نگاهی به زندگی فقیه بزرگ و عارف کامل آیة الله شاه آبادی قدس سره

و نوشته ای از او به بهانه پنجاهمین سالگشت ارتحال

هجم بهم العلم علی حقیقة البصیرة و باشروا روح الیقین و استلانوا ما استوعره المترفون و انسوا بما استوحش منه الجاهلون و صحبوا الدنیا بابدان ارواحها معلقة بالمحل الاعلی اولئک خلفاء الله فی ارضه و الدعاة الی دینه آه آه شوقا الی رؤیتهم . ⁽¹⁾

در محله حسین آباد اصفهان دیده به جهان گشود . پدرش مرحوم آیة الله حاج شیخ محمد جواد (1240 - 1312 ق) از عالمان و فقیهان آن خطه دانشمندخیز و از

اعاظم تلامذه شیخ محمد حسن صاحب جواهر (م 1266 ق) بود که از او اجازه اجتهاد و روایت داشت . ⁽²⁾ همچنین معاصر شیخ اعظم انصاری (1214 - 1281 ق) بود که از اوهم مجاز گردید . ⁽³⁾

او را نوشته ها و آثاری است که مرحوم حاج شیخ آقا بزرگ تهرانی بدان چنین اشارت دارد:

ایشان نوشته های بسیاری دارند که من کتاب بحر البکاء را از وی که به فارسی است دیده ام . در این کتاب ذکر این مطلب رفته که وی کتابهای بساتین الریاحین و کنوز اللآلی و السراج الوهاج فی شرح نتائج الاصول و الریاحین را نیز قبلا تالیف کرده که سه کتاب اول در اصول و کتاب چهارم در فقه است .

شیخ محمدجواد، علاوه بر کتب مذکور، نوشته های دیگری را نیز به رشته تحریر درآورده که از آن جمله می توان به ترتیب خلاصة الاقوال علامه حلی اشارت کرد . ⁽⁴⁾

از همدرسان ایام تحصیل مرحوم شیخ محمد جواد، از مرحوم آخوند ملا علی کنی (قدس سره الشریف) می توان نام برد که از خاطرات زمان تحصیل خود و شیخ محمد جواد چنین یاد می کرد: «من و میرزا محمد جواد اکثر شبها را در حجره هایمان گرسنه سر به زمین می گذاردیم » . ⁽⁵⁾

شیخ محمد جواد را فرزندانی دانشمند و بزرگ است که هر یک علمی از اعلام و ستاره ای از کهکشان نیلگون تشیع گردیدند . ⁽⁶⁾

فرزند ارشد او شیخ احمد بیدآبادی (1278 - 1357 ق) اعجوبه عصر و علامه جلیل القدر و فقیهی مردم دار بود که در همان موطن خود «اصفهان » نزد بسیاری از دانشمندان آن خطه از جمله پدر بزرگوار خویش و همچنین آیة الله علامه میرزا محمد هاشم چهار سوقی خوانساری (مؤلف مبانی الاصول) و آیة الله علامه میرزا محمد باقر چهارسوقی خوانساری (مؤلف روضات الجنات) رحمهماالله دانش دین را فرا گرفت و از آنان اجازه اجتهاد و اجازه در نقل روایت گرفت . تاریخ اجازه صادره از صاحب روضات سال 1304 ق و برادرش سال 1305 ق است . ⁽⁷⁾

در اجازه ای که در سی سالگی یعنی در سال 1308 ق از سوی والد گرانقدرش به آن مجاز گردید چنین آمده است:

چون بعضی از برادران دانشمندم از من خواستند که برای فرزندم احمد - که نور چشم من است و مقامش از روح در کالبد من بالاتر است و خدای بزرگ او را از هر بدی مخصوصا از بدی هر رشک برنده ای نگه داردش - اجازه ای بنویسم، در حالی که او هنوز بالغ نشده بود، به آنان گفتم: اگر چه در این زمان هیچ کس به اندازه او به چنین درجه ای نرسیده، لیک ممکن است اهل عناد گمان کنند که اجازه من به او از روی علاقه و حب پدری است . بدین جهت، شایسته است که وی از طرف دیگران مجاز گردد، و چنین هم شد به حیثی که هیچ کس جرات انکار آن را نیافت . و چون تعداد اجازات آنان به پنج رسید، من نیز این اجازات را با ششمین اجازه از جانب خودم تمام کردم . ⁽⁸⁾

