×

جهالت و جمود در اندیشة شهید مطهری


تعداد بازدید : 2838     تاریخ درج : 1390/08/08

6

شناخت اندیشه های مسند نشینان عرصة اندیشه، بدون مراجعه به همة آثار قلمی و گفتاری، و نیز اشراف بر مبانی فکری و سلوک عملی آنان، غیر ممکن است؛ و برای داوری در بارة افکار آنان-در فضایی عاری از هرگونه تعصب و پیشداوری- آراسته شدن به انبوهی از فضایل فکری و اخلاقی، که به سختی ممکن است، لازم و ضروری است؛ اما، اکتف به این موارد، شاید، نوعی سطحی نگری باشد؛ و جهت نفوذ و رسوخ در ساحت فکری هر متفکری، درک صحیح زمان و فصل و فضای فکری و فرهنگی عصر او نیز حیاتی است. مقالة حاضر، از این منظر، اندیشه های استاد شهید مرتضی مطهری ر به بند می کشد؛ و پیشاپیش ب دستی معتذر و زبانی معترف از روح بلند آن بزرگوار، که چنین جسارتی مرهون امید به عفو و بخشش اوست، پوزش می طلبد. نیز تذکر این نکته ر لازم می داند که محدود عبارت هایی ازدیگران در وصف استاد درمقاله آمده که به گوینده و پردازندة آن عبارات اشاره نشده است.

زنده نمودن فضای فکری و فرهنگی عصر شهید مطهری و جریانات فکری رایج آن زمان، برای شناخت شخصیت او، و نقش بی بدیلش در هدایت افکار سرگردان آن روز، هم مشکل است و هم لازم. در آن فصل و فضا، که خورشید معن در غروب معنویت مغرب زمین افول کرده بود؛ و هر روز چاه شک و تردید، نسبی گرایی و لجام گسیختگی فکری و اخلاقی قربانیان بیشتری می گرفت؛ و شرق عالم، اگرچه، از این مظلمت بی نصیب نبود و ظلمت کسوف ر تجربه می کرد؛ اما، در انتظار طلوع خورشید حقیقت لحظه شماری می نمود، و فریاد مصلحان و احیاگران دینی همچون مطهری ه و فرازِ همة این فریادها؛ یعنی امام خمینی (ره)، در مقابله ب اهل زر و زور و تزویر در گوش او طنین انداز بود؛ برای درد آشنای فهیمی، که دغدغة معنویت از مهم ترین دل مشغولی های او بود، سرنوشت دین، بسیار مهم بود. در سطر سطر نوشته ها، و بند بند گفتار و جای جای زندگی شهید مطهری، درد دینداری همچون ستارة درخشانی پرتو افشانی می نمود. اندیشه اش در شکار حقایق آموزه های دین مبین اسلام، بی قرار بود و قلبش در شور و اشتیاق رسیدن و معرفی گوهر ناب آن، در تپش او نه از هیبت و هیمنة دانشگاه ترسید، و نه مغلوب جو حاکم بر بسیاری از حوزویان شد. نه همة دانشگاهیان ر عده ای شیطان صفت و غرب زده می دانست؛ و نه جمع متولیان دینی آن روز ر مشتی فرشته خو. نه دست رد به سینه همة آنان می زد؛ و نه بر جمع اینان مهر تأیید. معتقد بود در بین آنان طبیبان حاذق و درد شناس و نیز درمان جویان صادق کم نیستند؛ اگرچه در پیچیدن نسخه برای بیماران موجود ب بسیاری ازآنان همداستان نبود. مصّر بود که نه جهل زدگان، عقل ر به پای دین خود ساخته قربانی کنند؛ نه عقل زدگان آن ر چونان قفلی بر دست و پای دین حق نهند؛ و نه زاهدمآبان آن ر در زندان تقدس مآبی به حصر کشند. از امت محمد(ص) می خواست که نه تارک دنی باشند؛ و نه آخرت خود ر در قربانگاه دنیای عیاش صفتان ذبح کنند.

