اشاره
مقام معظم رهبری در دیدارهای متعدد حدود یک ماهه اخیر مسائل مختلفی را طرح فرمودند. اهمیت برخی از این مسائل به اندازه ای بود که در چندین دیدار مورد تأکید معظم له قرار گرفت از جمله این موارد می توان به مسأله بصیرت و لزوم حرکت بر اساس آن یاد کرد.
1. تأکید بر اصل بصیرت
حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار با خبرگان و پس از آن در سه دیدار دیگر با مردم چالوس و نوشهر، با جمعی از نخبگان علمی کشو و با دانش آموزان بر ضرورت داشتن بصیرت به ویژه از سوی نخبگان تأکید می ورزند و می فرمایند: «باید بصیرت داشت. آنچه که انسان از نخبگان جامعه و جریانات و گروه های سیاسی انتظار دارد، این است که با این حوادث، با این خطوط دشمن با بصیرت مواجه بشوند؛ اگر بصیرت و عزم مقابله وجود داشت، خیلی از رفتارهای ما ممکن است تغییر پیدا بکند؛ آن وقت وضعیت بهتر خواهد بود. بعضی از کارها از روی بی بصیرتی است.»[1]
ایشان در دیدار با مردم چالوس و نوشهر با تأکید بیشتر بر این مسأله و لزوم توجه همه گروه های اجتماعی به داشتن بصیرت می فرمایند: «در زندگیِ پیچیدة اجتماعیِ امروز، بدون بصیرت نمی شود حرکت کرد. جوانها باید فکر کنند، بیندیشند، بصیرت خودشان را افزایش بدهند. معلمان روحانی، متعهدان موجود در جامعة ما از اهل سواد و فرهنگ، از دانشگاهی و حوزوی، باید به مسئلة بصیرت اهمیت بدهند»[2]
ایشان می فرمایند: حرکت از روی بصیرت یک تأکید قرآنی است.
«برادران و خواهران عزیز! خدای متعال به پیغمبرش در آن دوران دشوار مکه می فرماید: ای پیغمبر! من با بصیرت حرکت می کنم؛ «قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَی اللَّهِ عَلَی بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِی»[3]؛ خودِ پیغمبر با بصیرت حرکت می کند، تابعان و پیروان و مدافعان فکر پیغمبر هم با بصیرت.»[4]
2. اهمیت و فایده بصیرت
در رابطه با بصیرت دو سئوال اساسی وجود دارد: اول آنکه فایده حرکت با بصیرت چیست و به عبارتی چرا باید به این مسأله توجه کرد دوم آنکه به چه چیزهایی باید بصیرت داشت. مقام معظم رهبری در پاسخ به سئوال اول به حرکت آگاهانه، خنثی شدن توطئه دشمنان، گمراه نشدن و تمییز حق از باطل به عنوان فواید بصیرت اشاره می فرمایند: «علت این که من در طول چند سال گذشته همیشه بر روی بصیرت تأکید کرده ام، این است که یک ملتی که بصیرت دارد، مجموعة جوانان یک کشور وقتی بصیرت دارند، آگاهانه حرکت می کنند و قدم برمی دارند، همة تیغهای دشمن در مقابل آنها کند می شود. بصیرت این است. بصیرت وقتی بود، غبارآلودگی فتنه نمی تواند آنها را گمراه کند و به اشتباه بیندازد. اگر بصیرت نبود، انسان و لو با نیت خوب، گاهی در راه بد قدم می گذارد.»[5]
3. ابعاد بصیرت
