×

موضوع پژوهش;ویژه مقطع راهنمایی و دبیرستان;درس هایی از عاشورا

سخن و عمل امام حسین(ع) گواه است که او در این میدان چنان پیش تاخت که به هیچ چیز رؤف بالعباد;2 و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می فروشد امام حسین(ع) با این که از شهادت خویش خبر داشت و از جد و پدرش اخبار آن را دریافته را بیان کرد و در پایان نامه اش چنین نوشت: (وسیغنی اللّه عنکم; خدا مرا از شما بی در شب عاشورا نیز وقتی مسئله جنگ قطعی شد و امام حسین(ع) شب را امان خواست، یارانش درس های اخلاقی در حادثه عاشورا اهداف بزرگ رسالت است،11 در مکتب عاشورا کاملاً متجلی است و درس های عملی آن به گفتار و ر فتار امام حسین(ع) و یارانش در بعد اخلاق چنان درخشندگی دارد که می 1. درس های عقیدتی (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) در سخن و عمل امام حسین(ع) و 2. درس های اخلاقی در مکتب عاشورا.

چکیده ماشینی


تعداد بازدید : 2344     تاریخ درج : 1390/08/08

6

حادثه تلخ عاشورا که رویارویی جبهه حق و باطل و درگیری خونین میان سپاه ایمان و سپاه کفر پنهان و نفاق بود، گرچه در ظاهر به شهادت یاران حق انجامید، لکن از نظر آموزندگی و عبرت گیری، درس های نهفته و افتخارآفرین بسیاری دارد، چرا که قافله سالار شهیدان این حرکت و نهضت بزرگ را با برنامه ریزی دقیق و اجرای آن براساس معیارهای اصیل اسلام ناب محمدی(ص) به صورت دانشگاهی درآورد که ابعاد گوناگون دین مبین اسلام در آن تجلی یافته و برای مسلمانان و همه آزادگان و آزادی خواهان جهان الگوی انسان بودن، انسان زیستن، انسان مردن و به سعادت جاودانه رسیدن را ارائه داد.

می توان گفت عاشورا تبیین عملی اسلام در عرصه های گوناگون بود. امام حسین(ع) و یارانش در میدان کوچکی که به گستره تاریخ بود، صحنه هایی از بزرگی و بزرگواری و جلوه های ایمان و یقین را به نمایش گذاشتند که هر انسان عاقلی را به کرنش وامی دارد. او در سخت ترین شرای ط نقش امامت را که تبیین مکتب و ترویج تعالیم دین و تصحیح باورهای مردم و هدایت جامعه است، به بهترین صورت ایفا کرد و به گونه مستقیم و غیر مستقیم به پیروان اسلام درس دین شناسی و دین داری داد. عاشورا مکتبی است که درس های اعتقادی و عملی و اخلاقی را به بهترین ص ورت ارائه می دهد.

درس خداشناسی در مکتب عاشورا

مکتب عاشورا در بعد توحید و یگانه پرستی، درس پرستش واقعی را متجلی ساخت و نشان داد که یک موحّد و خداشناس راستین باید در خوشی و ناخوشی، در بلا و نعمت، به خدا رو کند و تمام حرکات و سکناتش را در جهت او تنظیم کند. چنان که خداوند به پیامبرش(ص) فرمود: (قل انّ صلوتی و نُسُکی و محیای و مماتی للّه ربّ العالمین;1 بگو نماز و تمام عبادات من و زندگی و مرگ من، همه برای آن است پروردگار جهانیان است.)

سخن و عمل امام حسین(ع) گواه است که او در این میدان چنان پیش تاخت که به هیچ چیز جز جلب رضایت حضرت حق نمی اندیشید و حاضر شد همه چیز را در راه خدا فنا کند و از هستی و حیات دنیوی خویش بگذرد و با جان خویش با خدا معامله کند و مصداق بارزی شود برای آیه شریفه (وَ مِنَ الناس مَنْ یَشری نَفْسَهُ ابتغاءَ مَرضاتِ اللّه واللّه رؤف بالعباد;2 و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می فروشد و خدا بر این بندگان مهربان است.)

