیرت و اقدام نادرستشان مطرود و محکوم گردیدند.7

بصیرت و آگاهی، مولفه ای قدرتمند و ابزاری محکم و استوار است که «همه

تیغهای دشمنان در مقابل آن کند می شود.»8 از این رو در هر کاری لازم است9 و

برآیند آن پیروزی و فتح می باشد؛ چنانکه یکی از مهم ترین عوامل پیروزی

مسلمانان صدر اسلام بصیرت رزمندگان مسلمان بود. امام علی علیه السلام در توصیف آنان

می فرماید:

حَمَلوا بَصائِرَهم عَلی اَسیافِهِم...10

آنان بصیرتها و اندیشه های روشن و حساب شده خود را بر شمشیرهای خود

حمل می کردند. (یعنی اگر در میدان نبرد شمشیری می زدند، از روی بصیرت

بود.)

مقام معظم رهبری نیز دراین باره می فرماید:

 

خداوند متعال به پیغمبرش در آن دوران دشوار مکه می فرماید: «قل هذه سبیلی

ادعو الی اللّه علی بصیرة انا و من اتّبعنی» (یوسف: 108) خود پیامبر بابصیرت

حرکت می کند، تابعان و پیروان و مدافعان فکر پیغمبر هم بابصیرت.11

از مهم ترین معیارهای اساسی برای اثبات بصیرت فرد، شناخت جریان حق و

امام و ولی بر حق زمان خویش است. در حوادث فتنه گونه که شناخت حق از باطل

مشکل است، تنها افراد بصیر می توانند امام حق را تشخیص بدهند. معیار و عامل

اساسی این شناخت پیروی از رهبری بر حق جامعه است که امت اسلامی را در

مسیر صحیح هدایت می کند. سرپیچی از این مسیر به هر نحو و به هر مقدار، خطا و

نشان از بی بصیرتی فرد است.

آزمون بزرگ خواص دوران امام علی علیه السلام

خواص جبهه حق از نخستین روزهای بعثت، اسلام آورده12 و در سختیها و شداید

دوران بعثت با پیامبر همراه بودند و با آن حضرت به مدینه هجرت نمودند و در

جنگهای ایثارگرانه و شهادت طلبانه بدر و احد و احزاب و سایر مواقف حساس،

رسول خدا را یاری کردند. اما پس از رحلت رسول اللّه صلی الله علیه و آله شکاف عمیقی پدید آمد،

تا اینکه علی علیه السلام به خلافت رسید.

دوران خلافت و حکومت علی علیه السلام با آن که بسیار کوتاه مدت بود، ولی عرصه

امتحانی دشوار برای بسیاری خواص گشت که بررسی آن از هر جهت درخور توجه

و تأمل است و عبرتها و درسهای آموزنده به ما می دهد. حضرت علی علیه السلام در پی

احیای حکومت حق بود، از این رو افرادی که گرفتار دنیاگرایی بودند و

نمی توانستند حکومت عدل علوی را برتابند، به فتنه افکنی پرداختند.13 این

پدیده اسفناک در بدنه حکومت اسلامی، گرچه ماهیت عناصری را که چهره

قدرت طلبی و دنیادوستی خود را زیر نقاب نفاق پنهان کرده بودند روشن کرد، ولی

ضایعه بزرگی برای حکومت نوپای علی علیه السلام بود و پیامدهای سوئی داشت که کمترین

آنها تحمیل سه جنگ داخلی جمل، صفین و نهروان بر جامعه اسلامی بود.

 

از آنجا که آنها نیز مسلمان بودند و بسیاری جزء صحابه پیامبر محسوب

می شدند، شناخت جریان حق و باطل برای بسیاری از عوام و خواص، سخت و

دشوار بود. در این فضای غبارآلود تنها کسانی از امتحان الهی سربلند بیرون آمدند

که «بصیرت و آگاهی» داشتند. امام علی علیه السلام در نهج البلاغه به آن اشاره می کند:

اَلا وَ لا یحمِلُ هذا العَلَمَ الّا اهلُ البَصَرِ و الصَبرِ و العِلمِ بِمَواضِعِ الحَق.14