مرحوم میرزا احمد (نورالله مضجعه) با اینکه از عالمان نامور زمانه به شمار می رفت، بر منبر وعظ، شنوندگان را در دریای علوم آل محمد صلی الله علیه وآله غوطه ور می ساخت و دلهای آنان را مالامال از عشق آل علی می کرد . یکی از شاگردانش در باره او می نویسد: ⁽⁹⁾

آن ستوده خصال، در اموری چند متفرد بود:

اول) در ذکا و حافظه، اعجوبه عصر بوده دعاهای طولانی مثل دعای ابوحمزه ثمالی را به طور تقطیع در قنوت نوافل با لهجه بسیار جذابی قرائت می کرد .

دوم) بر فروع فقهی به طوری مسلط بود که عدیل و نظیری نداشت .

سوم) در اخلاص و ارادت به خاندان عصمت و طهارت جدیت تام داشت .

چهارم) در فتوت و جوانمردی و فرزانگی آیت وقت بود .

از این بزرگوار رساله هایی در فقه و اصول به جای مانده که چاپ نشده است و هم او را فرزندانی است که بعضی از آنان از بزرگان بوده اند . ⁽¹⁰⁾

آن عالم بزرگ پس از هشتاد سال عمر پربار، در اصفهان به دیار باقی شتافت و به سوی ملکوت اعلی پر گشود .

فرزند دیگر مرحوم میرزا محمدجواد، میرزا علی محمد شاه آبادی مشهور به شریف است . مرحوم شیخ آقا بزرگ در باره او چنین می نویسد:

شیخ میرزا علی محمد پسر مولی محمد جواد پسر حسن اصفهانی، دانشمند پرهیزگار و فاضل جلیل است . در اوایل سال 1291 ق در اصفهان دیده به جهان گشود و در همان جا رشد کرد . مقدمات علوم را از بزرگان و عالمان آن سامان بیاموخت و به همراه پدر به تهران مهاجرت کرد و مدتی را در آن دیار بود و دوباره به همراه پدر به اصفهان بازگشت . پس از ارتحال پدر بزرگوارش، در ذی قعده سال 1312 ق عزم عتبات مقدسه کرد و مدتی در کاظمین سکنا گزید و از جناب سید حسن صدر مؤلف کتاب تاسیس الشیعة و شیخ محمد تقی بن حسن آل اسدالله الکاظمی (رحمة الله علیهما) در نقل روایت مجاز گردید . در اواخر عمر مدتی را در تحت قبه منوره علویه سلام الله علیه مجاور بود تا اینکه در سال 1373 ق یعنی چند سال بعد از کوچ برادرش شیخ محمد علی به سوی عالم بقا، اوهم به لقاء الله پیوست . ⁽¹¹⁾

شیخ عارف کامل شاه آبادی از میلاد تا مدرسه

به سال 1292 ق غنچه دیگری در این بهارستان بارور شکفته شد که عطر خوشبویش سالهای سال دل شیداییان را مالامال از عشق به حق و اولیایش کرد: علامه بزرگ، شیخ المشایخ، عارف کامل میرزا محمد علی شاه آبادی (نورالله مرقده). او مقدمات علوم را در اصفهان در محضر والد دانشمندش بیاموخت . سپس، در کنار برادر ارشدش میرزا احمد قدس سره زانوی شاگردی به زمین زد و مدتی در نزد این فرزانه فروزان از برکات انفاس قدسیه اش بهره ها برد .

