مقدمه
«قل للمؤمنین یغضو من ابصارهم ویحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون وقل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن ویحفظن فروجهن ولا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها» (1) .
به مؤمنان بگو، چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و عفاف خود را حفظ کنند، این برای آنان پاکیزه تر است; خداوند از آنچه انجام می دهند آگاه است.
و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آن مقدار که نمایان است، آشکار ننمایند.
امام خمینی (س) و رعایت حجاب در خانواده:
امام خمینی رحمه الله - که در عصر حاضر از هر نظر الگو می باشند - در مورد رعایت حجاب در خانواده بسیار دقیق و مراقب بودند.
دختر گرامی ایشان (2) این دقت و مراقبت را چنین بیان کرده اند:
«ایشان در مقابل بیرونی و نامحرم خیلی سخت گیرند. الآن پسرهای من و احمد آقا 15- 16 ساله اند و ما یک روز اگر منزل آقا برای ناهار دعوت شویم، پسرها حق آمدن ندارند یا اگر هم بیایند، ما خانه ی خانم (همسر حضرت امام) می نشینیم و سفره می اندازیم و آن ها منزل احمد آقا آن هم برای این که پسرها و دخترهای اهل فامیل و خانه باهم غذا نخورند نه فقط سر سفره بلکه حتی سلام هم به هم نکنند، چون واجب نیست.
من خودم پانزده ساله بودم که آقای اشراقی با خواهرم ازدواج کرد و داماد ما شده بود. یک روز ما دعوت داشتیم منزل ایشان، همین جور که من و آقا باهم وارد شدیم، دیدم آقای اشراقی دارند می آیند استقبال. در یک باغچه ای بود که ما داشتیم جلو می رفتیم، من گفتم سلام بکنم؟ امام گفتند: «واجب نیست » من هم رویم نشد که سلام نکنم، زدم و از تو باغچه رد شدم که با آقای اشراقی رو به رو نشوم.
و یا حتی مادر من وقتی آقا را گرفتند و بردند ترکیه; یعنی، چهل سال بعد از زندگیشون اولین سلام را به برادر شوهرشون کردند! ماجرا هم این بود که وقتی عمویم می خواستند بروند ترکیه خدمت آقا، آمدند از پشت در گفتند: «من می خواهم با خود خانم صحبت کنم اگر بخواهند پیغامی بدون واسطه برای آقا داشته باشند» . که مادرم ناچار شد، سلام کنند و بعد یادم هست آمد و گفت ناراحتند - چون که اولین سلام را در نبودن آقا کرده اند آن هم با این لفظ که «اگر راضی نباشد چه؟» من هم گفتم «نه حالا دیگر شما سنی ازتان گذشته و مجبور بودید.» البته امام در مورد کار واجب و ضروری حرفی ندارند، این را بدانید!» (3) .
پوشش، آرایش و نگاه از نظر امام خمینی (س)
س 1- اگر زن در دست خود زینت داشته باشد نظیر حلقه ی ازدواج یا انگشتر یا در وجه خود آرایش کرده باشد آیا بر این زن واجب است که وجه و کفین خود را بپوشاند یا نه؟
ج : «پوشاندن از نامحرم در فرض مذکور واجب است » .
س 2- حدود حجاب اسلامی برای بانوان چیست؟ و برای این منظور پوشیدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسری کفایت می کند؟ و اصولا چه کیفیتی در لباس و پوشش زن در برابر افراد نامحرم باید رعایت شود؟
ج : «واجب است تمام بدن زن به جز قرص صورت و دست ها تا مچ از نامحرم پوشیده شود و لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند، مانع ندارد ولی پوشیدن چادر بهتر است و از لباس هایی که توجه نامحرم را جلب کند، باید اجتناب شود» .
س 3- آیا سرمه کشیدن یا ابرو چیدن، انگشتر عقیق، ساعت، عینک طبی زیبا، برای زنان زینت حساب می آید که پوشش آن لازم باشد؟
ج : «هر چه در نظر عرف مردم زینت محسوب می شود، اظهار آن در برابر نامحرم جایز نیست » .
س 4- حنای دست زن را اگر نامحرم ببیند، چه صورت دارد؟
ج : «باید از نامحرم مستور کند» .
س 5- نگریستن به مرد نامحرم چه حکمی دارد؟
ج : «نگاه کردن زن به اندام مرد نامحرم بجز صورت و دستها تا مچ حرام است باقصد لذت یا بدون قصد اما نگاه کردن به صورت و دست ها تا مچ چنانچه با قصد لذت باشد، حرام است و اگر بی قصد باشد اشکال ندارد» .
س 6- آیا مراجعه زن به پزشک مرد در صورتی که بتواند پزشک زن در آن رشته بیابد، جایز است؟ البته با توجه به این که غالبا به او نگاه شده و گاهی هم از او معاینه به عمل می آید؟
ج : «جایز نیست » .
س 7- وضو گرفتن زن آنجا که نامحرم او را ببیند، چگونه است؟
ج : «نباید آنجا وضو بگیرد، چنانچه گرفت، وضو صحیح است ولی گناه کرده است » .