صفحات تاریخ حکومت پنج ساله علی علیه السلام در کنار نشان دادن بی مهریها و لغزش

تعدادی از عناصر سابقه دار، خاطرات و سرگذشت سراسر عشق و ایثار چهره هایی

را نیز ثبت کرده است که از همان آغاز راه دل به علی علیه السلام سپردند، و در راه حمایت از

او محدودیتها و تنگناها را به جان خریدند و در برابر تبعیدها و تطمیعها، و

شماتتهای غیر خودیهای کینه توز و خودی های ناآگاه و یا دل به دنیاسپرده، سر

فرود نیاوردند؛ تا آنکه سرافرازانه در راه ولایت علی علیه السلام و استقرار حکومت الهی اش

جام شهادت نوشیدند. چهره هایی چون عمار یاسر، ابوایوب انصاری، عثمان بن

حنیف، قیس بن سعد، مالک اشتر، حجر بن عدی، محمد بن ابی بکر و ده ها عنصر

برجسته دیگر که هریک برگ زرینی از صفحات حکومت علوی را به خود اختصاص

داده اند. در ادامه به زندگی چند تن از این بزرگان اشاره می شود.

عمار یاسر

یکی از مشعلهای هدایت و شاخصهای حقیقت که همه مسلمانان باید در شناخت

راه راست به او توجه نمایند، عمار یاسر است. وی از نخستین پیروان رسول اللّه صلی الله علیه و آله

است15 که پس از لبیک به ندای ایشان، همه مصائب این راه را به جان خرید و از

هیچ رنج و اندوهی برای استحکام دین حق روی نگرداند.

عمار همه عمر با رسول خدا صلی الله علیه و آله و در خدمت اسلام بود؛ در مکه و مدینه با

دشمنان پیامبر مبارزه کرد و پس از رحلت پیامبر نیز برای گفتن حق و حمایت از

ولایت دوباره راه مبارزه را از سر گرفت. همه عمر او ایمان و تلاش و مبارزه و جهاد

بود تا آنکه در سن 94 سالگی در صفین و در رکاب مولایش علی علیه السلام شهید شد.

 

پیامبر صلی الله علیه و آله به سبب آگاهی از نقشی که عمار در آینده در هدایت مسلمانان ایفا

می نمود، با گفته ها و تعبیرهای گوناگون، وی را شاخص حق معرفی کرد و حضور

عمار را در هر جبهه و جناحی نشان حق بودن آن جبهه دانست.16 به نقل دینوری

در جنگ جمل «وقتی زبیر دانست که عمار یاسر همراه علی علیه السلام است، از کار خویش

به شک و تردید افتاد که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده بود حق همراه عمار است.»17 در جنگ

صفین نیز عمار میان لشکریان علی علیه السلام بود و چون به شهادت رسید، در میان

شامیان موج آفرید، چرا که بنا به فرموده رسول خدا صلی الله علیه و آله به دست گروه گمراه و

ستمکار شهید می شد. عمار با تکیه بر ستون بصیرت همواره در صراط حق ماند و

جذب باطل نشد. وی بر خلاف بسیاری از صحابه، نه در تشخیص حق درماند و نه

در پایداری بر حق سست گردید. بر همین اساس بود که مولای متقیان علی علیه السلام

فرمود:

اَین اِخوانی، مِنَ الذینَ رَکبوا الطَّریقَ و مَضوا علی الحقّ، اَینَ عَمّار...

کجایند برادران من، آنان که بر نشستند بر راه دین و گذشتند بر طریق حق،

کجاست عمار یاسر.... 19

مقام معظم رهبری در تبیین شخصیت تاثیرگذار و هدایتگر عمار یاسر

می فرماید:

یکی از کارهای مهم جناب عمار یاسر تبیین حقیقت بود. چون آن جناح مقابل

که جناح معاویه بود تبلیغات گوناگونی داشت. همین که حالا امروز به آن

جنگ روانی می گویند،. .. آن کسی که از این طرف خودش را موظف دانسته

بود که در مقابل این جنگ روانی بایستد و مقاومت کند جناب عمار یاسر بود.