پس از آن، در محضر میرزا محمد هاشم چهار سوقی خوانساری مؤلف مبانی الاصول ⁽¹²⁾ به تکمیل مبانی فقهی و اصولی پرداخت . همچنین علوم ریاضی را نزد مرحوم آقا میرزا عبدالرزاق سرتیپ آموخت . ⁽¹³⁾ سپس، در سال 1304 ق که هنوز دوازده سال بیش نداشت، به همراه پدر به تهران کوچ کرد و در آن سامان از رشحات بحار مرحوم میرزا حسن آشتیانی (م 1319 ق) - مؤلف بحر الفوائد - که از شاگردان مبرز شیخ اعظم انصاری محسوب می گردید، در فقه و اصول حظ وافی برد . ⁽¹⁴⁾

سرشت پاک وطینت کمال جویش وی را به درس حکیم بزرگ مرحوم میرزا هاشم گیلانی (م 1332 ق) رهنمون ساخت تا مفتاح سعادتی باشد در وادی حکمت . ⁽¹⁵⁾ اما ضمیر حق جویش اقناع نشد تا اینکه به محضر میرزا ابوالحسن جلوه قدس سره (م 1314 ق) که یکی از حکمای اربعه ⁽¹⁶⁾ به شمار می رفت، راه یافت ⁽¹⁷⁾ و از شذرات معارف آن عارف بزرگ و نامور در حکمت و عرفان درسها گرفت .

مرحوم آیة الله میرزا محمد علی در حدود 1310 ق به درجه اجتهاد نائل آمد و از اساتید خود در اجتهاد مجاز گردید . ⁽¹⁸⁾

شیخ عارف کامل، بیست ساله بود که پدر بزرگوارش رخت از جهان بربست و به دارالبقاء پر گشود . پس از آن، چند سالی را در تهران اقامت می کند تا در حدود سال 1320 ق عزم تشرف به عتبات مقدسه و زانو زدن در محضر فحول و ابطال علمی آن سامان را می کند و پس از مدتی اقامت در اصفهان در حدود سال 1322 ق رهسپار دیار غروی شریف (زادها الله شرفا) می گردد و در آن خطه مقدس توفیق بهره گیری از حوزه های علمی بزرگانی چون مرحوم آخوند ملا محمد کاظم خراسانی (م 1329 ق)، شیخ فتح الله شریعت اصفهانی (شیخ الشریعة اصفهانی) (م 1339 ق) و مرحوم آیة الله میرزا حسین خلیلی (م 1326 ق) ⁽¹⁹⁾ را می یابد . مرحوم شاه آبادی، تا هنگام رحلت مرحوم آخوند، دو دوره، در درس اصول معظم له حاضر می شود . ⁽²⁰⁾

در سامرا در محضر میرزای دوم

وی پس از درک محضر بزرگان وادی مقدس غروی از آن دیار، به سرمن رای که مزار

شریف امامین همامین عسکریین (علیهما آلاف التحیة والثناء) است مهاجرت کرد تا همراه با درک فیوضات آن تربت مطهر و مقدس، از افادات و محضر علم الاعلام و حجة الاسلام آیة الله میرزا محمد تقی شیرازی نیز بهره مند گردد . وی، ضمن استفاده از محضر میرزای دوم، به افاده و تدریس در فقه و اصول پرداخته و حوزه درسی ایشان از حوزه های قوی سامرا می گردد . ⁽²¹⁾

این مرد بزرگ جزء آن شش نفری بود که از محضر مرحوم میرزای دوم مفتخر به دریافت اجازه اجتهاد شدند . ⁽²²⁾

سرشت سرشار از پاکی و طهارت، ذهن وقاد و کنجکاو و زانو زدن در محضر اساتیدی بس گرانقدر، از او انسانی کامل و جامع ساخت و در جوار مولی الموالی امیرالمؤمنین علیه السلام به توحید و معرفت حقیقی دست یافت .

در این باره، یکی از فرزندان والامقام ایشان از پدر بزرگوار خویش چنین نقل می کند:

در دیار سلام، عزم چله نشینی در محضر مولی الموالی علیه السلام را داشتم و بدین عزم جامه عمل پوشانیدم . پس از گذشت آن چهل روز، دیدم که باب علم به رویم گشوده شد و همه چیز برایم واضح و مبرهن گردید .

و بدین سان مقام توحید و مراتب کمال را با عنایات خاصه حضرت علوی (سلام الله علیه) پیمودند .

