عاشورا، چرا؟
چرا عاشورا اتفاق افتاد؟ ریشه درچه مسائلی داشت؟ چه درسها وپیامهایی دارد؟
برای رسیدن به پاسخ این سؤالهاباید جریان عاشورا را بازشناسی کنیمتا بتوانیم حقیقت آن را دریافته، ازآموزه هایش بهره گیریم.
در نوشته پیش رو سعی مان بر ایناست تا به گوشه ای از دیدگاهها ونظریات ولی امر مسلمین حفظه اللّه دراین باره اشاره کنیم.
بدون شک، این جریان را بایدبزرگ ترین مصیبت دانست؛ فاجعه ایبس بزرگ و تکان دهنده و بی نظیر کهروح هر آزاداندیشی را آزرده خاطرمی کند؛ همچنان که در زیارت عاشورامی خوانیم: «لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِیَّةُ وَجَلَّتْوَعَظُمَتِ الْمُصِیبَةُ؛ اما چگونه کار به اینجارسید که بزرگ ترین فاجعه انسانی بهدست شقی ترین افراد بر ضد برترینافراد، یعنی آل اللّه روی داد. به تعبیرمقام معظم رهبری (مدّظلّه العالی) «جادارد ملت اسلام فکر کند که چرا پنجاهسال بعد از وفات پیغمبر صلی الله علیه و آله کار کشوراسلامی به جایی رسید که همین مردممسلمان از وزیرشان، امیرشان،سردارشان، عالمشان، قاضی شان،قاری شان گرفته، در کوفه و کربلا جمعبشوند و جگرگوشه همین پیغمبر صلی الله علیه و آله را با آن وضع فجیع به خاک و خونبکشند؟ آدم باید به فکر فرو برود کهچرا این گونه شد؟... کار به جایی برسدکه جلوی چشم مردم، حرم پیامبر صلی الله علیه و آله را بیاورند توی کوچه و بازار، به آنهاتهمت خارجی بزنند.»
تهی شدن جامعه از معنویت
ایشان به مسئله عاشورا، فقط ازبعد یک حادثه و واقعه و یک حماسهمعمولی نگاه نمی کند؛ که بعد ازگذشت، به بوته فراموشی سپرده شود،بلکه در دیدی عالمانه، هوشیارانه ومآل اندیشانه به چرایی آن واقعه عظیمو تحلیلش می پردازد و می فرماید:
«عبرت اینجاست که چه کار کنیم[تا] جامعه آن گونه نشود. ما باید بفهمیمآنجا چه شد که جامعه به اینجا رسید...هیچ کس تصور هم نمی کرد؛ اما همینحادثه باورنکردنی، همین حادثهعجیب و حیرت انگیز اتفاق می افتد.چه کسانی کردند؟ همانهایی که بهخدمتش می آمدند و سلام و عرضاخلاص هم می کردند. این یعنی چه؟معنایش این است که جامعه اسلامی درطول این پنجاه سال، از معنویت وحقیقت اسلام تهی شده است؛ظاهرش اسلامی است؛ اما باطنش پوکشده است. خطر اینجاست. نمازهابرقرار است، نماز جماعت برقراراست، مردم هم اسمشان مسلمان استو عده ای هم طرفدار اهل بیت اند!»
جداشدن از سرچشمه زلال امامت
رهبر فرزانه انقلاب، این مسئله رایک نزاع شخصی و قبیلگی نمی داند؛بلکه آن را یک جریانی انحرافیمی داند که بعد از رحلت رسولاللّه صلی الله علیه و آله شروع شد و در روز عاشورا بهمنصه ظهور نشست.
این حادثه، معلول یکسری علتهاو زمینه هایی است که نقطه آغازین آن،ماجرای سقیفه است. مرحوم نیّرتبریزی با اشاره به همین مطلب، چنینسروده است:
کانکه طرح بیعت شورا فکندخود همانجا طرح عاشورا فکند
چرخ در یثرب رها کرد از کمانتیر، کاندر نینوا شد بر نشان
انحراف مسیر رهبری پس ازرسول اللّه صلی الله علیه و آله و جدایی مسیر خلافتاز سرچشمه زلال امامت، امت وجامعه اسلامی را به آفتهایی دچار کرد.در نتیجه کم کم جامعه اسلامی از مسیرترسیم شده رسول اکرم صلی الله علیه و آله دور شد وفاصله ها میان آن مدینه فاضله کهخاتم انبیا صلی الله علیه و آله تأسیس کرده بود باجامعه آن روز پدید آمد. کسانی بهقدرت رسیدند که خلافت اسلامی رابه پادشاهی و سلطنت تبدیل کرده واجتماع مسلمانان را از ارزشها دور وتهی کردند. آنان، خطوط اصلی ومعیارهای اصیل این دین مبین راتضعیف و ارزشهای جاهلی را کهپیامبر صلی الله علیه و آله کنار زده بود، دوبارهجایگزین کردند.