یک جا می دید اختلاف پیدا شده یک عده ای دچار تردید شدن. خودش را

می رساند آنجا به سرعت، برایشان حرف می زد، صحبت می کرد، تبیین می کرد

این گره ها را باز می کرد. نقش نخبگان و خواص هم این است که این بصیرت را

نه فقط در خودشان، [بلکه] در دیگران بوجود بیاورند.20


ابوذر غفاری

از دیگر پرچمداران بصیرت در صدر اسلام، یار با وفای رسول خدا صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام،

ابوذر غفاری است. او دارای چنان منزلت درخشانی بود که پرتوهای خیره کننده

آن از ورای قرنها هنوز چشم دل هر بیننده بصیر را می نوازد.21 ابوذر، اسلام شناسی

نیرومند، مکتب شناسی مقتدر، و نمونه کامل یک مسلمان حقیقی است که

همواره در برابر جریان باطل به ویژه معاویه مقاومت نمود و هیچ گاه تن به ذلت

نسپرد. ابوذر پیوسته حاکمان خوشگذران و تن آسای اموی را محکوم و نکوهش

می کرد و با الهام از عقیده و بینش خود نسبت به حقیقت اسلام، به سرزنش آنها

می پرداخت. به نقل سید قطب فریاد ابوذر ضجه ای برخاسته از روح اسلام بود.22

نقل است که معاویه شبی هزار دینار برای ابوذر فرستاد تا او را تطمیع کند.

ابوذر همان شب پولها را بین فقرا تقسیم کرد و از اعتراض به معاویه دست نشست.

فردای آن روز معاویه کسی را فرستاد که دیشب پول را اشتباهی آوردم، آن را پس

بده وگرنه دچار خشم معاویه خواهی شد! ابوذر پاسخ داد: «همه آنها را بین فقرا

تقسیم کردم، سه روز به من مهلت بده تا آنها را جمع کنم.»23 او حاضر نشد در برابر

پول و زخارف دنیا جریان باطل را تایید کند و همواره جریان حق را بر جریان باطل

ترجیح داد.24

ابوذر، مشعل فروزانی بود که به فرموده پیامبر خدا صلی الله علیه و آله راستگوتر از او در میان

امت نبود،25 یک لحظه حقانیت کسانی جز اهل بیت علیهم السلام را تصدیق نکرد و هیچ گاه

در انحراف خواص نابکار شریک نشد و سعی نمود با روشنگری و بیان حقایق و

دریدن پرده های جهل و خرافه، دشمنان را به عقل گرایی و منطقباوری فرا خواند.

حجر بن عدی

حجر بن عدی معروف به «حجر الخیر» از زاهدترین اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله بود.26 او

بعدها در شمار اصحاب علی علیه السلام و از شیعیان مخلص و ثابت قدم آن حضرت در آمد.

حجر در جنگ جمل به یاری امام علی علیه السلام برخاست27 و در جریان جنگ صفین با

 

رشادتی بی نظیر تا آخرین لحظات، در حالی که بسیاری امام را ترک کرده بودند،28

در کنار علی علیه السلام حضور داشت.29 وی پس از شهادت علی علیه السلام از محرّکین مردم برای

بیعت با امام حسن مجتبی علیه السلام بود. در این دوران حاکم کوفه مغیره بن شعبه بود که

بدگویی های فراوانی نسبت به علی علیه السلام می کرد. حجر از جمله کسانی بود که همواره

نسبت به این موضوع اعتراض می کرد30 و با درایت و بصیرت خویش در مقابل

فتنه های دشمنان مقاومت می نمود.

فعالیتهای ضد اموی حجر در کوفه چنان پررنگ گردید که زیاد ابن ابیه که پس

از مغیره حاکم کوفه شده بود به ناچار وی و شماری از یارانش را که چهارده نفر

می شدند به سوی شام گسیل داشت.30 پیش از رسیدن آنان به شام، معاویه افرادی

را نزد حجر و یارانش فرستاد و پیشنهاد کرد اگر از علی علیه السلام بیزاری جویند، کشته

نمی شوند؛ اما آنها این مطلب را نپذیرفتند؛ سپس قبرهایی برای خود کنده، شب تا

صبح به عبادت گذراندند و فردای آن روز به شهادت رسیدند.31

حجر بن عدی از خواص بابصیرت تاریخ صدر اسلام است که در سخت ترین

شرایط دست از حمایت امام حق بر نداشت، چرا که برای صاحبان بصیرت حق

مطرح است و آنان با قطب نمای بصیرت موضع گیریهای خود را تنظیم می کنند32 و

در این راه تمام مشکلات را به جان می خرند و با آغوش باز به استقبال پیامدهای

دفاع از حق می روند.