غافل مشو که مرکب مردان مرد را

در سنگلاخ بادیه هایی بریده اند

نومید هم مباش که رندان جرعه نوش

با یک خروش به منزل رسیده اند

مهاجرت به ایران

شیخ عارف کامل قدس سره پس از هشت سال اقامت در عتبات مقدسه (زادها الله شرفا) به علت تقاضای والده ماجده اش، راهی ایران می شود که با مخالفت مرحوم میرزای شیرازی مواجه می گردد . ⁽²³⁾ مع الوصف، پس از گذشتن از مسیر صعب العبور و اقامت کوتاهی در اصفهان، به تهران آمده و رحل اقامت می افکند و در مسجد سراج الملک به اقامه نماز و ترویج و تبیین معارف اسلام می پردازد .

شیخ جلیل القدر مدت هفده سال در تهران به اقامه وظایف شرعیه مشغول بوده و پس از آن راهی قم، عش آل محمد صلی الله علیه وآله می گردد .

ورود به حوزه نوپای قم

در سال 1347 ق به حوزه نوپای قم هجرت کرد و شیفتگان وادی علم و عشق و عرفان پروانه وار به گرد شمع وجودش حلقه زدند و از کرانه های بی پایان قرآن و عترت، بهره بردند و درسها گرفتند .

بزرگترین شخصیتی که از زمزم مصفای علم او بهره وافی برد، مرحوم آیة الله العظمی امام خمینی بود که به گفته یکی از علما بزرگوار، «معظم له، همچون استادش، از نوادر روزگار در عرفان بود و در بسیاری از علوم همچون فقه، و در فهم مطالب علمی بر سایرین مقدم بود و در فلسفه اشراق، سرآمد دیگران محسوب می شد» .

مرحوم شهید آیة الله مطهری فرموده است:

او در سالهای اقامت مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری به قم مهاجرت کرد . فضلا از محضرش کمال بهره را می بردند . در عرفان، امتیاز بی رقیبی داشت . بسیاری از بزرگان حوزه قم از نظر معارف، دست پرورده این مرد بزرگ بودند . یکی از اساتید

بزرگ ما [امام خمینی] در آن مدت از محضر پرفیض این مرد بزرگ استفاده برده و او را بالاخص در عرفان بی نهایت می ستود .

باز در ادامه فرموده است:

استادهای خودمان را می دیدیم که فوق العاده نسبت به او احترام می گذارند، حتی به اندازه ای که در معارف اسلامی می دیدیم که برای شاه آبادی احترام قائلند برای حاج شیخ عبدالکریم این قدر احترام قائل نبودند . ⁽²⁴⁾

اقامت مرحوم شاه آبادی در قم، هفت سال طول کشید که در این هفت سال بجز امام خمینی، عده زیادی از بزرگان از محضرش توشه ها برچیدند که ما به ذکر نام بعضی از آنان بسنده می کنیم:

مرحوم آیة الله مرعشی نجفی; مرحوم آیة الله میرزا هاشم آملی; مرحوم آیة الله سید مصطفی صفائی خوانساری; مرحوم آیة الله ثقفی تهرانی; مرحوم آیة الله میر سید حسن احمدی (رحمة الله علیهم اجمعین).

از امام خمینی قدس سره نقل است که می فرمود: «مرحوم شاه آبادی در هر روز نه درس می گفتند و درسهای ایشان نیم ساعت قبل از طلوع آفتاب شروع می شد و حدود نیم ساعت مانده به ظهر تمام می شد» و از تواضع استاد خود در مقابل طلاب هم داستانها نقل کرده اند . ⁽²⁵⁾

معظم له، به سال 1354 ق، یعنی پس از آن اقامت پربار در قم و تربیت نفوس مستعد، برای اقامت دائمی به تهران بازگشت و در آنجا به ترویج دین و تدریس فقه و اصول و حکمت پرداخت و عشاق را به کوی معرفت راهبری نمود . در آن سامان هم کمال جویان به دنبال او بودند به طوری که نقل است مرحوم امام خمینی پس از آن اقامت هفت ساله ایشان در قم نیز، بهره های زیادی از این عارف بزرگ بردند .

آن بزرگوار با اعتقاد به اینکه اسلام از وجود دولت وقت در خطر است، با آن مبارزه می کرد و در این جهت تحصن یازده ماهه ایشان در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم علیه السلام به همراه عده ای از بزرگان، در تاریخ انقلاب اسلامی ثبت است .

