×

مقاله انتخابی;شناخت هدف

شناخت و انتخاب هدف، یکی از اساسی ترین موضوعات زندگی انسان است. شناختی از هدف خود در زندگی نداشته باشد، آن را پوچ و بی معنا خواهد یافت. ها در زندگی خود روش های متفاوتی دارند به این دلیل است که هدف های مختلفی را دنبال انسان در گرو (شناخت هدف) و انتخاب آن است. (شناخت و انتخاب هدف) نمی اندیشند; این عده به تعبیر قرآن کسانی هستند که به حیات انواع هدف و راه های شناخت اهداف عالی در زندگی روح و حفظ حیات معنوی باشد، از اهداف عالی در زندگی انسان محسوب می شود. است، زندگی را وسیله ای برای دست یابی به هدف واقعی می داند. زندگی هرگونه باشد، نتیجه هدفی است که انسان برای رسیدن به آن طی می کند و در واقع انسان باید انجام دهد این است که با کمک گرفتن از فرستادگان ویژه خد، آن هدف را

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 15573     تاریخ درج : 1390/08/08

48

شناخت هدف در هر کاری، در پیاده کردن

برنامه های آن کار، مؤثر است. هر مکتبی از جمله اسلام، هدف هایش را براساس دیدگاه های خود تعیین و طبق آن، برنامه های تعلیمی و تربیتی را پیش نهاد می کند.

تعریف هدف

هدف در لغت، به معنای (نشانه) و (غرض) است، اما در اصطلاح، چیزی است که شخص قبل از عمل، آن را در نظر می گیرد و نیروی خویش و وسایل لازم را برای وصول به آن به کار می برد و غرضش دست یابی و رسیدن به آن است.

نقش شناخت و انتخاب هدف در کسب موفقیت

شناخت و انتخاب هدف، یکی از اساسی ترین موضوعات زندگی انسان است. اگر انسان هیچ شناختی از هدف خود در زندگی نداشته باشد، آن را پوچ و بی معنا خواهد یافت. همه فعالیت های آگاهانه و ناآگاهانه انسان زمانی مفهوم خواهد داشت که هدف نهایی اش در زندگی روشن باشد.

با اندکی دقت می توان فهمید هدفی که ما برای زندگی خود در نظر می گیریم همه آن را تحت تأثیر قرار می دهد; به تعبیری دیگر، به زندگی ما جهت و معنا می بخشد. اگر انسان ها در زندگی خود روش های متفاوتی دارند به این دلیل است که هدف های مختلفی را دنبال می کنند. به هر قدر این هدف ها با ارزش تر و والاتر باشد، به همان اندازه زندگی انسان از ارزش و کیفیت عالی تری بهره مند خواهد شد. بنابراین، سعادت و یا شقاوت انسان در گرو (شناخت هدف) و انتخاب آن است. چه بسا افرادی هستند که سال ها در این دنیا زندگی می کنند و به علت سرگرم شدن به کارهای روزمره و به خصوص غرق شدن در ظواهر زندگی و لذت های مادی و آرامش دروغین، هرگز به اساسی ترین مسئله زندگی یعنی (شناخت و انتخاب هدف) نمی اندیشند; این عده به تعبیر قرآن کسانی هستند که به حیات دنیا راضی شده و به آن آرام گرفته اند.1 اما در مقابل، وارستگانی هستند که با بعد متعالی حیات آشنا شده اند. اینان توانسته اند در سایه تحصیل کمال، دریچه ای از عالم بالا به روی خود بگشایند و با عظمت های معنویِ زندگی آشنا شوند.

پس به جرأت می توان گفت که اساس موفقیت انسان در مسیر پر پیچ و خم زندگی، شناخت و انتخاب هدف می باشد و کسانی که در این راه مسیر صحیح را انتخاب کرده و هدف خویش را هم چو مشعلی فروزان در انتهای مسیر نظاره گرند، همواره موفق و پیروز هستند.

انواع هدف و راه های شناخت اهداف عالی در زندگی

اگر به طور سطحی به محور بحث بنگریم، اولین چیزی که به ذهنمان خطور می کند این است که یکسری از اهداف، کوتاه مدت هستند و یکسری میان مدت و اهدافی دیگر که بلند مدت هستند; اما در یک نگاه عمقی و گسترده تر، با استفاده از تعالیم اسلام درمی یابیم که: در دین مبین اسلام دو نوع هدف وجود دارد:2

1. هدف های مقدماتی; 2. هدف های نهایی و برتر.

هدف های مقدماتی، هدف هایی هستند که در ابعاد فردی و اجتماعی، زمینه ساز دست یابی انسان به هدف نهایی و برتراند. اهداف مقدماتی را می توان به اهداف مقدماتی عالی، اهداف مقدماتی متوسط و اهداف مقدماتی دانی تقسیم کرد. ملاک شناخت این مراتب و امتیاز آن ها از یک دیگر، وجود انسان است، زیرا انسان ترکیبی از جسم و روح می باشد. بنابراین آن چه فقط با بعد روحی و معنوی انسان ارتباط داشته و در جهت پرورش و اصلاح روح و حفظ حیات معنوی باشد، از اهداف عالی در زندگی انسان محسوب می شود. آن چه صرفاً در ارتباط با جنبه مادی و در جهت مصالح جسم و تقویت حیات مادی انسان باشد، از اهداف دانی در زندگی انسان به شمار می رود، و اهدافی که به هردو بعد جسم و روح مربوط شود، از اهداف متوسط می باشد.