ایشان در پاسخ به سئوال دوم یعنی اینکه ابعاد بصیرت چیست و به چه چیزهایی باید بصیرت پیدا کرد به پنج مورد اشاره می کنند:
«1. بصیرت در هدف، 2. بصیرت در وسیله، 3. بصیرت در شناخت دشمن، 4. بصیرت در شناخت موانع راه، 5. بصیرت در شناخت راه های جلوگیری از این موانع و برداشتن آنها؛ این بصیرتها لازم است. وقتی بصیرت بود، شما می دانید با چه کسی طرفید لذا ابزار لازم را با خودتان برمی دارید.»[6]
ایشان همچنین بصیرت را یکی از عناصر لازم برای مبارزه در کنار انگیزه برخاسته از ایمان می دانند: « یک عنصر دیگری که لازم است، بصیرت است. اگر ملاحظه می کنید بنده مکرر در دیدار جوانها، دانشجویان، قشرهای مختلف مردم، بر روی بصیرت تکیه می کنم، برای این است که در وضع بسیار مهم امروزِ دنیا و موقعیت استثنائی کشور عزیز ما - امروز در دنیا که موقعیت ممتازی است - هرگونه حرکت عمومی به بصیرتی عمومی احتیاج دارد. البته من این را هم به شما بگویم: امروز بصیرت جوانهای ما از جوانان آن روزگارِ اول انقلاب و در اثنای انقلاب، یقیناً بیشتر است. خیلی چیزها را شما امروز می دانید، برای شما جزو واضحات است، که آن روزها باید برای جوانها، آنها را شرح می دادیم، بیان می کردیم؛ اما امروز جوانهای ما اینها را می دانند؛ بصیرت بالاست. در عین حال من بر روی بصیرت تأکید می کنم.»[7]
4. بصیرت دشمن شناسی
مقام معظم رهبری در میان این امور که باید مورد توجه قرار گیرد در فضای کنونی جامعه بر دشمن شناسی تأکید ویژه ای دارند. ایشان شناخت استکبار جهانی و ابعاد دشمنی و چگونگی تحرکات آن را از مهم ترین موضوعاتی می دانند که باید به آنها توجه داشت.
«اولین مسئلة بصیرت این است که این استکبار چیست که باید با آن مبارزه کرد. استکبار یعنی قدرتی یا قدرتهائی در دنیا؛ چون نگاه می کنند به خودشان، می بینند دارای امکانات پولی و تسلیحاتی و تبلیغاتی هستند؛ بنابراین باید به خودشان حق بدهند که در امور زندگی کشورها و ملتهای دیگر دخالتهای مالکانه بکنند؛ این معنای استکبار است.»[8]
ایشان آمریکا را به عنوان مصداق اتم استکبار معرفی می کنند و آن را نه فقط مسأله ایران بلکه مسأله دنیای اسلام و همه دنیا می دانند.[9] مقام معظم رهبری پس از اشاره به تسلط استکباری آمریکا بر ایران در زمان طاغوت برخی از دشمنی های سی ساله این دولت با انقلاب اسلامی ایران را چنین بر می شمارند: «از همان ماه های اول، شمشیر را از رو بستند و سفارت شد مرکز توطئه؛ لانة جاسوسی، مرکز ارتباطات مشکوک برای تحریک این و آن، برای اینکه شاید بتوانند جمهوری اسلامی را زمین بزنند؛ شاید بتوانند جمهوری اسلامی را شکست بدهند. این اشتباه بزرگ را آمریکائی ها کردند. بعد هم هر چه توانستند و هر چه از دستشان برمی آمد، با جمهوری اسلامی و ملت عزیز و کشور ما کردند، که یک نمونه اش حمله به طبس است؛ یک نمونه اش قضیة سرنگون