فضایل آیة الله شاه آبادی

آن ستوده خصال را فضایلی است که وی را از دیگر عالمان، ممتاز می سازد و آن فضایل این چنین است:

جامعیت در علوم

آن بزرگوار در بسیاری از علوم عقلی و نقلی و حتی تجربی، از مهارت کافی برخوردار بود . از مرحوم آیة الله میرزا هاشم آملی نقل است که فرمود:

مهارت ایشان تنها در فلسفه و عرفان نیست; مهارت شان در فقه و اصول بیش از فلسفه است . لکن فقه و اصول ایشان را، آن جنبه عرفان ایشان مستور کرد و سبب شده که معروفیت ایشان در فقه و اصول مکشوف نشود . ⁽²⁶⁾

باز در همین زمینه یکی از فرزندان ایشان می گوید:

مرحوم آیة الله والد (رحمة الله علیه) علاوه بر آنکه از مهارت کافی در فقه، اصول، فلسفه و عرفان برخوردار بود، در علوم دیگر مانند طب تبحر کافی داشت و استادی مسلم در بعضی از علوم غریبه و ریاضیات بود .

مهارت در تدریس عرفان

از امام راحل قدس سره نقل است که «مرحوم شاه آبادی مطالب را از شارح فصوص، بهتر بیان می کرد» . ⁽²⁷⁾

تیزبینی و روشنفکری

این امر در نوشته ها و آثار و سرگذشت این مرد بزرگ کاملا واضح و روشن است . نمونه بارز آن کتاب شذرات المعارف است که در آن به بیان چگونگی نجات مسلمین از «قیود مضره، اقتصاد در امر دنیا، استقلال مملکتی و . . .» پرداخته است .

همچنین ایشان به چند زبان زنده دنیا مانند زبان فرانسوی تسلط کامل داشت .

در امر ولایت ائمه اطهار علیهم السلام و محبت ایشان نیز، اهتمام داشت .

مع الاسف، قدر و منزلت این مرد بزرگ ناشناخته ماند و به جز تعداد محدودی از بزرگان مانند امام خمینی قدس سره - که می فرماید: «هیچ کس به اندازه من ایشان را نشناخته است » ⁽²⁸⁾ - و مرحوم شهید مطهری که در کتاب تفسیر سوره قارعه به معرفی این دانشمند نامی می پردازد، کسی ایشان را نشناخت .

آثار و برکات

از آثار و برکات این عالم بزرگ بعد از ممنوع المنبر شدن از سوی رضا خان، تشکیل جلسات و هیاتهای مذهبی و هفتگی در تهران بود که تاکنون منشا بسیاری از خیرات و موجب ارشاد مردم و انسجام سیاسی و اجتماعی در برهه های مختلف بوده است .

طرح تشکیل صندوق های قرض الحسنه در تهران، به جهت بی نیاز شدن از معاملات ربوی، از آثار این رادمرد الهی بوده است .

از دیگر آثار این بزرگوار، نوشته های ارزشمندی است که به ذکر نام بعضی از آنها می پردازیم:

1 - شذرات المعارف (مرام الاسلام) ;

2 - رشحات البحار;

3 - رساله عملیه به نام مفتاح السعادة فی احکام العبادة;

4 - رسالة فی العقل و الجهل;

5 - حاشیة نجاة العباد صاحب جواهر;

6 - منازل السالکین - در علم اخلاق که در هزار منزل تنظیم شده است;

7 - حاشیة کفایة الاصول;

8 - حاشیة فصول در علم اصول .

فرزندان

از این رادمرد، فرزندان والامقامی باقی مانده که به ذکر نام بعضی از آنها می پردازیم:

1 - مرحوم میرزا محمد جواد; او، از شاگردان مرحوم والدش در علومی مانند عرفان بود . وی، عمرش کوتاه بود و در سن 33 سالگی - در زمان حیات پدر - دارفانی را وداع گفته است .

2 - مرحوم میرزا حسین; او، جوانی با کمال بود و در تهران از جمله شاگردان مرحوم آیة الله حاج شیخ محمد تقی آملی محسوب می شد و مدت پنج سال در نجف در محضر مرحوم آیة الله خوئی زانوی شاگردی به زمین زد و از فضلای درس

معظم له محسوب می گردید . ایشان هم در سنین جوانی به سوی عالم بقا پر گشودند .