زمانی ر تصور کنید که دین زیر پنجه های حریفان تنومندی در حال احتضار بود. از یک سو، متحجرانی قرارداشتند که از سرنادانی ی فرط احتیاط، حتی دانستن و یاد گیری زبان بیگانه ر کفر، و فراگیرنده ر محارب ب امام زمان (عج) می دانستند؛ و از دست زدن به کوزه ای که فرزند بزرگ ترین و روشن ضمیرترین مصلح عصر حاضر،خمینی کبیر، از آن نوشیده بود، به بهانة تدریس علوم عقلی(فلسفه)، توسط آن بزرگوار امتناع می ورزیدند؛ در سوی دیگر مارکس و رفیقانش، که دین ر افیون توده ه می نمایاندند؛ و بر وفق روحیة انقلابی و تفکرالحادی همة هیچ خود، بی هیچ شناختی از سایر ادیان الهی، و صرف نظاره گری عملکردکلیس ونیز ادیان تحریف شدة دیگر، بغض خود ر به همة ادیان سرایت می دادند؛ و نیز کسانی که از ترس افتادن در ورطة واپس گرایی، و به لحاظ شیفتگی به دست آوردهای علمی، چندان ب شتاب به عقب رفته بودند که در درة هولناک نوگرایی لجام گسیخته سقوط کرده بودند. بیفزایید دین دوستان صادق و سهل اندیشی که بر ی پوشاندن قبای خود دوخته از تکه پاره های فر ضیه های علمی بر دین آسمانی اسلام، سر از پ نمی شناختند؛ و چه بسیار سخت و جانکاه بود تنفس در آن فضای مسموم و مغموم.

باری، استاد مطهری در حوزة تفکر دینی رایج زمان، درآن واحد، حداقل ب سه جریان فکری انحرافی دست به گریبان بود. از یک سو، ب متحجران و واپس گرایان خودی که سنگ اسلام ر به سینه می زدند، و ب هر فکر تازه ای به اتهام این که، آن ر در ظواهر مأثورات دینی نمی یابند مخالف بودند؛ و تکفیر و تفسیق ابزار دست آنان بود، و مصداق بارز سنت گرایان ایست بودند؛ و حق این است و تاریخ نیز نشان داده که حربة آنان در کوتاه مدت، کشنده، کاری و کمرشکن است؛ وبه تعبیر مولوی، «مرد حق ر کافر مطلق کند». به قول شهید مطهری: «وقتی علی تکفیر شود تکلیف دیگران روشن است. بوعلی سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، صدرالمتالهین شیرازی، فیض کاشانی، سید جمال الدین اسدآبادی و اخیر محمد اقبال پاکستانی از کسانی هستند که از این جام جرعه ای به کامشان ریخته شده است».[2] و از سوی دیگر زمان زدگانی که بر هر آن چه از گذشته بود، دست رد می زدند؛ و سر بر آستان هر آیین و اندیشة تازه ای می ساییدند، که گذشته ر نفی می کرد. آنان چنان مدهوش تجدد ودنیای مدرن شده بودند که حضیض خودباختگی ر بهترین مأمن می دانستند؛ وبه داغ بی هویتی بر پیشانی خود افتخار می کردند. البته گروهی از اینان به تبع جریانات فکری نو ظهور پست مدر نیستی، از مدرنیسم فاصله می گرفتند؛ ولی به جای باز گشت به وطن مألوف و رهایی از آفات دنیای مدرن، به پناهگاه شکاکیت و نسبی گرایی روی آورده بودند؛ و عمل گرایی ر تنه راه گریز از تشتت فکری و اضطراب روانی خود می دانستند. بیفزایید خیرخواهانی که برای حفظ کیان دین و مقبول جلوه دادن آن برای نسل علم زدة آن روز، حاضر به صرف هر هزینه ای-هر چند ب اساس دین سازگاری نداشته و آموزه های مقدس آن ر ت حد فرضیات روزمرة علمی بشر تنزل دهد- بودند.