کردن هواپیمای مسافری ماست که نزدیک سیصد نفر را در خلیج فارس کشتند - هواپیمای مسافری را زدند و انداختند توی آب - یک نمونه اش حمله به سکوهای نفتی ماست - زمانِ ریگان در خلیج فارس به سکوی نفتی ما حمله کردند - یک نمونه اش کمکهای همه جانبه به صدام بعثی خبیث است، برای اینکه شاید بتوانند او را در جنگ بر ما پیروز کنند و جمهوری اسلامی را ضربه بزنند. از این قبیل اگر بخواهیم برای جنایات آمریکا فهرست درست کنیم، یک کتاب می شود.»[10]
5. لبخند آمریکایی
حضرت آیت الله خامنه ای برخورد به ظاهر دوستانه آمریکایی ها در برخی مقاطع را یک تغییر تاکتیکی برای فریب ایران معرفی کردند که فقط ساده لوحان و عافیت طلبان را فریب می دهد و حقیقت رابطه آمریکا با ایران را همانند حضرت امام خمینی(ره) به رابطه گرگ و میش تشبیه نمودند. «گاهی هم حرفهای به ظاهر آشتی جویانه ای در این مدت زدند؛ اما هر وقت که لبخندی به روی مسئولین جمهوری اسلامی زدند، وقتی دقت کردیم، دیدیم خنجری در پشت سرشان مخفی کرده اند؛ از تهدید دست برنداشته اند؛ نیتشان عوض نشده است. خندة تاکتیکی، لبخند و روی خوش تاکتیکی، فقط بچه ها و کودکان را فریب می دهد. یک ملت بزرگ با این تجربه، و مسئولین برگزیدة یک چنین ملتی، اگر فریب بخورند، یا باید خیلی ساده لوح باشند، یا باید غرق در هوا و هوس باشند؛ دنبال زندگی راحت و خوش و همراه با عافیت باشند؛ بخواهند با دشمن بسازند. والّا اگر مسئولین کشور، باهوش، دقیق، مجرب و پخته باشند و دل در گرو منافع ملت با همة وجود داشته باشند، گول لبخند را نمی خورند.»[11] ایشان با اشاره به چرخش ظاهری آمریکایی ها در دوران ریاست جمهوری اوباما فرمودند: «گفتند، می خواهیم تغییر ایجاد کنیم. گفتیم خوب، ببینیم تغییر را. از روز اول فروردین که من در مشهد سخنرانی کردم - گفتم اگر دستکش مخملی روی پنجة چدنی کشیده باشید و دستتان را دراز کنید، ما دستمان را دراز نمی کنیم؛ این هشدار را من آنجا دادم - الان هشت ماه می گذرد. در طول این هشت ماه، آنچه ما دیدیم، برخلاف چیزی بود که اینها به زبان، به ظاهر ابراز می کنند. صورت قضیه این است که بیائید مذاکره کنیم؛ اما در کنار مذاکره، تهدید؛ که اگر مذاکره به این نتیجة مطلوب نرسد، پس چنین و چنان! این شد مذاکره؟! این همان رابطه گرگ و میش است که امام گفت: رابطه گرگ و میش را ما نمی خواهیم.»[12]
6. حربه ها در جنگ نرم
مقام معظم رهبری در معرفی جنگ نرم و حربه های تبلیغاتی دشمن در نظام جمهوری اسلامی به چهار محور کلی اشاره می فرمایند: که عبارتند از:
الف) مخدوش کردن نقاط قوت
«یکی این است که نشانه های امید را مخدوش کنند؛ مورد خدشه قرار بدهند، که از جمله همین انتخابات بود. حضور هشتاد و پنج درصدی مردم، یک چیز امید بخشی است، یک چیز مهمی است.»[13]
ب) بزرگنمایی نقاط ضعف و القاء یأس