3 - حضرت آیة الله حاج شیخ محمد شاه آبادی (دامت برکاته) از مدرسان بزرگ دروس خارج فقه و اصول و فلسفه و عرفان در حوزه علمیه قم و صاحب تالیفات بسیار سودمند که متاسفانه بیشتر آنها چاپ نشده است . از جمله کتب ایشان سلسله کتب اخلاقی است که به زبان فارسی و عربی نوشته شده است .

4 - حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ نورالله شاه آبادی (دامت افاضاته).

5 - آیة الله آقای حاج شیخ روح الله شاه آبادی (دامت برکاته) از شاگردان حضرت امام خمینی قدس سره در قم و نجف اشرف که مورد علاقه معظم له بود .

6 - آیة الله آقای حاج شیخ نصرالله شاه آبادی (دامت برکاته) که در تهران منشا خدمات و خیرات ارزنده ای است .

7 - مرحوم شهید حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ مهدی شاه آبادی که در طول نهضت مقدس اسلامی منشا خدمات بسیاری بوده اند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در دو دوره، نماینده مجلس شورای اسلامی از طرف مردم تهران بوده و در تاریخ ششم اردیبهشت 1363 در جبهه های جنوب به کاروان شهدای اسلام پیوست . یادش گرامی باد .

وفات

سرانجام، این عالم بزرگ و عارف کامل پس از هفتاد و هفت سال زندگی پر برکت در روز پنج شنبه سوم صفر سال 1369 ق در تهران بدرود حیات گفت و پس از تجلیل و تکریم فراوان در زاویه مرقد مطهر حضرت عبدالعظیم علیه السلام در مقبره شیخ ابوالفتوح رازی به خاک سپرده شد .

شفاء صدور الانام فی توضیح مرام الاسلام

این مقال، از لابه لای کتب یکی از فرزندان ایشان پیدا شده که به خط خود مؤلف است و با اندکی تفاوت در کتاب شذرات المعارف (مقاله اول) به طبع رسیده است . در صفحه اول این گفتار، تاریخ آن را شهر محرم الحرام 1342 ق درج کرده اند .

این مقاله نشانگر فکر بلند و افق وسیع دید مرحوم شاه آبادی است . وی دارای نگرشی حکومتی بوده و معارف اسلامی را از این زاویه مورد توجه قرار داده است ایشان دراین نوشتار بخوبی علل ضعف جوامع اسلامی را تشریح کرده و راه حل های آن را تبیین کرده است و می توان گفت که مرحوم شاه آبادی در نوشته های خویش چارچوب یک حکومت و نظام اسلامی منطبق بر شرایط روز را با استفاده از متون و معارف اسلامی بیان کرده است .

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین . والسلام علی محمد و آله الطاهرین، و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین .

قال الله تعالی: «یا ایها الناس قد جاءتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فی الصدور و هدی و رحمة للمؤمنین » . ⁽²⁹⁾

مدت زمانی است که ممالک اسلامیه - خاصه پایتخت آن - مبتلا به امراض مزمنه و مهلکه شده، از انتشار عقائد باطله و اخلاق رذیله و افعال قبیحه، به حدی که نمی توان جامعه را نسبت به انسانیت داد; فضلا عن الاسلامیة . و روز به روز در شدت و فشار آن امراض است، تا رفته رفته مزاج آن را بالکلیه فاسد و اسمش را مانند رسمش محو نماید; نعوذ بالله منه .

در این موقع، مشاهده می شود که جمعی از متدینین در مجالس و محافل، اظهار دردمندی و تاسف بر اسلام می نمایند، ولی غافل از اینکه باید درد را معالجه نمود و مذاکره مرض و تعداد آن، معالجه درد نخواهد بود . و چون راه علاج،

به دانستن سبب مرض است، پس اگر نظر عمیقانه بفرمائی، می یابی که عمده اسباب مرض چند چیز است:

اول) غرور مسلمین به حقانیت خود، که منشا تحویل دادن میدان دعوت است به معاندین و موجب قناعت نمودن به اسلام انفرادی و ترک امر به معروف و نهی از منکر است . چنانچه غرور به شفاعت منشا شده برای ارتکاب انواع رذائل اخلاقیه و اقسام معاصی کبیره، تا به حدی که افتخار و اشتهار به آن می نمایند .

