درآمد:
«وحدت »، از مقدماتی است که اساس وانسجام و پویایی یک نظام را تشکیل داده ورمز ماندگاری آن می باشد. از آنجایی که «آسیب شناسی انقلاب » یکی از مهم ترین مسائل تداوم نظام اسلامی، می باشد و با توجه به این که اختلاف و تفرقه یکی از آسیب هایی است که انقلاب ما با آن مواجه گشته است، درسالی که مقام معظم رهبری - مدظله العالی -آن را سال امام علی علیه السلام نامیده و راهکاروحرکت نظام را بر دو محور «وحدت ملی » و«امنیت ملی » ترسیم ساخته اند، برآنیم که وحدت ملی را در منظر امیرمؤمنان علی علیه السلام بررسی و نظاره نماییم.
ماهیت وحدت ملی
با مراجعه به کلمات علی علیه السلام چنین می توان استنباط نمود که: «اتحاد» امری فطری و طبیعی می باشد و انسان با روحیه نوع دوستی پدید آمده است. بنابراین آنچه که باید به ریشه یابی آن پرداخت، «اختلاف »است، چرا که «اتحاد» ریشه در فطرت انسان دارد.
در خطبه 112 نهج البلاغه آمده است:
«انما انتم اخوان علی دین الله، مافرق بینکم الا خبث السرائر و سوء الضمائرفلاتوازرون و لاتناصحون و لاتباذلون ولاتوادون.»
همانا شما براساس دین خدا - که آیین فطرت است (1) با یکدیگر برادر وپیوسته اید، و تنها ناپاکی های درونی وزشتیهای باطن موجب تفرقه و جدایی میان شما شده است که در نتیجه تعاون و همیاری،نصیحت، بذل و بخشش و دوستی و محبت ازمیان شما رخت بربسته است.
ضرورت وحدت ملی
گرچه وحدت گرایی، فطری است اما امورفطری نیازمند پرورش و توجه می باشد وبی توجهی و عدم اهتمام به آن، موجب این می شود که شکوفا نگردد و یا در معرض تندبادهای روزگار قرار گیرد، لذاامیرالمؤمنین علی علیه السلام برای تقویت این امرفطری در بین امت پیامبر بسیار تلاش می نمودند و خود را مشتاق ترین شخص به وحدت اسلامی به شمار می آوردند:
«لیس رجل - فاعلم - احرص علی جماعة امة محمدصلی الله علیه وآله و الفتها منی ابتغی بذلک حسن الثواب; و.. .کرم المآب »بدان هیچ کس از من بر اتحاد و همبستگی در امت محمدصلی الله علیه وآله حریص تر نیست، من دراین کار خواستار پاداش نیکو...و بازگشت به جایگاه نیکوهستم. (2)
ثمرات وحدت ملی
با مطالعه سخنان امام علی علیه السلام می توان به برخی از دلائلی که ایشان براساس آن بر مقوله وحدت تاکید می نمودند، دست یافت که درادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
1 - وحدت ملی بستری برای ریزش فیض الهی
از دیدگاه حضرت علی علیه السلام خداوند در طول تاریخ بشری هیچ نعمتی را با وجود اختلاف،به قوم و امتی عنایت ننموده است: «و ان الله سبحانه لم یعط احدا بفرقة خیرا ممن مضی و لاممن بقی »; بی گمان درمیان گذشتگان وآیندگان بشری، هرگز خداوند با وجوداختلاف خیری را ارزانی کسی نداشته ونمی دارد. (3)
نه تنها اختلاف مانع نزول فیض های الهی می شود حتی باعث سلب نعمتهای موجود نیزمی گردد. چنان که امام علی علیه السلام با اشاره به سرانجام قوم بنی اسرائیل، چنین بیان می کنند که چگونه بارسوخ تفرقه بین آن هادوستی ها و مهربانی ها رخت بربست وپراکندگی و اختلاف سبب جنگ آن ها علیه یکدیگر گردید و این اختلافات سبب شد که خداوند، لباس عزت و فراوانی نعمتش را ازآنان برگیرد. (4)
از نگاه امام علی علیه السلام وحدت و باهم بودن است که سبب یاری خداوند می شود. چرا که «یدالله مع الجماعة »; دست خدا با جماعت است. (5) و لذا امام خمینی قدس سره همیشه براین نکته تاکید می کردند که: «کاری نکنید که عنایت خدا، خدای نخواسته کم بشود.» (6)
2 - وحدت ملی و پیروزی در صحنه های مختلف
پیروزی و گسترش اسلام در سالهای اولیه بعثت نتیجه همبستگی و وحدت مسلمانان بود. این ایمان و اتحاد بود که آنان را چنان تربیت کرده بود که فارغ از هرنوع دسته بندی و قوم سالاری، تحت لوای نبوی صلی الله علیه وآله، برای اعتلای کلمه «لااله الاالله » جانفشانی می نمودند و به برکت همین وحدت بود که خداوند پیروزی های روز افزون را برمسلمانان عنایت می داشت.