برای توضیح بیشتر نمونه هایی از اهداف فوق را ذکر می کنیم:

مثلاً شناخت دین، شناخت انسان و ارزش های اخلاقی، عبادت، ایمان به پیامبران، اعتقاد به امامت و ولایت، ایمان به غیب و آخرت، انتظار فرج و ظهور حضرت مهدی ـ ارواحنا فداه ـ و… از اهداف مقدماتی عالی است.

عدالت اجتماعی، ایجاد رابطه صحیح با طبیعت، افراد و جامعه، تعدیل غرایز، کوشش در رفع نیازهای اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، نظامی جامعه، تشکیل خانواده، پرورش صحیح کودکان، صله رحم، همکاری و اهتمام در امور برادران دینی … از اهداف مقدماتی متوسط است.

تحصیل و تعلیم علوم مختلف، کوشش در بهداشت بدن، رعایت نظافت، تلاش برای بهبود زندگی و توسعه امکانات و نعمت های مادی، کسب و کار و تجارت، رشد تولیدات صنعتی و کشاورزی، … از مصادیق اهداف مقدماتی دانی است.

باید توجه داشت که دانی بودن این اهداف به این معنا نیست که نسبت به هدف های عالی و متوسط، پایین ترند، چرا که هریک در جای خویش ارزش مند است. هم چنین باید توجه داشته باشیم که اهداف مقدماتی از مطلوبیت ذاتی برخوردار نیستند، زیرا همه آن ها با تنوع مراتبشان، مقدمه و وسیله ای برای وصول به هدف نهایی و برتر می باشند.

اما اهداف نهایی و برتر از نظر دین مبین اسلام، وصول به مقام قرب الهی و رضوان خدا است. می دانیم که وجود انسان مطلقاً نیازمند خدای متعال است. آن چه انسان دارد، رشحه ای از فیض بی کران الهی است: (اللهُ الذی خَلَقَکم ثُم رَزَقَکم ثم یمیتکم ثم یُحییکُم;3 خدا است که شما را بیافرید، آن گاه روزی بخشید; پس شما را می میراند و دوباره زنده می کند). بنابراین، مبدأ خلقت و هستی انسان، خدا است و بازگشت همه نیز به سوی او خواهد بود: (انّا للّه و انّا الیه راجعون).4 قرآن بر این حقیقت تصریح دارد; آن جا که می فرماید: (یا ایها الانسانُ انّک کادح الی ربّک کدحاً فملاقیه;5 ای انسان تو با رنج و تلاش به سوی پروردگارت سیر می کنی و سرانجام او را ملاقات خواهی کرد.)

در دین مبین اسلام، دستورالعمل هایی است که اگر به آن عمل شود، مسلمان با جانی پاک و وارسته از پلیدی ه، خدا را ملاقات خواهد کرد و به خشنودی و رضوان خدا و مقام قرب الهی نایل خواهد آمد. در مسیر این هدف، هر عملی را که انسان برای خشنودی خدا انجام می دهد، قرب معنوی او به خدا بیشتر می شود و هر خلاف و عصیانی که از او سر می زند، از رحمت ورضوان الهی دور می گردد.

نقش دین در شناخت هدف واقعی

دین در شناخت هدف واقعی ما نقش بسزایی دارد. جامعه ای که به خدا و معاد عقیده مند است، زندگی را وسیله ای برای دست یابی به هدف واقعی می داند. چنین جامعه ای به خود اجازه نمی دهد که هم چون جوامع مادی و عاری از اعتقاد که هدف و آرمانشان مشخص نیست، فقط برای جنبه های مادی تلاش کند و از ترقی معنوی غافل بماند.

هر اندازه هدف و اعتقاد، منحط و دور از واقع باشد، به همان اندازه انسان از تکامل حقیقی باز می ماند و نیازهای واقعی و راستین وی برآورده نمی شود. پیش رفت در زمینه های صرفاً مادی، در حقیقت رکود است، زیرا با انحطاط در زمینه های اخلاقی و معنوی همراه است، چون هر انسانی بر آن است که خود را با آن چه در عقیده دارد، تطبیق دهد. زندگی هرگونه باشد، نتیجه هدفی است که انسان برای رسیدن به آن طی می کند و در واقع نشأتی از چگونگی تفکر او است. اگر هدف و اعتقاد و ایمان به گونه ای صحیح و بر مبنایی درست استوار باشد، نتیجه آن عزت و عظمت است.