یاران امام حسین علیه السلام

بی گمان یاران حسین بن علی علیهماالسلام در جریان واقعه عاشورا، از برجسته ترین خواص

تاریخ اسلام محسوب می شوند که با بهره مندی از بصیرت و شناخت عمیق

خویش، یکی از بزرگ ترین حماسه های تاریخ را رقم زدند. نکته ای که در عملکرد

حماسه آفرینان عاشورا می درخشد، شناخت امام حق و پیروی و حمایت از ایشان

تا پای جان می باشد که این از بصیرت و دینداری آنها ناشی می شد.

وقتی امام حسین علیه السلام در شب عاشورا سخن از شهادت به میان آورد، همه یاران

 

با بیعت مجدد خویش اعلام وفاداری کردند. حضرت عباس فرمود: خداوند هرگز

چنین روزی را برای من نیاورد که شما را تنها گذارم. مسلم بن عوسجه گفت: من تا

آخرین قطره خون در راه شما خواهم جنگید. سعد بن عبداللّه گفت: اگر هفتاد

مرتبه کشته شوم و بدنم را آتش زده، خاکسترم را زنده کنند، باز هم دست از یاری

شما بر نخواهم داشت. زهیر بن قین نیز گفت: دوست دارم هزار بار در راهتان کشته

شوم و باز زنده شوم و جانم را فدایتان کنم. بر همین اساس، امام حسین علیه السلام در

وصف یارانش فرمود: «من یارانی وفادارتر و بهتر از یاران خودم نمی شناسم.»33

آری، سعادت در پیروی از رهبران راستین است. یاران امام حسین علیه السلام با اطاعت

همه جانبه از امام خویش به سعادت جاوید نایل آمدند و پیام ولایت پذیری خود را

به گوش همه رساندند. آنها راه درست را برگزیدند و بر آن ثابت قدم ماندند و این

بزرگ ترین نشانه بصیر بودنشان بود.34

از برجسته ترین یاران امام حسین علیه السلام، برادر باوفایشان حضرت ابوالفضل علیه السلام

است که امام صادق علیه السلام بصیرت ایشان را چنین توصیف می کند:

عموی ما عباس دارای بصیرتی نافذ و ایمانی محکم بود. او در رکاب برادر

بزرگوارش ابا عبداللّه، با دشمنان پیکار کرد و خویش را به بلای نیکویی افکند

و به خوبی از عهده امتحان الهی بر آمد تا شربت شهادت را نوشید.35

مقام معظم رهبری نیز در خصوص بصیرت حضرت ابوالفضل علیه السلام می فرماید:

در زیارت و کلماتی که از ائمه راجع به ابوالفضل العباس رسیده است، روی دو

جمله تأکید شده است؛ یکی بصیرت و یکی وفا؛ اینها (یاران امام حسین علیه السلام )

صاحبان بصیرت بودند اما او (حضرت ابوالفضل) بصیرت را بیشتر نشان داد.36

از ویژگیهای خواص بصیر حق شناسی آنان است. حق مطلق خداوند متعال

است37 و راه رسیدن به حق، پیروی از رهبرانی است که جز به سوی خدا گام بر

نمی دارند.38 این مسئله بسیار مهم است. یاران حسین بن علی علیهماالسلام بی هدف و

کورکورانه به کربلا نیامده بودند. آنان اهل بصیرت بودند؛ هم نسبت به درستی و

حقانیت راه و رهبرشان، هم نسبت به اینکه وظیفه شان جهاد و یاری امام است.39

 

بر همین اساس، در میان انبوه مسلمانان آن عهد، تنها این گروه محدود دور شمع

ولایت گرد آمدند و جان خویش را فدای امامشان کردند.