خیط اخوت ⁽³¹⁾ است از میانه آنها که موجب اضمحلال هر یک هر یک شده، معاشا و معادا .

سوم) نداشتن بیت المال و منع از حقوق واجبه الهیه; زیرا که معلوم است جریان اسلام در ملک محتاج است به عده وعده .

[چهارم] ولی علة العلل، جهل به مرام و مقصود اسلام است; زیرا که اگر مرام اسلام معلوم بود و همان بعینه مرام مسلمین شده بود، دچار این اسباب ممرضه مهلکه نمی شدند، و البته در اطراف حصول آن مرام کوشش نموده مقصود را انجام می دادند و ما، در اینجا مرام اسلام را به موجب فرموده خاتم رسل صلی الله علیه وآله: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی » بیان می کنیم تا به واسطه نیل به آن، شفاء کامل، حاصل شود .

ناحیه مقدسه اسلام را دو مرام است:

اول) حفظ اختصاص حکومت مطلقه به قرآن مجید به اینکه تمام اهل کره زمین بدون استثناء محکوم به حکم قرآن شوند .

زیرا که قرآن نمی فرماید، تنها، نماز کن، بلکه اقامه نماز و تولید نمازگزار را در کلیه عالم ملک توصیه می فرماید .

قرآن نمی فرماید تنها تحرز از زنا نما، بلکه حفظ عقد و منع از وقوع زنا را در عالم در عهده ما شناخته، و هکذا .

دوم) حفظ اختصاص ولایت مطلقه به مقام مقدس حضرت حجة بن الحسن صاحب العصر و الزمن (عجل الله تعالی فرجه الشریف) .

که دارای چنین مقامی نمی تواند اکتفاء نماید به مرئوسیت خود، بلکه وظیفه آن بسط ریاست آن جناب است در کره ارض و تفضیح کذبه و مدعین مهدویت .

وبالجمله، مسلمین را دو مرام بزرگ است که موجب نظم عالم و صحت عیش بنی آدم است .

ولذا، باید قائدین این اساس مقدس، اشخاصی بوده باشند که خود را از غرور و قناعت به اسلام انفرادی و افتراق و منع از حقوق واجبه الهیه که اسباب امراض مهلکه است منزه و مبری بوده و از روی واقع عهده دار و فداکار وظائف مقرره از اصول و فروع بوده باشند - بحول الله و قوته - زیرا که بدون آنها حکومت مطلقه و ولایت مطلقه که عهده دار نظم عالم است، صورت نگیرد .

اصول

اصل اول) بسط معارف و دیانت در حدود ممالک اسلامی که به منزله خیط نبوت و ولایت و ارتباط به مقام مقدس ایشان و اجتناب نمودن از خلطه و آمیزش با اجانب .

اصل دوم) توسعه اجتماعات مذهبی برای ارتباط و دوستی متدینین با یکدیگر که به منزله خیط اخوت است، تا به واسطه این دو خیط طولی و عرضی تحصیل لباس تقوی نموده و عیوب کفر و نفاق و فساد را در عالم بپوشانند .

فروع

فرع اول) ترغیب مردم به علماء اعلام و تشویق محصلین علوم دینیه و فراهم کردن مؤسسات و مدارس و محافل برای تعلیم معارف و احکام و اخلاق دیانت مقدسه اسلام که اصول انسانیت است به افراد جمعیت و اطفال آنها .

فرع دوم) نظارت در قوانین موضوعه مملکتی و جلوگیری از اباطیل و سعی در اجراء قوانین قضائیه و سیاسیه مقدسه اسلام علی ما جاء بها شارعه صلی الله علیه وآله .

فرع سوم) منع از ورود اجانب و خائنین در محاکم، و تطهیر مساند از لوث وجود آنها و برقرار داشتن صالحین لائق به جای آنها .

فرع چهارم) امر به معروف و نهی از منکر و جلوگیری از مواضع فحشاء مطابق موازین شرعیه که حتی الامکان باید به احسن خلق و لسان لین به عمل آید، تا اعمال صالحه و اخلاق حسنه را در میان مردم شایع و افعال قبیحه و صفات رذیله را از آنان دور سازند .