شهید مطهری به رأی العین می دید که چگونه پیکان نوک تیز نو گرایی لجام گسیخته، که از چلة کمان بی هویتی ی خام اندیشی ره می شد، پیشانی نورانی و حساس دین ر نشانه رفته؛ و خار و خاشاک تعصب جاهلانه چشم تیزبین و همه بین دین ر تیره و تار کرده؛ و بار سنگین جمود و تحجر کمر دین ر شکسته است؛ و پاهای متورم دین از فرط این همه بی مهری ه و پرمهری ه نای راه رفتن در سنگلاخ عصر مادی گرایی ر ندارد.

استاد مطهری باره در آثار خود واژة جهالت و جمود و مشتقات آنه ر به کار برده و ب هنرمندی زایدالوصفی، لایه های مختلف این دو بیماری فکری ر به تصویر کشیده است؛ از جمله: «در مسئلة انطباق ب مقتضیات زمان، دو جریان مخالف که هر دو غلط بوده است، در تاریخ اسلام همیشه وجود داشته است. یک جریان افراطی، یعنی دخل و تصرف بی ج در دستورهای دینی، به واسطة یک خیالات و یک ملاحظات کوچک که م اسم آنه ر جهالت گذاشته ایم. جریان دیگر، توقف و جمود بی جایی است که برخلاف منظور و روح اسلام است. این جمود ه از ناحیة دوستان محتاط بوده است؛ ولی احتیاط هایی که صد در صد به ضرر اسلام تمام شده است و احتیاط بچه گانه و کودکانه بوده است».[3]

جهالت هم علت جمود است و نیز معلول آن؛ و جمود نیز زمانی علت جهالت است وگاهی معلول آن. نادانی و جهل-و جهالت و جمود ناشی از آن- مرکب عالم متهتک و جاهل متنسک است. گاهی چنین می نماید که جهالت از جمود ناشی می شود و زمانی جمود از جهالت. تو گویی هر دو از یک آبشخور ارتزاق می کنند. در جایی، جهالت ر از مصادیق قشری نگری و جمود فکری ونوعی بیماری فکری خطرناک می داند؛ و اندکی بعد در عباراتی، جمود ر اساسی تر و مهلک تر از جهالت قلمداد می کند. «پس جمود که بدتر از جهالت است، عبارت است از روح ضد تحقیق، عبارت است حالتی که مقدس ترین روحیه را، که روحیة تحقیق و کاوشگری است از بشر می گیرد».[4] قشری نگری و ظاهر گرایی و گریز از عقل- یعنی رسول باطنی خلیفة خد بر روی زمین- و تفسیر سطحی از دین و قشری نگری، وجه مشتر ک هر دو تفکر است. آن یکی دین ر چنان در ظاهر خلاصه می کند و ب ترازوی بشری به توزین آن دست می زند که ب دستکاری، تخریب و بازسازی سهل و آسان، و نیز محدودنمودن قلمرو آن، در سطحی ترین حالت ممکن، بتوان آموزه های آن ر وجیه المنظر هر نظر بازی ساخت؛ و دیگری از فرط بی هنری درتعمق و تفکر در اعماق دین - ی از سرخودخواهی وتکبر معرفتی و روان شناختی- خود ر چنان شیدای ظاهر ساخته که فرصت گذر از ظواهر و در ک لب و مغز دین -در عین تقید به ظاهر- ر از خود و دیگران سلب می کند؛ و هرگونه تمسک و تدبر در آموزه های دینی ر به بهانة ضرب و جرح اساس دین نفی می کند؛ تو گویی به هم ریختن سیستم فکری او فرو ریختن اساس هستی است.