بحث زمان شناسی در حمایت از جریان حق بسیار مهم و اساسی است. امام

صادق علیه السلام می فرماید: «آن کس که به زمان خود عالم باشد، از هجوم شبهه ها در امان

است.»40 مقام معظم رهبری نیز در این خصوص می فرماید:

از هر طرف که شروع می کنید، می رسید به خواص، تصمیم گیری خواص در

وقت لازم، تشخیص خواص در وقت لازم، گذشت خواص از دنیا در لحظه

لازم، اقدام خواص برای خدا در لحظه لازم. اینها هست که تاریخ را نجات

می دهد، ارزشها را نجات می دهد، ارزشها را حفظ می کند.41

نتیجه

بررسی تاریخ صدر اسلام و عملکرد خواص آن دوران، گویاست که رفتار و عملکرد

خواص در وقوع حوادث تلخ و شیرین برای عموم مسلمانان و جامعه اسلامی موثر

است. آن دسته از خواص که «بصیرت» داشتند، جریان حق و امام حق را شناختند

و در این مسیر تا آخرین لحظه باقی ماندند و چراغ هدایتی نیز برای دیگران شدند؛

اما خواص بی بصیرتی نیز بودند که به دلیل نا آگاهی و عدم شناخت دقیق جریان

حق، با موضع گیریهای غلط، نه تنها خودشان را گرفتار جریان باطل نمودند، بلکه

بسیاری از عوام را نیز از مسیر حق منحرف ساختند.

بایستی تاریخ اسلام و به ویژه عملکرد خواص را همواره مورد توجه قرار داد و از

آن عبرت گرفت.42 خواص باید سلامت جامعه و اقتدار حکومت اسلامی را همواره

مورد توجه قرار دهند. آنها باید در همه لحظات به صلاح بصیرت مجهز باشند و

این تعبیر زیبا از مقام معظم رهبری را سرلوحه اعمال خویش قرار دهند:

در زندگی پیچیده اجتماعی امروز، بدون بصیرت نمی شود حرکت کرد.

متعهدان موجود در جامعه، از اهل سواد و فرهنگ، از دانشگاهی و حوزوی،

باید به مسئله بصیرت اهمیت بدهند، بصیرت در هدف، بصیرت در وسیله،

 

بصیرت در شناخت دشمن، بصیرت در شناخت موانع راه، بصیرت در شناخت

راههای جلوگیری از این موانع و برداشتن این موانع؛ این بصیرتها لازم

است.43

پی نوشت ها:

1. خواص و لحظه های تاریخ ساز، موسسه فرهنگی قدر ولایت، تهران: موسسه فرهنگی قدر ولایت، ج 2،

ص 4.

2. سخنرانی مقام معظم رهبری در حسینیه لشکر 27 محمد رسول اللّه، 20 / 3 / 75.

3. مقام معظم رهبری در تبیین واقعه عاشورا به این موضوع چنین می فرماید: «کسانی که اهل مطالعه و

اندیشه اند، دنبال این قضیه تحقیق و مطالعه کنند و کسانی که اهل کار و عملند، دنبال این باشند که با چه

تمهیداتی میتوان جلوی تکرار چنین قضایایی را گرفت». (از بیانات معظم له در جمع فرماندهان لشکر 27

محمد رسول اللّه 20 / 3 / 75)

4. ر.ک: یوسف، آیه 111، اعراف، آیه 176، همچنین ر.ک: نهج البلاغه (فیض الاسلام)، خطبه 16، 182 ـ 161.

5. ر.ک: بصیرت پاسداری، اداره سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، 1388، ص 6.

6. خواص و لحظه های تاریخ ساز، ج 2، ص 4.

7. همان، ص 5.

8. از بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15 / 7 / 88.

9. امام علی علیه السلام در سخن بسیار مهمی به کمیل می فرماید: ای کمیل هیچ حرکتی در زندگی و عرصه اندیشه و

عمل وجود ندارد، مگر اینکه تو در آن نیازمند شناخت و آگاهی هستی. (تحف العقول، ابن شعبه حرانی،

ترجمه و تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: کتابفروشی اسلامیه، بی تا، ص 119)

10. نهج البلاغه، خطبه 150.

11. از بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15 / 7 / 88.

12. به طور کل کسانی که پیش از فتح مکه، از روی میل و رغبت به خیل مسلمانان پیوستند، جزء خواص اهل

حق محسوب می شوند. (ر.ک: نخبگان در آزمون، معاونت تربیت و آموزش سازمان بسیج، ص 84 )

13. رسالت خواص (نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری در جمع فرماندهان لشکر 27 محمد رسول اللّه)، سید

احمد خاتمی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1376، ص 83.