«متقابلاً نقاط ضعف کوچکی که حتماً وجود دارد، بزرگ کنند یا نقاط ضعف را - نمی گوئیم هم کوچک، نقاط ضعفی وجود دارد - بزرگ نمائی کنند؛ چند برابرِ آنچه که هست، این نقاط ضعف را نشان بدهند؛ سیاه نمائی کنند؛ تلقی های بدبینانة نسبت به نظام را گسترش بدهند. به زور می خواهند این یأس را به جامعه القاء کنند. وقتی یأس وارد جامعه شد، جامعه از پویائی خواهد افتاد؛ افراد مبتکر، افراد نخبه، افراد جوان و پُر نشاط منزوی می شوند، کناره گیری می کنند، دست و دلشان به کار نمی رود، مشارکتها کم می شود، پویائی جامعه از دست می رود. این یکی از خطوط کاری دشمن است.»[14]
ج) ایجاد تفرقه
«یکی از خطوط دشمن، ایجاد تفرقه است؛ هر چه بتوانند، در هر جا بتوانند، در هر سطحی که بتوانند؛ در سطوح مختلف؛ از مسئولین، غیر مسئولین، آحاد مردم، بین خودِ گروه های روحانی، بین خودِ گروه های دانشگاهی، بین خودِ جمعها و جمعیتهای واحدهای دیگر اجتماعی، و بین اینها با یکدیگر ایجاد اختلاف کنند، و بین مذاهب. نمونه های فراوانش را دارید مشاهده می کنید که در جامعه هست. این یک مسئله است. خط دشمن خط ایجاد تفرقه است.»[15]
د) ایجاد غفلت از دشمن
«مسئلة چهارم - این خط دیگری است که به نظر ما دشمن بر روی او هم دارد سرمایه گذاری می کند - منصرف کردن ذهن مردم از دشمنیِ دشمن است... اگر انسان بخواهد ضربه نخورد، باید نقش دشمن را ببیند. یکی از لوازم توجه و ملاحظه برای ضربه نخوردن، دیدن دشمنی است که می خواهد به ما ضربه بزند؛ ما را نباید از این غافل کنند. خط اغفالِ به خصوص خواص و نخبگان از تأثیر دشمن، یکی از خطوط القائی و تبلیغاتی دشمن است.»[16]
به همین دلیل، ایشان در دیدار با اعضای محترم مجلس خبرگان، درک توطئه را نیازمند بصیرت دانسته و می فرمایند: «اینجور نیست که شما خیال کنید توطئه نسبت به این کشور، یک توهم است؛ نه، یک واقعیت است؛ از همه طرف دارد توطئه می شود. ممکن است کسی که در جهت آن توطئه ها در داخل کشور محور حرکت قرار می گیرد خودش اصلاً نفهمد. فهمیدن این هم ذکاوت می خواهد. بعضی ها این ذکاوت را ندارند. ما آدم ها را تجربه کردیم؛ نمی فهمند دارند به ساز چه کسی می رقصند. ولی، این واقعیت را عوض نمی کند که آنها بفهمند یا نفهمند؛ بدانند یا ندانند. این توطئه ها وجود دارد.»[17]
7. نتیجه توطئه ها
مقام معظم رهبری در موارد متعددی می فرمایند: علی رغم دشمنی های سی ساله استکبار جهانی غرب بر علیه ایران و با توجه به اینکه آنچه توانسته بر علیه ایران انجام بدهد داده است، ایران به رشد و بالندگی خود ادامه داده و این دشمنی ها از جهات مختلفی برای نظام جمهوری اسلامی مفید بوده است. منازعات داخلی موجب محکم تر شدن ریشه انقلاب و تحریم های اقتصادی موجب استقلال کشور از بیگانگان و حرکت علمی پرشتابی شده است.