گمراهی و انحرافِ عمومی
رهبر اندیشمند انقلاب که خوددردْآشنای امت اسلامی اند، به اینپرسشها با آیه ای از قرآن کریم پاسخمی فرماید: «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌأَضَاعُوا الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَوَ تِ فَسَوْفَیَلْقَوْنَ غَیًّا »؛ «پس از آنان، فرزندانناشایسته ای روی کار آمدند که نماز راتباه کردند و از شهوات پیروی نمودندو بزودی [مجازات] گمراهی خود راخواهند دید.» ایشان با توجه به آیهفوق، دو عامل را از عوامل اصلی اینگمراهی و انحرافِ عمومی دانسته، آندو را چنین بیان می کند:
«یکی دور شدن از ذکر خدا کهمظهر آن نماز است؛ یعنی فراموشکردن خدا و معنویت و جدا کردنحساب معنویت از زندگی وفراموش کردن توجه و ذکر و دعا وتوسل و توفیق از خدای متعال و توکلبر خدا و کنار گذاشتن محاسباتخدایی از زندگی و عامل دوم «اتَّبَعُواالشَّهَوات» است؛ یعنی دنبال شهوترانیهاو هوسها و در یک جمله «دنیاطلبی»رفتن به فکر جمع آوری ثروت و مالبودن و التذاذ و به دام شهوات دنیاافتادن و اصل دانستن اینها وفراموش کردن آرمانها. این درد اساسیو بزرگ است و ما هم ممکن است بهاین درد دچار شویم.»
کوتاهی خواص از انجام رسالتخویش
نکته مهم این است که از مهم ترینزمینه سازهای قیام امام حسین علیه السلام کوتاهی خواص از انجام رسالتشانبود؛ همچنان که سالار شهیدان دربارهکوتاهیها و سستیها و سهل انگاریهایعالمانِ درباری و خواصی که سکوترا اختیار کرده بودند، بیانی توبیخ آمیزو تلخ دارد و به آنان می فرماید: «شما بادیدن عهد الهی که شکسته می شودفریاد برنمی آورید و با ستمگران بامداهنه و سازشکاری رفتار می کنید...شما ستمکاران را بر خود چیرهساختید و کارها را به دست آنانسپردید... فرار شما از مرگ به سببدل بستن به این زندگی ناپایدار بود. درنتیجه، مستضعفان را به دستستمگران سپردید.»
مقام معظم رهبری نیز نقشخواص را در ساختن تاریخ بسیار مهممی داند و درباره کوتاهی خواص ازانجام رسالت خویش و نتیجه سکوتآنها چنین می فرماید: «اگر کسانی کهبرای جانشان راه خدا را ترک می کنند،آنجا که باید حق بگویند نمی گویند،چون جانشان به خطر می افتد از ترسجان و از ترس از دست دادن مال و ازترس دادن مقام و پست از ترسمنفورشدن، و تنها ماندن، حاضرمی شوند حاکمیت باطل را قبول کنند ودر مقابل باطل نمی ایستند و از حقطرفداری نمی کنند، وقتی که این طورشد، آن وقت، دیگر «حسین بنعلی»ها به مسلخ کربلا خواهند رفت،به قتلگاه کشیده خواهند شد، یزیدهابر سر کار می آیند، امامت به سلطنتتبدیل می شود و... وقتی امامحسین علیه السلام قیام کرد؛ خیلی از همینخواص، پیش امام حسین علیه السلام نیامدند تابه او کمک کنند... .
تصمیم گیری خواص در وقتلازم، تشخیص خواص در وقت لازم،گذشت خواص از دنیا در لحظه لازم،انحراف مسیر رهبریپس از رسول اللّه صلی الله علیه و آله وجدایی مسیر خلافت ازسرچشمه زلال امامت،امت و جامعه اسلامی را بهآفتهایی دچار کرد
اینهاست که تاریخ را نجات می دهد،ارزشها را حفظ می کند.»
بزرگان هر جامعه ای باید حق وباطل را بشناسند و جانانه از حق دفاعکنند. عوام هر جامعه ای نیز دنباله روخواص اند و راه آنها را ادامه می دهند؛از این روست که اگر خواص ساکتنشستند و کم کاری کردند، گناهشانبس بزرگ خواهد بود.
چه کنیم که عاشورا تکرار نشود؟
اوّل اینکه با درسهای عاشورا وپیامهای آن آشنا شویم و آنها را به کاربندیم؛ پیامهای آن عاشورایی کهدانشگاهی بزرگ و مکتبی انسان سازاست.
دوم اینکه بدانیم عاشورا غیر ازدرس، یک صحنه عبرت است و بهقول ولی امر مسلمانان (مدّظلّه العالی):«انسان باید در این صحنه نگاه کند تاعبرت بگیرد. عبرت گیری از عاشورااین است که نگذاریم روح انقلاب وفرزندان انقلاب در جامعه منزویشوند.»
سوم اینکه بصیرت داشته باشیمکه مقام معظم رهبری (مدّظلّه العالی)فرمود: «بی بصیرتها بدون اینکه بدانند،فریب می خورند و در جبهه باطل قرارمی گیرند.»
ان شاء اللّه بتوانیم با بصیرت کاملو با رَه گیری از منویات رهبر بصیر ودلسوزمان از درسها و پیامها وعبرتهای عاشورا پند گرفته، راه آنمکتب را ادامه دهیم و ذره ای از پیرویاز حق کوتاهی نکنیم.
جستجو در قاموس نور