×

معنویت همگانی،آرمان بزرگ انقلاب


تعداد بازدید : 1318     تاریخ درج : 1390/08/08

46

اشاره

امروزه یکی از موضوعات مهم و قابل توجه در جهان معاصر، ترویج معنویت است.هر قوم و ایینی می کوشد؛تا تحقق بخش معنویت در زندگی انسان باشد، اما معنویتی که در دین متکامل اسلام مطرح است، از نظر ماهیت و روش، تفاوت های اساسی با دیگر معنویت های امروزین دارد و خورشید جهان تابش،حریم فردی و اجتماعی و ابعاد ظاهری و باطنی او را، به خوبی دربرمی گیرد و به حق، نگرش اسلام نسبت به معنویت و ترویج آن در زندگانی بشر، نگاهی متعالی و همسو با ابعاد گوناگون وجود آدمی و مقام و منزلت واقعی او است. آنچه در این نوشتارمی خوانید، گذری است بر مفهوم معنویت دینی، تبیین اهمیت معنویت اسلامی، بیان شمول و گستردگی آن در زندگی فردی و جمعی و تأکید بر همگانی کردن معنویت در جامعه می باشد.

مفهوم شناسی معنویت

می توان «معنویت» را از منظر اسلامی چنین تعریف کرد: «توجه و اهتمام به باطن تعالیم و آموزه های نظری و عملی دین و به طور کلی، توجه به باطن و غیب هستی و پیراستن نفس از تعلق مادیات و آراستن آن به روحانیت احکام و دستورات مبین اسلام،در پرتو توجه و تدبر خالصانه و زینت دادن آن به نورانیت جاری و ساری در نظام آفرینش و از رهگذر طهارت و خلوص عارفانه». از این رو، ساحت حقیقی و زیربنای اصلی معنویت را باید در باطن خود انسان جستجو کرد.

بر این اساس،معنویت به دایره احکام مترقی شریعت اسلام محدود نمی شود و صحیفه بزرگ هستی نیز تجلی بخش لطایف معنوی و حقایق باطنی برای اهل تأمل و تدبر می باشد؛تا از رهگذر توجه به باطن امور، اینه جان خویش را جلا دهند و حقیقت هستی را در آن،آشکارا نظاره گر باشند و ضمن توجه به ظواهر دینی و معیشت دنیوی، به تجرد باطنی یا تهذیب و تزکیه نفس دست یابند.

بر مبنای این تعریف، روح معنوی اسلام در تمامی احکامش سریان دارد و ظواهر هستی و دین، پلی است که انسان را به مقصود خلقت و رسالت می رساند و به تعبیر نغز حضرت امام خمینی(ره): «اتصال معنویت به مادیت و انعکاس معنویت در همه جهات مادیت، از ویژگی های قرآن است که افاضه فرموده است».

والاترین هدف انقلاب

آنچه مایه تفاوت و تمایز انقلاب اسلامی، از دیگر انقلابها شده،تفاوت در هدف و آرمان آن است. انقلاب ما، صرفاً یک انقلاب سیاسی نیست،بلکه انقلابی برخاسته از اسلام ناب و همسو با روح تعالیم بلند آن می باشد که چیزی جز تحقق عدالت، اخلاق و معنویت در جامعه نمی باشد و صد البته همچنان که معمار بزرگ آن معتقد است، عدالت نیز مقدمه دستیابی به اخلاقیات و معنویات به شمار می رود.

بنابراین، والاترین هدف انقلاب را باید تحقق معنویت حقیقی در میان فرد فرد جامعه اسلامی و در تمامی ابعاد زندگی دانست،چنان که شاگردان صدیق امام و ولایت اذعان دارند که انقلاب امام(ره) ما را به سوی معنویت و انسانیت هدایت کرده، مسیر نیل به آن را هموار نموده و حجت را بر همگان تمام کرده است.