کاربرد تقریب مترادف و متفاوت این دو لفظ و جایگزین نمودن آن ه در عبارات گوناگون، نمایانگر نکته هایی نغز و آموزنده است؛ و شاید بیش تر ناشی از شدت تنفر استاد از بانیان و مروجان این دو طرز تفکر. شاید بدان می ماند که فردی از شدت درد، موضع آن ر جابه ج می نمایاند. ب نگاهی دقیق تر، وجوه فارق این دو لفظ بیشتر نمایان می شود. چه بس جاهلی که جمود نورزد؛ یعنی در کار دین آسان گیری ر به حد افراط برساند و بی هویتی پیشه کند و به دخل و تصرف بی ج در دستوره و آموزه های دینی بپردازد؛ و ب پناه بردن به شک و تردید، آن چنان در دام نسبی گرایی گرفتار شود که در مواجهه ب مظاهرتمدن و فرضیات علمی قائل به دست کاری احکام و ارزش های معنوی دین شود. آی این غو طه وری در درة هولناک نسبی گرایی و مطلق دانستن آن، نوعی جمود فکری نیست؟ اهل جمود، زمانی خود در مقابل حقیقت می ایستند و گاهی آلت دست منافقانند. «همیشه منافقان بی دین، مقدسان احمق ر علیه مصالح اسلام بر می انگیزند، اینه شمشیری می گردند در دست آنه و تیری در کمان آنها»[5] و چه بس آمیزه ای از این دو گروه که علی(ع) بزرگترین روح همة زمان ه و شجاع ترین قهرمان همه دوران ه ر بر سر چاه بکشاند و سر درچاه، از جهل و جمود و نفاق آن ه بنالاند؛ ت آن هنگام که صدای «فزت و رب الکعبة» او در جمع کروبیان طنین انداز شود.

برای مقابله ب این جریانات، یک راه حذف آنه از صفحة روزگار و قهر ب آنه در صحنة اندیشه است؛ که شهیدمطهری به آن اعتقادی ندارد و آن ر در شأن دین خاتم که جهان شمول است و هدایت همة انسان ه از رسالت های اوست؛ و همة آموزه های آن بر عقلانیتی راستین استوار است؛ نمی داند. وانگهی، ب این رویکرد تاج افتخار اختیار-که ادیان الهی، به وی‍‍‍‍‍ژه اسلام، بر سر انسان نهاده اند- وزر و وبالی سراب گونه بیش نخواهد بود. وقتی بتوان ب سلاح عقل و منطق و تفکر و اندیشه از مبانی دینی دفاع کرد و آن ر بر کرسی اثبات و منصب پذیرش نشاند، چه حاجت به خشونت فکری و جزمیت و تعصب جاهلانه است. باید اضافه کنیم که فاصلة جمود فکری ب دفاع جانانه از آیین وعقیده ای که انسان ب تفکر وتأمل به آن می رسد؛ وپ فشار ی آگاهانه از موضع حق، به بلندای زمین ت آسمان است.

درحقیقت، این وسعت نظر و سعة صدر و مبانی محکم و متقن فکری شهید مطهری و نیز بینش بلند او دربارة آغاز وانجام تاریخ، مانع از آن بود که به حربة تکفیر وتفسیق، در تنسیق وساماندهی فکری جامعة اسلامی متوسل شود.

راه دیگر، خود باختگی واستحاله در این جریانات و گم شدن در آنه بود؛ که این راه نیز ب علوِ طبع و عزت نفس وکرامت ذاتی او ناسازگار، و در شأن خلیفة خد بر روی زمین نبود؛ و ب هویت اصیلی که ب نشان های افتخار گذشتة تاریخ وتمدن اسلامی مزین شده بود، همخوانی نداشت. گزینة ایشان در مقابله ب این جریانات، راه صعب العبور، پیچیده و طاقت فرسای نمایاندن چهرة وزین اسلام به بهترین و ناب ترین وجه ممکن بود؛ که دریادلی و کوه همتی از لوازم آن است. یعنی مسلح شدن، ام نه به ابزار و آلات جنگی، که به سلاح عقل و منطق و عشق و عرفان؛ و ایفای نقش هدایت گری.