14. نهج البلاغه، خطبه 173.

15. طبقات الکبری، محمد بن سعد، بیروت، دار صادر، بی تا، ج 3، ص 246.

16. اسد الغابة فی معرفة الصحابه، عزالدین علی بن محمد جزری (ابن اثیر)، طهران: مکتبه الاسلامیه، 1366ش،

ج 4، ص 44.

17. اخبارالطوال، ابوحنیفه احمد ابن داود دینوری، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی، 1364،

ص 186.

18. اعیان الشیعه، ج 42، ص 212.

19. نهج البلاغه، خطبه 182.

20. بیانات مقام معظم رهبری در جمع سپاه ولی امر، 5 / 5 / 1388.

 

21. ر.ک: جنبش های شیعی در اسلام، هاشم معروف الحسنی، ترجمه: محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد

پژوهشهای اسلامی، 1379، ص 216 ـ 215.

22. ر.ک: همان، ص 209.

23. همان، ص 226 ـ 225.

24. ر.ک: ابوذر غفاری، سیدجعفر شهیدی، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1360، ص 46 ـ 50.

25. اسد الغابة، ج 1، ص 357.

26. الاصابة فی تمییز الصحابة، ابن حجر عسقلانی، بیروت: دار صادر، 1328 ق، ج 1، ص 314.

27. اخبار الطوال، ص 181.

28. وقعة صفین، نصر بن مزاحم منقری، تصحیح عبدالسلام هارون، قم: منشورات مکتبة آیة اللّه المرعشی

النجفی، 1402 ق، ص 104.

29. الغارات، ابی اسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی، تحقیق سیدجلال الدین محدث، تهران: انجمن آثار ملی،

چاپ دوم، 2535، ج 2، ص 81.

30. الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، بیروت، موسسه جمال للطباعة و النشر، بی تا، ج 17، ص 134.

31. تاریخ الطبری، ابن جعفر محمد بن جریر طبری، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1879 م، ج 4،

ص 199.

32. ر.ک: اخبار الطوال، ص 271.

33. رسالت خواص، ص 28.

34. بحار الانوار، ج 44، ص 392؛ الارشاد، شیخ مفید، تحقیق حسن الامین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات،

1403 ه / 1983 م، ج 2، ص 91.

35. جام عبرت، سیدحسین اسحاقی، ص 153.

36. اعیان الشیعة، سید محسن الامین، ج 7، ص 430.

37. سخنرانی مقام معظم رهبری در خطبه های نماز جمعه، تاسوعای 1379. برای آگاهی بیشتر ر.ک: قیام و

حیات حسینی، موسسه فرهنگی قدر ولایت، تهران، 1385، ص 442 ـ 444.

38. حج: آیه 6؛ لقمان: آیه 30.

39. ر.ک: معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص 32.

40. پیامهای عاشورا، جواد محدثی، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، 1377، ص 204.

41. تحف العقول، ص 261؛ به نقل از الحیاة، محمد رضا حکیمی و دیگران، ترجمه احمد آرام، ج 2، ص 475.

42. سخنرانی مقام معظم رهبری در حسینیه لشکر 27 محمد رسول اللّه، 20 / 3 / 75.

43. رهبر معظم انقلاب در این خصوص می فرماید: «در دو بخش باید رویش بحث و کار شود، یکی بخش

تاریخی قضیه است، نمونه هایی که در تاریخ فراوان هست، پیدا شود و ذکر شود که کجا خواص باید عمل

می کردند و عمل نکردند، اسم این خواص چیست؟ چه کسانی هستند و یک بخش دیگری که باید کار

شود، تطبیق با وضع هر زمان است. یعنی در هر زمان، طبقه خواص چگونه باید عمل بکنند که به

وظیفه شان عمل کرده باشند.» (سخنرانی مقام معظم رهبری در حسینیه لشکر 27 محمد رسول اللّه،

20 / 3 / 75)

44. از بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15 / 7 / 88.

کلمات کلیدی
حق  |  اسلام  |  خواص  |  عمار یاسر  |  مقام معظم رهبری  |  بصیرت  |  یار امام حسین علیه‌السلام  |  خواص بابصیرت در تاریخ اسلام  | 
لینک کوتاه :