در نگرش امامِ عارفان و عاشقان، معنویت اسلام کلید(درمان) همه دردهای بشر است و غفلت از آن، موجب دچار شدن جامعه به انواع مریضی های روحی و اخلاقی و مشکلات اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. آری!«از معنویت نباید غافل بود که کلید دردها است».(همان، ج 5، ص 437)

اساساً هدف اسلام این است که مادیات بشر را پیرو معنویات او قرار دهد و رنگ و بویی معنوی به حیات دنیایی انسان ببخشد. وقتی اسلام خود را کامل ترین ادیان معرفی می کند، مطمئناً باید از راهکارها و شیوه های متکامل تری نیز در ترویج و تحکیم معنویت در مملکت وجودی و بیرونی انسان برخوردار باشد.از دیدگاه منادی اسلام ناب محمدی(ص)، حضرت امام خمینی(ره): «اسلام،مادیت را تبع معنویت می کند.می خواهد مادیت را مهار کند،صورت معنوی به آن بدهد».(همان، ج 7، ص 360)

به راستی،ملت شریف ایران برای معنویات و اخلاق الهی قیام کرده اند و هرگز نبودِمادیات آنها را از هدف انقلاب که آشنایی با معنویات و عرفانیات دین و تخلق علمی و عملی به آن است،باز نخواهد داشت:«مشکلات مادی در مقابل معنویات نمیتواند عرض اندام کند.آنهایی که به معنویت مجهزند، آنهایی که به خدا متصل هستند و آنهایی که به مبدأ وحی متصل هستند، آنها را امور مادی از مقاصد خودشان باز نمیدارد». (همان، ج 15، ص 385)

همان گونه که ایجاد و استمرار انقلاب امام، مرهون معنویات بوده و هست، صدور آن به سرتاسر جهان نیز در پرتو معنویت امکان پذیر خواهد بود.

همگانی کردن معنویت

از مهم ترین وصیت های پدر پیر انقلاب و معمار بزرگ آن، همگانی کردن معنویت و توسعه آن در تمامی سطوح جامعه می باشد: «از والاترین و بالاترین حوزه هایی که لازم است به طور همگانی مورد تعلم و تعلیم قرار گیرد، علوم معنوی اسلامی، از قبیل علم اخلاق و تهذیب نفس و سیر و سلوک الی اللّه ـ رزقنا اللّه و ایاکم ـ که جهاد اکبر می باشد، [است]».

معنویتی که امام پیام آور آن است و برخاسته از حقیقت و روح اسلام می باشد، معنویت همه جانبه و همگانی است که وسعتی به درازنای جهان هستی و عظمت وجودی انسان دارد؛ معنویتی است که تنها به سجاده نماز و کنج مسجد خلاصه نمی شود و یا به انجام اعمال عبادی خاص منحصرنمی گردد. آری!معنویت دینی یا عرفان اصیل اسلام، در همه ابعاد وجودی و در جای جای زندگی ظاهری و باطنی انسان تجلی دارد و ایتفاینما تولوا فثم وجه الله؛پس به هر کجا که روی آورید، آن جا وجه خدا است.(سوره بقره،ایه 115) تفسیری روشن و انسان ساز از این معنا است. حضرت امام(ره) در اشاره به این حقیقت می فرماید: «آنها که تابع دستورات الهی هستند، همین مادیاتی که همه از آن استفاده می کنند، همین مادیات را،یک صورت معنویت به آن می دهند؛با جنبه معنویت به این ها نگاه می کنند؛ همه عالم را به جنبه الهیت نگاه می کنند؛همه را مظاهر خدا می دانند.اگر محبت به مردم داشته باشد، نه به عنوان این که این پسر من است؛دختر من است؛این برادر من است؛[بلکه] به آن عنوان معنویت که هست که بنده خداست،فرستاده خدا است».( صحیفه امام، ج 8،ص 62)

بنابراین، در نگاه اسلام ناب، مادیات اصالت ندارند و تمامی امور دنیایی و مادی، وسیله عروج آدمی به معنویات و روحانیات هستند و به اشارت قرآنی یوم تبلی السرائر؛روزی که پوشیده ها آشکار می شود.(سوره طارق،ایه 9) بستر دنیا مزرعه ای است که محصولش در باطن آن؛ یعنی آخرت، نمایان می شود، هر چند در همین دنیا نیز طهارت یافتگان از ماسوی الله و عارفان بالله شاهد سیرت و حقیقت اعمال خود و دیگران هستند. پس،انسان موحد و مؤمن حقیقی،کسی است که روح معنویت را،حتی در ظاهر ساده ترین احکام و تعالیم دین نیز می جوید و در پرتو تدبر در عالم هستی،خویشتن را به نور معنویت ایات وجود روشن می سازد،نظاره گر کمال و جمال ربوبی در مرآت موجودات و رهنمون به سرمنزل انسانیت و الهیت می گردد.«همه کتب آسمانی،برای انسان ساختن آمده است.اگر انسان ساخته بشود،همه چیز به صورت معنویت در می اید؛یعنی مادیات هم به صورت معنویت در می اید».4