هدایت، اما، نه به مفهوم تحریف شدة آن، یعنی کشاندن انسان ه به راه راست؛ و حرکت از پشت سر آن ها، به مثابة چوپانی که گوسفندانی ر به ناکج آباد می برد، که حرکت در پیشاپیش مردم و آراستن خود به تزییناتی، از علم و اندیشه و خوش باوری گرفته، ت نیک سیرتی، سعة صدر و سایر فضایل اخلاقی؛ و همة اینه نه چونان ابزاری برای جذب افراد، که از روی صدق و صف و اخلاص؛ ب این پیش فرض که روی گردانی مردم از دین خد عللی دارد و چه بسا، م و طرزفکر و روش و منشمان علت العلل آن باشد؛ زیر بین خدامحوری و خداخواهی ت خودمحوری و خودخواهی در هدایت دیگران فاصله ای بس بزرگ است. هدایت گر، ب چنین بینشی، هیچ گاه خود ر هدایت یافته و تنه مأمور و محق هدایت دیگران نمی داند؛ که بین این فرض ت ادعای انانیت و فرعونیت فاصلة بسیار اندکی است؛ بلکه همیشه و در همه حال، خد ر مربی حقیقی و صاحب حق دانسته، و چنان چه توفیقی در وادی هدایت دیگران یافت، آن ر فضل الهی، و نفوذ کلام خود ر مرهون کرم او می داند؛ که بین احساس توفیق در تربیت و هدایت دیگران و افتادن در درة هولناک استبداد رأی و خودبینی و تکبر و از دست دادن نشان مربی گری، نیز فاصلة بسیار اندکی است.

از منظر شهید مطهری، دین حق-خود- روشن گر و هدایت گر است؛ و جهت جذب افراد به آن،کافی است حقیقتش بر مردم آشکار شود: «راه مبارزه ب این خطر تحریم و منع نیست، مگر می شود تشنگانی ر که برای جرعه ای آب له له می زنند از نوشیدن آب موجود به عذر این که آلوده است منع کرد؟ این م (رهبران دینی ) هستیم که مسئولیم، م به قدر کافی در زمینه های مختلف اسلامی کتاب به زبان روز عرضه نکرده ایم. اگر م به قدر کافی آب زلال و گوار عرضه کرده بودیم، به سراغ آب های آلوده نمی رفتند. راه مبارزه، عرضه داشتن صحیح این مکتب در همه زمینه ه ب زبان روز است».[6]

سعی بلیغ استاد مطهری در ترسیم چهرة عقل پسند و موجه و در عین حال، واقعی از دین، برای جذب انسان معاصر؛ که تبلیغات زهرآگین و روند مادی گرایی حاکم بر فرهنگ و تمدن غالب آن، او ر در پذیرش دین و آموزه های اصیل دینی به چالش واداشته است؛ و اصرار بر تبیین و توجیه این آموزه ه که در جذب و هدایت افکار مردد و سرگردان، که وجه ممیز عصر اوست، تأثیر به سزایی دارد؛ همه و همه بیانگر این مهم است که او، پیرایش دین و عریان نمودن حقیقت دین ر عامل اساسی جهت جذب و هدایت دیگران می داند؛ «مربیان باید اول بکوشند خودشان عالم و محقق و دین شناس شوند و به نام دین مفاهیم و معانی نامعقولی در اذهان مردم وارد نکنند، که همان معانی نامعقول منش حرکتهای ضد دینی می شوند؛ ثانی در اصلاح محیط بکوشند و از آلودگیهای محیط ت حدود امکان بکاهند؛ ثالث از همه مهمتر و بالاتر این که به نام دین و به اسم دین ب فطریات مردم معارضه نکنند؛ آن وقت است که خواهید دید مردم «یدخلون فی دین الله افواجا».[7]