فرع پنجم) تاسیس مجله دیانتی برای ترویج مقاصدمذهبی وافکارواعمال جمعیت .

فرع ششم) دفاع از صدمات غیر مشروعه به حقوق افراد جمعیت و غیر ایشان از علاقه مندان به دیانت حتی زمامداران و مستخدمین دولتی که در ضمن عمل، امتحانات خود را در علاقه مندی به آیین مقدس اسلام و دفاع از لطمات وارده به نوامیس الهیه و جلوگیری از نفوذ اجانب داده اند .

فرع هفتم) حضور در مصائب و مسار یکدیگر با دستور هیات رئیسه .

فرع هشتم) ایجاد شرکت از روی قواعد علمیه برای ترقی تجارت مشروعه و صنعت و زراعت و ترویج البسه و اقمشه مصنوعه مملکتی .

فرع نهم) اقتصاد درامر معیشت و ترک قیود مضره، که اهم مقاصد اسلامی است .

فرع دهم) تعیین مشاغل مشروعه برای افراد بیکاره جمعیت و تمهید وسائل معاونت به ضعفاء .

فرع یازدهم) حضور در هفته یک شب در مرکز مخصوص جمعیت برای مشاوره و مذاکره در امور راجعه به دیانت و مهمات جمعیت .

فرع دوازدهم) تعظیم شعائر اسلام و محترم داشتن اعیاد مذهبی و تعطیل عمومی روزهای جمعه در صورت امکان و حضور در جماعت .

فرع سیزدهم) ارجاع اختلافات حاصله فیما بین افراد جمعیت به هیات رئیسه که به طریق صلح که از مهمات مقاصد اسلامی است تصفیه شودوالارجوع به محاکم شرعیه نمودن تابه موازین قضاءفصل خصومت نمایند .

فرع چهاردهم) تادیه حقوق واجبه الهیه در تحت قواعدی که موجب حفظ از حیف و میل بوده باشد، از دفتر ورود و خروج و امثال آن، تا به مصارف ترویج اسلام رسیده با ملاحظه الاهم فالاهم .

والسلام علی من اتبع الهدی

پی نوشت:

1) نهج البلاغه، حکمت 147 .

2) تاریخ اجازه روایت از صاحب جواهر، در 1265 ق یعنی یک سال پیش از وفات اوست .

3) نقباء البشر، ج 1، ص 321 .

4) نجوم امت: آیة الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی » ، ناصر باقری بیدهندی، نور علم، ش 9 ، ص 126 .

5) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 14 .

6) یکی از نوادگان دختری میرزا محمد جواد، جناب حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ عباسعلی روحانی (دامت برکاته)، از مدرسان فقه و اصول در حوزه علمیه اصفهان است .

7) نقباء البشر، ج 1 ، ص 92 .

8) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 27 - 28 .

9) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 30 ; مجله نور علم، شماره 9 ، ص 126 .

10) نقباء البشر، ج 1 ، ص 93 .

11) نقباء البشر، ج 4 ، ص 1370 .

12) نقباء البشر، ج 4 ، ص 1624 .

13) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 33 .

14) نقباء البشر، ج 4 ، ص 1370 .

15) نقباء البشر، ج 4 ، ص 1370 .

16) حکمای اربعه عبارتند از آقا محمد رضا قمشه ای، آقا علی مدرس، میرزا ابوالحسن جلوه، میرزا حسین سبزواری که همگی مقیم تهران و معاصر هم بوده اند و بعضی از آنان از تلامذه حاجی سبزواری اند .

17) یادنامه شهید شاه آبادی، ص .

18) همان، ص .

19) نقباء البشر، ج 4 ، ص 1370 .

20) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 36 .

21) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 37 .

22) همان، ص 38 .

23) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 41 .

24) تفسیر سوره قارعه، از شهید مطهری، ص .

25) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 62 .

26) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 59 .

27) یادنامه شهید شاه آبادی، ص 61 .

28) همان .

29) سوره یونس (10) : 57 .

30) انفصام: ترک خوردن، ترک یافتن، درزدار شدن، شکستگی .(فرهنگ معین).

31) به گشودن لسان غیبت و تهمت و ایذاء و اذیت (منه).