این که اتحاد باعث پیروزی می شود، یک قانون عام و قطعی است; به طوری که اگر درجبهه حق «اختلاف » و در جبهه باطل «اتحاد»حاکم باشد، به طور قطع پیروزی از آن اهل باطل خواهد بود، لذا حضرت علی علیه السلام خطاب به لشکریان خویش می فرمایند: «والله لاظن ان هولاء القوم سیدالون منکم باجتماعهم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم »; به خداسوگند به همین زودی آنان (ارتش معاویه) برشما چیره شوند، چرا که آنان در باطل خویش اتحاد وهمبستگی دارند و شما در حق خوددچار تفرقه و اختلاف هستید. (7)
در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، وحدت دارای نقش مهم و اساسی بود; وحدتی که چنان در بین اقشار جامعه اعم از روحانی ودانشجو، کارگر و کارمندو... الفت و صمیمیت ایجاد کرد که به تعبیر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی قدس سره «بی آنکه دارای ادوات نظامی باشیم فقط به واسطه قدرت ایمان و وحدت کلمه، بر قوای طاغوتی غلبه کردیم.» (8)
و در دفاع مقدس نیز ایمان و وحدت کلمه پیروزی رزمندگان اسلام را به همراه داشت.
3 - وحدت ملی و ماندگاری انقلاب
از آنجایی که مورخین، تاریخ را یکی ازمنابع شناخت محسوب کرده و قوانین حاکم برآن را قابل تطبیق برموارد مشابه به حساب می آورند، بنابراین بر مالازم است که دریابیم رمز عزت و عظمت ملتهای متمدن ومصونیت آن ها از سلطه قدرتهای خارجی چه بوده و می باشد، تا با بهره گیری از آن در تداوم انقلاب خویش تلاش نماییم.
حضرت علی علیه السلام براساس تجربه تاریخی خویش، راز تداوم انقلاب را پرهیز از اختلاف وایجاد همبستگی و اتحاد ملت دانسته (9) ومی فرمایند: «فالزموا کل امر لزمت العزة به شانهم و زاحت الاعداء له عنهم و مدت العافیة به علیهم و انقادت النعمة له معهم، ووصلت الکرامة علیه حبلهم من الاجتناب للفرقة و للزوم للالفة و التعاض علیها والتواصی بها»; به سراغ کارهایی روید که موجب عزت و اقتدار آنان شد، دشمنان را ازآنان دور نموده، عافیت و سلامت به آن ها روی آورد، نعمت را در اختیارشان قرار داد، وکرامت و شخصیت باعث پیوند اجتماعی آنان شد. یعنی از تفرقه و پراکندگی اجتناب ورزیدند و بر الفت وهمگامی همت گماشتندو یکدیگر را برآن توصیه کردند. (10)
و در جای دیگر ایشان وحدت را سبب قوت و قدرت و رفع نابسامانی های امت دانسته اند:«فانه لم یجتمع قوم قط علی امر واحدالااشتد امرهم و استحکمت عقدتهم... لم یمتنع قوم قط الا دفع الله عنهم العلة، وکفاهم جوائح الذلة و هداهم الی معالم الملة »; به طور قطع تاکنون ملتی برآرمان خاصی وحدت پیدا نکرد، مگر آن که قدرت گرفت و همبستگی آنان قوت یافت و هیچ ملتی قدرت و عزت نیافت مگر آن که خداوندنابسامانی را از آنان برداشت، و بلای ذلت را ازآنان دفع نمود و آنان را به نشانه های دین راهنمایی کرد. (11)
4 - وحدت ملی پشتوانه اجرای حق وعدالت
فقدان اتحاد و وحدت در هرجای جامعه باعث هرج و مرج در آن نظام می گردد وهنگامی که هرج و مرج و ناامنی در کشورحاکم گردد، اجرای حق و عدالت میسرنخواهد بود. حضرت علی علیه السلام می فرمایند:«فقلنا: تعالوا نداوی، لایدرک الیوم باطفاءالنائره و تسکین العامة حتی یشتد الامر ویستجمع، فنقوی علی وضع الحق فی مواضعه »; ما گفتیم که بیایید با خاموشی آتش جنگ و آرام کردن انبوه مردم، به چاره جویی و درمان بنشینیم تا کار مسلمانان قوام و انسجام یابد و ما برای اجرای حق و عدالت نیرومند شویم. (12)
پی نوشتها:
1 - اشاره به آیه 30 سوره روم که خداوندمی فرمایند: «فاقم وجهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطرالناس علیها; پس روی خودرا متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند انسانها رابرآن آفریده است. »
2 - نهج البلاغه، حکمت 78.
3 - همان، خطبه 176.
4 - همان، خطبه 192.
5 - سنن ترمذی، ج 3، ص 316.
6 - تبیان، وحدت، دفتر 15، ص 25.
7 - نهج البلاغه، خطبه 25.
8 - صحیفه نور، ج 6، ص 49.
9 - رمز تداوم انقلاب در نهج البلاغه، محمدی ری شهری، ص 13.
10 - نهج البلاغه، خطبه 192.
11 - بحارالانوار، ج 32، ص 405.
12 - نهج البلاغه، نامه 58.
جستجو در قاموس نور