مقبولیت استفاده از روش های متنوع برای آشنایی و جذب مردم، به خصوص جوانان، به اصول و مبانی دین، در عصری که تبلیغات به مثابة کارآمدترین عامل رواج اندیشه ها، بیشترین تأثیرات ر دارد، انکار ناپذیر است ؛ ام کارآمدتر و کارسازتر از این عامل -برای دینی که جامعیت و خاتمیت از اوصاف جدایی ناپذیر آن است- عریان نمودن گوهر تابناک حقیقت وجودی آن، و عرضة آن حقیقت ناب در خالص ترین صورت ممکن است. ارائة چهرة نورانی و وزین اسلام در هاله ای از زواید و اضافاتی که در طول قرون و اعصار و در مسیر گذر از فرهنگ ه و سنت های قومی و بومی بر چهرة مصفای دین نشسته، و نیز وحی منزل دانستن آرای کسانی که می خواستند ب دلو کلام و فقه و عرفان و فلسفه به قدر عافیت از دریای معارف اسلام بنوشند، و تکفیر و تفسیق معارضان آنها؛ و نیز بشری نمودن امور قدسی و الهی، و توقع از مردم جهت پذیرش و اطاعت بی چون و چرا، به آن می ماند که پری رویی ر بی هیچ آشنایی قبلی و ب لطایف الحیل به کریه ترین وجه ممکن بنمایانیم و در انتظار افرادی باشیم که در عشق او سر از پ نشناسند. تلاش متفکران هر عصری، در معرفی مبانی دینی، لازم و قابل تقدیر است؛ مشکل آن جاست که حقیقت منزه از زمان و مکانی ر در بند زمان و مکان محبوس کنیم. از نظر شهید مطهری، «یک کتاب در یک زمان متناسب، ذوق عصر و ذوق زمان و سطح فکر زمان بوده و وسیلة هدایت مردم بوده است، و همان کتاب در زمان دیگر، اسباب گمراهی است. م کتاب هایی داریم که در گذشته وظیفة خود ر انجام داده اند و صده و هزاره نفر ر هدایت کرده اند، ولی همان کتاب ه در زمان م کسی ر هدایت نمی کنند، سهل است، اسباب گمراهی و شک و حیرت مردم می باشند، از کتب ضلال باید شمرده شود؛ و خرید و فروش آن ها، طبع و نشر آن ه خالی از اشکال نیست».[8]

شهید مطهری ر به حق از احیاگران دینی نیز دانسته اند. کم نبودند کسانی که در آن زمان، حقیقت دلشان به حال دین رنجور و در حال احتضار آن روز می سوخت و برای نجات آن سر از پ نمی شناختند؛ ام همیشه این سر از پ نشناختن ه برای اسلام مسئله ساز بوده است و شیدایی در امر دین، ضرورتاً، باید ب رهبری خردمندانه هدایت شود ت به بار بنشیند؛ وگرنه به هرج و مرج کشانده می شود، امری که در بازار آشفتة فکری آن روز جامعه اتفاق افتاده بود. همه بر دردمندی و رنجوری و مهجوری دین اتفاق نظر داشتند، ام برای این بیمار نسخه های متفاوت پیچیده شد. گروهی ب اعتقاد راسخ به این که منش این بیماری در برون است، و آن چه به نام دین در جامعه رایج است، منزه از هر عیب و نقصی است، و هر عیب که هست از مسلمانی ماست، به این نتیجه رسیدند که برای نجات مذهب باید قالب های موجود ر حفظ کرد، ت دین حق خالص بماند و مشوب به ناآلایشی هایی که او ر در معرض خطر قرار می دهد، نگردد. این ه بر هر چه بوی نوگرایی می داد به بهانة زندقه و بدعت خط بطلان می کشیدند، و جزم اندیشی و ماندن بر مبانی پذیرفته شدة رایج ر عین دینداری و حفظ دین می دانستند؛ ام این مغالطه ای بیش نبود، هر چند واضعان آن ب نهایت خلوص از آن بی خبر باشند: «بزرگ ترین دشمن قرآن، جمود و توقف بر بینش مخصوص یک زمان و یک دورة معین است؛ همچنان که بزرگ ترین مانع شناخت طبیعت این بود که علم فکر می کردند شناخت طبیعت، همان است که در گذشته به وسیلة افرادی از قبیل ارسطو و افلاطون و غیرهم صورت گرفته است. این که قرآن کریم، و حتی کلمات جامعة خود رسول اکرم(ص) استعداد کاوش و تحقیق پایان ناپذیری دارند و نباید نظره محدود شود، از اول مورد توجه پیشوای بزرگ اسلام بوده است و آن ر به یاران خود گوشزد می فرموده است».[9]