«این ملت نشان داده است که این دشمنی ها در ایستادگی او اثری ندارد. سی سال است دشمنها، دشمنی می کنند و ملت ایران ایستادگی می کند و نتیجة این چالش، پیشرفت شگفت انگیز ملت ایران شده و این پیشرفت بعد از این هم ادامه خواهد داشت...[18] من می بینم در همین حوادث سیاسی اخیر و در مجموع حوادث این سی سال، کشور به تدریج به مجموعة مصونیت دار، ضد ضربه و ضد بمب تبدیل شده؛ یعنی نظام جمهوری اسلامی. شوخی نیست. شما قدرت امنیتی و جاسوسی و تبلیغاتی این سرویسهای گوناگون امنیتی و تبلیغاتی دنیا را دست کم نگیرید. همة این نیروی عظیم، به اضافة ثروت بی پایان، به اضافة دستگاه های عظیم سیاسی و تبلیغاتی، افتادند به جان جمهوری اسلامی. امروز هیچ کشور دیگری در دنیا پیدا نمی کنید که اینجور آماج حملات باشد. و جمهوری اسلامی دارد مقاومت می کند. این شوخی است؟ این موجودِ هفت جوشِ مستحکمِ مصونیت یافته دارد مقاومت می کند. این، کم چیزی نیست.»[19]
ایشان با اشاره به اینکه وجود موانع در مسیر حرکت، موجب ورزیدگی و قوی شدن نظام می شود می فرمایند: «اگر مانع نبود، ما اینجور ورزیده نمی شدیم؛ جامعة اسلامی و جمهوری اسلامی اینجور ورزیده نمی شد. مانع وجود دارد؛ والّا تو زمین صاف راه رفتن که تقویت عضلانی نمی آورد. باید کوهنوردی کرد، باید از موانع بالا رفت. جامعة ما این کار را کرده، این راه را پیش رفته، بعد از این هم خواهد رفت. شما بدانید! نسل جوان امروز، نسلی که بتوان متوقفش کرد، نیست.»[20]
ایشان همچنین می فرمایند: «معارضة با نظام، یک سابقة سی ساله در این انقلاب دارد؛ چیز جدیدی نیست. اَشکال معارضه گوناگون بوده است، اما همیشه بوده است؛ شدتاً، ضعفاً، متناسب با وضعیت ما در داخل بوده. هر جا و هر وقت احساس کردند می توانند حضور قوی تری پیدا کنند، ضربه ای را که می توانستند - به خیال خود - وارد کردند. و انقلاب هم در طول این سی سال در مقابل این ضربات ایستاده است؛ نه فقط ضعیف نشده، بلکه روز به روز بحمداللَّه کشور و نظام جمهوری اسلامی قوی تر هم شده است.»[21]
سایر موضوعات
علاوه بر مسأله «بصیرت» که در اغلب سخنرانی های اخیر مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته، موضوعات مهم دیگری نیز از سوی ایشان طرح شده که فقط به عناوین برخی از آنها اشاره می کنیم.
1. تأکید بر توسعه و پیشرفت علمی و اینکه اقتدار سیاسی، اقتصادی و نظامی هم نتیجه اقتدار علمی است.[22]
2. تأکید بر آزادی فکر و ضرورت ایجاد کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها برای پیشرفت کشور.[23]
3. تبیین مفهوم «جمهوری اسلامی» و معنای «جمهوریت» و «اسلامیت» نظام[24]
4. انتقاد از صدا و سیما در زمینه انعکاس تبلیغات زودرس انتخاباتی و عدم اطلاع رسانی برخی از مسائل مهم[25]
5. تأکید بر توجه بیشتر به قرآن و ضرورت وارد کردن مفاهیم قرآنی در زندگی و نکاتی درباره ضرورت پژوهش های قرآنی.[26]
6. مبتنی بودن علوم انسانی غربی بر مبانی سکولاریستی و ضرورت ابتنای آنها بر مبانی اسلامی و قرآنی.[27]
[1] . دیدار با اعضای مجلس خبرگان، 2/7/88.
[2] . دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15/7/88.
[3] . یوسف/ 108.
[4] . همان.
[5] . همان.
[6] . دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15/7/88.
[7] . دیدار با دانش آموزان، 12/8/88.
[8] . همان.
[9] . همان.
[10] . همان.
[11] . همان.
[12] . همان.
[13] . دیدار با اعضای مجلس خبرگان، 2/7/88.
[14] . همان.
[15]. همان.
[16] . همان.
[17] . همان.
[18] . دیدار با مردم چالوس و نوشهر، 15/7/88.
[19] . دیدار با اعضای مجلس خبرگان، 2/7/88.
[20] . همان.
[21] . همان.
[22] . دیدار با دانش آموزان و همچنین جمعی از نخبگان علمی کشور.
[23] . دیدار با اعضای مجلس خبرگان، 2/7/88.
[24] . همان و دیدار با مردم چالوس و نوشهر.
[25] . دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور، 6/8/88.
[26] . دیدار با بانوان قرآن پژوه، 28/7/88.
[27] . همان.
جستجو در قاموس نور