از این منظر بایسته است که تمامی آحاد ملت، به ویژه نسل جوان ما خویشتن را با معنویت اسلام ناب محمدی(ص) آشنا کنند و جویای آن در هر زمان و مکانی باشند تا به کمال انسانیت و سعادت راستین نایل گردند. «کوشش کنید در تحصیل معنویات. در خلال علم که تحصیل می کنید،معنویات را تحصیل کنید. دانشگاه ها معنویت پیدا بکنند،مدارس معنویت پیدا بکنند، مکتب ها معنویت پیدا بکنند، تا ان شاء اللّه سعادتمند بشوند(همان، ص 534)… میزان در انسانیت معنویت انسان است.کوشش کنید که خودتان را با محتوا کنید. معنویت در خودتان ایجاد بکنید».(همان، ص 462)

خورشید معنویت اسلامی بر تمامی حالات و ابعاد زندگی انسان پرتو افکنده و حقیقتی انسان ساز است که توان حضور و تأثیرگذاری را در همه امور و حالات آدمی دارد. ایین مبین اسلام و به ویژه مکتب جامع اهل بیت(ع)،چنین معنویتی را برای بشریت عرضه می کند.از این رو،می توان معنویت را در عرصه های زیر جستجو و تحلیل نمود و آثار و پیامدهای آن را در هر حوزه ای،به طور مستقل و یا مرتبط مورد کنکاش و گفتگو قرار داد.برخی از این عرصه ها عبارتند از:معنویت و عبادت،معنویت و علم، معنویت و معاشرت،معنویت و سیاست، معنویت و اقتصاد،معنویت و فرهنگ،معنویت و مدیریت، معنویت و خانواده، معنویت و تربیت، معنویت و آموزش،معنویت و معیشت،معنویت و اخلاق، معنویت و ورزش، معنویت و بهداشت و درمان،معنویت و قلم،معنویت و هنر،معنویت و حکومت، معنویت و نوآوری، معنویت و عرفان، معنویت و احکام شریعت، معنویت و مسجد، معنویت و حوزه، معنویت و دانشگاه، معنویت و مسافرت، معنویت و طبیعت، معنویت و جهان ارتباطات و فناوری.

و اینک حسن ختام نوشتار حاضر را با کلامی روشنگر و راهگشا از حضرت امام(ره) و خلف صالح ایشان، رهبر حکیم و فرزانه انقلاب،به پایان می بریم و بحث و بررسی تفصیلی و مستدل در مورد هر یک از محورهای بالا را به مجالی دیگر وا می گذاریم:«کوشش کنید معنویت را تقویت کنید در بین این ملت. با معنویت است که شما می توانید استقلال خودتان را حفظ کنید و آزادی خودتان را حفظ کنید و به مراتب کمال برسید».«امروز همه دنیا تشنه معنویت اند و این معنویت در اسلام هست و در اسلامی که در مکتب اهل بیت معرفی می شود، به نحو جامع و کاملی وجود دارد؛معنویتِ بدون انزوا،بدون جدایی از زندگی، معنویتِ همراه با سیاست و عرفان،همراه با فعالیت اجتماعی، تضرّع و گریه پیش خدای متعال و همراه با جهاد. این،چیزهایی است که در مکتب اسلام وجود دارد، در تعلیمات و معارف شیعه متبلور و مجسّم است و نمونه های زنده اش را ما دیده ایم؛در تاریخ معاصر هم در ایران اسلامی این نمونه ها فراوان و فراوان دیده شد. این،وظیفه اصلی است».(از بیانات رهبر معظم انقلاب)

کلمات کلیدی
اخلاق  |  دین  |  اسلام  |  باطن  |  انقلاب  |  معنویت  |  معنویت همگانی  | 
لینک کوتاه :