نقش علم، اخلاق و همسر در انتخاب، تداوم و نیل به هدف

علم و اخلاق و همسر در انتخاب و نیل به هدف جایگاه ویژه ای دارند.بعضی افراد علم را در زندگی خود هدف قرار می دهند، که در اشتباه اند. البته بعضی علوم، هدف هستند; مثل مسائل مربوط به اعتقادات و معارف الهی; از این ها که بگذریم سایر علوم وسیله اند نه هدف. انسان عالم می کوشد تا خود را در حد امکان به صفات خدایی بیاراید و از پستی به اوج کمال، که هدف نهایی است، دست یابد. چنین کسی خدا را عزیز می داند و حاضر نیست در برابر تجاوزگران خضوع کند و آن ها را عزیز بداند، بلکه سعی می کند با پیروی از دستورهای خداوند، در راه نیل به هدف، عزت را در خویش به وجود آورد.

معمولاً انتخاب هدف با نوع بینش شخص ارتباط مستقیم دارد. ایدئولوژی، جهان بینی و خلق و خوی هر شخص بیان گر نوع هدفی است که او انتخاب می کند. هدفی که یک فرد درست کار، متقی و در یک کلام شخص با ایمان دنبال می کند، مسلماً در راه آرمان های الهی و در مسیر معنویت است; برعکس، کسی که در زندگی به دنبال هوا و هوس و نفسانیات و رذایل می رود هدفی برخلاف احکام الهی را دنبال می کند.

هرچند انسان باید شور و نظر دیگران را بشنود و نهایتاً خود با تجزیه و تحلیل، بهترین را انتخاب کند، اما در این بین، بینش همسر نیز به شخص کمک می کند تا همواره راه صحیح را برگزیند. اخلاق و رفتار و خلقیات همسر ـ هرچند رأی و نظری هم ندهد ـ با فراهم کردن شرایط آرامش روح و روان و دل داری و ایجاد روحیه تلاش گری بیشتر می تواند به نحو قابل ملاحظه ای در پیشبرد شخص به سوی هدف نقش داشته باشد.

ذکر نمونه هایی از داستان زندگی انسان های موفق

ایمان به هدف، محرکی باطنی و درونی است که خواه ناخواه انسان را به سوی هدف می کشاند. هرچند در این راه جان خویش را از دست بدهد. بدون شک عشق و علاقه و اعتقاد و ایمان به هدف بود که امت شهید پرور ایران، چه در بحبوحه دوران انقلاب و چه بعد از پیروزی انقلاب در طول هشت سال دفاع مقدس، انواع سختی ها و مرارت ها را به قیمت جان پذیرفتند و با خار و تیر هم بستر گشتند و جان و مال خود را فدای هدف کردند.

چهارده قرن پیش در بیابان (بدر) مسلمانان که شمار آن ها از 313 نفر تجاوز نمی کرد و از نظر ابزار جنگی و دفاعی تجهیزات کافی نداشتند، با ارتش مجهز و نیرومند (قریش) روبرو شدند. شانس پیروزی در طرف اسلام از نظر محاسبه یک کارشناس نظامی بسیار ناچیز بود و هرگز تصور نمی شد که این گروه ناچیز سازمان یک ارتش نیرومندی را درهم کوبند; ولی برخلاف پنداره، یک اقلیت مجهز با نیروی ایمان به هدف در ظرف چند ساعت بر یک ارتش مجهز پیروز گردید.

در جنگ (ویتنام) می بینیم که یک ملت پابرهنه و مسلح به نیروی تیر و کمان در پرتو ایمان و اعتقاد به هدف، اقتصاد و سازمان وسیع آمریکا را به زانو درآورد، چرا که سربازان ویتنامی برای هدف مشخصی که همانا پایان دادن به دوران استعمار و کسب آزادی بود، مبارزه کردند.

چرا بعضی افراد در زندگی هدف ندارند؟

کسی که در زندگی خود هدفی نداشته باشد، زندگی اش پوچ و بی معنا است. افراد بی هدف معتقدند جهان و انسان براساس طرح و نقشه قبلی به وجود نیامده تا هدف و مقصدی از پیش تعیین شده داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف خلق شده باشد. همه چیز در جهان به صورت کور و تصادفی و بدون هدف به وجود آمده است. معتقدان به این اعتقاد، زندگی را فاقد معنا می دانند و به همین دلیل هیچ هدفی نیز ندارند.

اما در دیدگاه معتقدان به خد، نه تنها انسان بلکه آفرینش همه چیز برای رسیدن به هدف مشخصی است و لذا هرچیز در ارتباط با نظام هستی، معنادار و هدف مند است. کاری که انسان باید انجام دهد این است که با کمک گرفتن از فرستادگان ویژه خد، آن هدف را کشف کند و برای رسیدن به آن بکوشد. این هدف نهایی، همانا رسیدن به سعادت جاودانی در جوار رحمت الهی است.

پی نوشت ها:

1ـ یونس(10) آیه 7.

2ـ برگرفته از: محمد فاضل جمالی، تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن.

3ـ روم(30) آیه 40.

4ـ بقره(2) آیه 156.

5 ـ انشقاق(84) آیه6.

کلمات کلیدی
انسان  |  اسلام  |  زندگی  |  انتخاب  |  شناخت  |  هدف  |  هدف مقدمات  | 
لینک کوتاه :