امام حسین(ع) با این که از شهادت خویش خبر داشت و از جد و پدرش اخبار آن را دریافته بود و اوضاع و شرایط زمانش نیز گواهی می داد که پایان این حرکت، شهادت است، بدون هیچ تردید و تزلزلی اهداف خویش را دنبال کرد. وقتی عبداللّه بن عباس از وی خواست از رفتن به عراق ص رف نظر کند و با بنی امیه مقابله نکند، امام اهداف عالی خویش را شرح داد و نیّات امویان را بازگفت. آن گاه فرمود: (انی ماض فی امر رسول اللّه(ص) حیث أمَرنی و انّا الیه راجعون;3 من به فرمان پیامبر(ص) حرکت می کنم آن گونه که به من فرمان داده است و بازگشت ما به س وی خدا است.)

در طول مسیر حرکت و در سرزمین کربلا که برای آماده ساختن بیش تر یاران برای فداکاری در راه دین سخن می گفت، همواره از مرگ و بازگشت انسان به خدا یاد می کرد و تنها تکیه گاه خویش را خدا می دانست و بس. آن گاه که با حر بن یزید ریاحی روبرو شد، در نامه ای خطاب به ا شراف کوفه، از پیمان شکنی کوفیان گلایه کرد و عاقبت زشت کار آنان را بیان کرد و در پایان نامه اش چنین نوشت: (وسیغنی اللّه عنکم; خدا مرا از شما بی نیاز می کند.)4

و زمانی که عبداللّه مشرقی با امام دیدار کرد و از اوضاع کوفه و آمادگی مردم برای جنگ با حضرت خبر داد، حضرت فرمود: (حسبی اللّه ونعم الوکیل).5

در شب عاشورا نیز وقتی مسئله جنگ قطعی شد و امام حسین(ع) شب را امان خواست، یارانش را در خیمه ای جمع کرد و خطبه ای خواند که آغازش چنین است: (أثنی علی اللّه احسن الثناء واحمده علی السّراء والضراء…)6

در صبح عاشورا نیز هنگامی که سپاه عمرسعد به اردوگاه امام حمله ور شد، امام رو به سوی خدا کرده چنین مناجات کرد: (اللهم أنت ثقتی فی کل حرب، و أنت رجائی فی کل شدّة، و أنت لی فی کل أمرٍ نزل بی ثقة و عدة;7 خدایا در هر گرفتاری و شدت، تکیه گاه و امیدم تویی، و در هر حادثه ای پشتوانه منی…)

مرگ و معاد از دیدگاه امام حسین(ع)

سخن از معاد و روز قیامت در کلمات امام حسین(ع) فراوان است، چه او پیروزی را از کسی می دانست که در امر آخرت پیروز و سعادت مند شود. چنان که در شب عاشورا خطاب به یارانش فرمود: (واعلموا أنّ الدنیا حلوها و مرّها حلم، والانتباه فی الآخرة والفائز من فاز فی ها والشقی من شقی فیها;8 بدانید که شیرینی و تلخی دنی، خواب است و بیداری در آخرت است. رستگار کسی است که به رستگاری در آخرت نایل گردد و بدبخت کسی است که به شقاوت اخروی گرفتار آید.) امام(ع) نه تنها با بیان بلکه با عمل نیز این سخنان را تقویت کرد; هنگامی که ب ه بالین پسرش رسید، به او فرمود: (پسرم کمی درنگ و مقاومت کن تا جدت رسول خدا را دیدار کنی و از شربت گوارایی که پس از آشامیدن آن، تشنگی نیست، به تو بنوشاند.)9

در واپسین لحظات قتال که بر اثر شدت جراحات وارده از شمشیرها و تیرها و نیزه های دشمنان، بی رمق در قتل گاه افتاده بود، مناجات عرفانی خود را این چنین سرداد: (اللهم متعالی المکان…; ای خدایی که مقامت بس بلند، غضبت شدید، نیرویت بالاتر از هر نیرو است، تو که از م خلوقات خود مستغنی هستی و در کبریا و عظمت فراگیر، به آن چه بخواهی توان، رحمتت به بندگانت نزدیک، وعده ات صادق، نعمتت شامل، امتحانت زیب، به بندگانت که تو را بخوانند نزدیک و بر آن چه آفریده ای احاطه داری، و هرکس که از در توبه درآید پذیرایی، آن چه را که ارا ده کنی توانایی، … و در پایان، مناجات خود را با این جملات ختم می کند: (صبراً علی قضائک یا رب لا اله سواک یا غیاث المستغیثین…; در مقابل قضا و قدر تو شکیبا هستم ای پروردگاری که به جز تو خدایی نیست، ای فریادرس دادخواهان که مرا جز تو پروردگار و معبودی نیست، بر حکم و تقدیر تو صابرم. ای فریاد رس آن که فریادرسی ندارد، ای همیشه زنده ای که پایان ندارد، ای زنده کننده مردگان، ای خدایی که هرکسی را با اعمالش می سنجی، در میان من و این مردم حکم کن که تو بهترین حکم کنندگانی. و آن گاه که صورت به خاک می گذاشت، گفت: (بسم اللّه و باللّه و فی سبیل اللّه وعلی ملّة رسول اللّه).10