گروهی دیگر، دین ر از گوهر حقیقی خود تهی کردند و آن ر ت حد آرای انسان ه تنزل دادند. آنان ب سرساییدن بر آستان مکاتب جدید بشری، بر هر فکر تازه ای مهر تأیید می زدند و این ج و آن ج سر می کشیدند ت از کتاب خد و سخنان رهبران دین سخنی بیابند ت ب آموزه ای از یک مکتب جدید منطبق باشد و آن گاه ب یک دنی شادمانی و سرمست از یافتن تأییدی از مکاتب جدید بر آموزه های دین، به خود می بالیدند؛ و چه بس هرگاه این قب بر تن دین کوچک ی بزرگ تر می نمود به دست کاری آن تن می پرداختند و چه زخم هایی که به واسطة این دست کاری ه بر پیکر دین وارد شد؛ و این ضایعه ای بسیار دردناک بود. زیر ساختن معجونی زمینی-آسمانی و خاکی-عرشی از دین که همة معایب مکاتب جدید ر یک ج داشت و از گوهر دین و محاسن آن تهی بود، نه معقول بود و نه مقبول. بر این همه، اگر سعایت دشمنان دین و هجوم همه جانبه برای محو کامل آن از حیات فردی و جمعی ر بیفزاییم، صعوبت کار استاد مطهری ر بهتر باز نمایانده ایم.

شاید بتوان سطور زیر ر ترجیع بند افکار شهید مطهری دانست که جوهرة تفکر او ر تشکیل می دهد. هرگاه ظاهربینی رواج یابد، و عقل به هر بهانه ای سرکوب شود، بازار فکر و اندیشه کساد می گردد و کسانی ب سوء استفاده از این جو حاکم بر جامعه، به نام توسعه و پیشرفت یاحفظ دین، به تخدیر افکار می پردازند. در چنین جوامعی، عده ای ب تبلیغ جاهلانة ظاهرگرایی حاکم بر فرهنگ و تمدن غرب، به نفی همة امور غیبی و قدسی ی استحالة اصول و ارزش های دینی می پردازند و مروج جهالتند و جمعی دیگر ب تکیه بر ظاهربینی جامدانه در معارف دینی، به انکار اعماق دین حق پرداخته و سدّ راه مصلحان و محییان دینی می شوند و مروج جمودند؛ دو واژه ای که شهید مطهری به شدت از آن ه متنفر بود و به زمانی می اندیشید که جهان اسلام از شرّ و وسوسة مروجان این دو طرز تفکر رهایی یابد.

فهرست منابع ومآخذ:

1. اسلام ومقتضیات زمان، مطهری، مرتضی، ج 2، تهران، انتشارات صدری، 1379.

2. امداد های غیبی در زندگی بشر، مطهری، مرتضی، تهران، انتشارات صدرا، 1362.

3. جاذبه ودافعه امام علی(ع)، مطهری، مرتضی، تهران، انتشارات صدرا، 1363.

4. ده گفتار، مطهری، مرتضی، تهران، انتشارات صدرا،1379.

5. مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج3، تهران ، انتشارات صدر ، 1370.

6. همان، مطهری، مرتضی، ج3، تهران ، انتشارات صدر ، 1370.

7. نهضت های اسلامی در صدسال اخیر، مطهری، مرتضی، تهران، انتشارات صدرا، 1362.

پی نوشت:

[1]. فوق لیسانس فلسفه و سرپرست دانشگاه پیام نور ورزنه.

[2]. شهید مطهری، جاذبه ودافعه امام علی(ع)، ص167.

[3]. همان، اسلام ومقتضیات زمان،ص86.

[4]. همان، امدادهای غیبی در زندگی بشر، ص53.

[5]. همان، جاذبه ودافعه امام علی(ع)، ص155.

[6]. همان، نهضت های اسلامی در صدسال اخیر،ص89.

[7]. همان، مجموعه آثار، ج3، ص407-406.

[8]. همان، ده گفتار، ص197.

[9]. همان، مجموعه آثار، ج3، ص607.

کلمات کلیدی
دین  |  فکر  |  جهالت  |  مطهری  |  شهید مطهری  |  جمود  |  اندیشه استاد شهید مرتضی مطهری  |  جهالت و جمود  | 
لینک کوتاه :