آری، او با تمام شهامت و رشادت در برابر ظلم و ستم ایستاد و سرانجام به لقای معبود شتافت و حیاتی جاودانه به درازای ابدیت یافت و الگویی شد برای همه انسان های واقعی که می خواهند پاک زندگی کنند و به شرف انسانی برسند.

درس های اخلاقی در حادثه عاشورا

اخلاق که یکی از ابعاد سه گانه معارف دینی است (اعتقادات، احکام و اخلاق) و از اهداف بزرگ رسالت است،11 در مکتب عاشورا کاملاً متجلی است و درس های عملی آن به وسیله امام حسین(ع) و یارانش با رنگ جاودانه در صفحات تاریخ پرافتخار دین باوری ثبت شد. گفتار و ر فتار امام حسین(ع) و یارانش در بعد اخلاق چنان درخشندگی دارد که می تواند به عنوان منبع بسیار ارزش مند برای آموزش کرامت های اخلاقی و الگوگیری در زمینه خودسازی و تربیت انسانی مورد استفاده قرار گیرد. استادان این دانشگاه انسان سازی، در سخت ترین شرایط پای بندی خود را به مبانی اخلاقی نشان داده و لزوم آراسته شدن به صفات والا و ارزش های دینی را اثبات کردند.

در مکتب عاشورا جلوه هایی از اخلاق و نمودهای عملی آن همانند ایمان، یقین، اخلاص، توکل، آزادگی، عزت نفس، شجاعت، ایثار، وف، غیرت دینی، جوانمردی، مواسات، رضا و تسلیم، قیام برای خد، عدالت خواهی، باطل ستیزی، جهاد در راه خدا و ده ها فضیلت دیگر را در بالاترین س طح آن می توان تماشا کرد و از همین رو موضوع پژوهش این شماره مجله را برای مقطع راهنمایی و دبیرستان (درس هایی از عاشورا) قرار دادیم تا پژوهش گران جوان با نوشتن مقالات سودمند خود گامی دیگر در بهتر شناختن و شناساندن بیشتر فرهنگ عاشورا بردارند.

محورهای بحث

1. درس های عقیدتی (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) در سخن و عمل امام حسین(ع) و یارانش.

2. درس های اخلاقی در مکتب عاشورا.

3. درس احیای سنت و امر به معروف و نهی از منکر در عاشورا.

4. درس عدالت خواهی و ظلم ستیزی در عاشورا.

5. درس غیرت و آزادگی.

گفتنی است که هریک از محورهای فوق خود می تواند به بخش های جزئی تر تقسیم و موضوع مقاله واقع شود.

منابع تحقیق

1. حماسه حسینی، استاد شهید مطهری.

2. موسوعة کلمات الامام الحسین(ع).

3. پیام های عاشور، جواد محدثی.

4. عبرت های عاشور، سید احمد خاتمی.

5. درسی که حسین(ع) به انسان ها آموخت، دکتر هاشمی نژاد.

6. زندگانی امام حسین(ع) دکتر سید جعفر شهیدی.

7. زندگانی امام(ع)، سیّد هاشم رسولی محلاتی.

8. پرتوی از عظمت امام حسین(ع)، آیت اللّه صافی گلپایگانی.

9. پیام های عاشور، محمد دشتی.

10. سخنان حسین بن علی(ع)، محمدصادق نجمی.

پی نوشت ها:

1ـ انعام(6) آیه 162.

2ـ بقره(2) آیه 207.

3ـ موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)، ص321.

4ـ همان، ص377.

5 ـ همان، ص378.

6 ـ همان، ص395.

7ـ همان، ص414.

8 ـ همان، ص398.

9ـ همان، ص461.

10ـ همان، ص509 و سخنان حسین بن علی(ع)، محمدصادق نجمی، ص299.

11ـ اشاره به حدیث معروف (بعثت لاتمم مکارم الاخلاق).

کلمات کلیدی
اخلاق  |  خدا  |  امام  |  امام حسین ( ع )  |  عاشورا  |  عاشور  |  مکتب عاشورا  | 
لینک کوتاه :