س 8- گفتگوی زن با مرد نامحرم چه حکمی دارد؟
ج : «سخن گفتن اگر مهیج باشد حرام است و اگر مهیج نبوده و خوف فتنه هم در کار نباشد، احتیاط مستحب آن است که ترک نماید، (مگر ضرورتی باشد) بخصوص اگر طرف سخن او جوان باشد» .
س 9- مراد از لباس شهرت چیست؟
ج : «اگر لباس به واسطه ی داشتن خصوصیتی جلب توجه عموم و انگشت نما باشد، آن را لباس شهرت می نامند. (بنابر احتیاط واجب باید انسان از پوشیدن لباس شهرت که پارچه یا دوخت آن برای کسی که می خواهد آن را بپوشد، معمول نیست، خود داری کند) .
س 10- حکم نگاه کردن به فیلم های ورزشی برای خانم ها چیست؟
ج : «با تلذذ و ریبه جایز نیست » .
س 11- «آیا حجاب از ضروریات اسلام است و منکر آن و کسانی که بر این دستور الهی به ویژه در جامعه اسلامی بی اعتنایی می کنند، چه حکمی دارند؟
ج : «اصل حکم حجاب از ضروریات است و منکر آن حکم منکر ضروری را دارد و منکر ضروری محکوم به کفر است مگر این که معلوم باشد، منکر خدا یا رسول نیست » (4) .
نظرات مراجع عالیقدر تقلید «درباره ی بد حجابی »
س 1- پوشیدن جوراب نازک و بدن نما برای خانم ها در بیرون از منزل و انظار نامحرمان چه صورتی دارد؟ و بیرون گذاشتن موهای سر از چادر در مقنعه توسط خانم ها در دید نامحرمان چگونه است؟
حضرت آیة الله خامنه ای: پوشانیدن بدن از نامحرمان بر زن واجب است و چنین جوراب هائی برای حجاب شرعی واجب کفایت نمی کند و پوشیدن تمام موی سر در برابر نامحرمان واجب است.
س 2- آرایش زنان در خیابان ها و بیرون گذاشتن مقداری از موها و پوشیدن جوراب بدن نما و لباس های محرک چه صورتی دارد؟
حضرت آیة الله فاضل لنکرانی: حرام است. حضرت آیة الله بهجت: حرام است. حضرت آیة الله صافی گلپایگانی: حرام است. حضرت آیة الله مکارم شیرازی: بدون شک جایز نیست. حضرت آیة الله تبریزی: جایز نیست. حضرت آیة الله سیستانی: جایز نیست. حضرت آیة الله مظاهری: حرام است و گناه آن خیلی بزرگ است. حضرت آیة الله صالحی مازندرانی: حرام است. حضرت آیة الله نوری همدانی: حرام است. حضرت آیة الله علوی گرگانی: تمام فروض مذکور حرام است (5) .
نظرات مراجع عالیقدر تقلید درباره ی حجاب برتر:
سؤال: امروز یک حرکت خزنده ای بر علیه چادر که یک حجاب ملی و سنتی است آغاز گردیده است، خواهشمندیم نظر مبارک را در این مورد مرقوم فرمائید.
آیة الله العظمی فاضل لنکرانی: سزاوار است خانم ها از چادر استفاده کنند چون چادر در کشور اسلامی ایران از مظاهر و شعائر اسلام می باشد و با حفظ این شعار سعی کنند بانوان محترم حرکت مورد سؤال را خنثی کنند.
آیة الله العظمی صافی گلپایگانی: چادر بهترین پوشش برای خانم ها است، چون تمامی مفاتن بدن را می پوشاند. خانم های مسلمان باید آداب و سنن اسلامی را در لباس پوشیدن مراعات کنند و از تجدد گرائی مضر پرهیز کنند.
آیة الله العظمی بهجت: چادر حجاب پسندیده است.
آیة الله العظمی سیستانی: چادر حجاب بهتر است و سزاوار نیست زن های مؤمن بدون چادر خارج شوند.
آیة الله العظمی مکارم شیرازی: حجاب یکی از قوانین مسلم اسلام است و اساس آن پوشاندن بدن و موها غیر از صورت و دست ها تا مچ است ولی بی شک چادر حجاب برتر است.
آیة الله العظمی تبریزی: پوشیدن بدن بر زن واجب و بهترین نوع پوشش واجب، همان چادر مشکی است که زن های مؤمنه خود را با آن می پوشانند.
آیة الله العظمی مظاهری: معلوم است که آن حرکت خزنده حرام است و آثار بدی برای اجتماع و برای خود آن ها دارد.
آیة الله العظمی خامنه ای: چادر برترین نوع حجاب و نشانه ی ملی ما است (6) .
فتاوی مراجع عالیقدر درباره ورزش:
سؤال: تبلیغات بیش از حد، بسیاری از جمله دختران را به سوی فوتبال و جمع آوری عکس های فوتبالیست ها و نصب آن ها در منازل کشانده و اثرات نامطلوبی را از نظر تحصیلی و الگو دهی داشته است و در برخی موارد موجب بروز منکراتی در جامعه شده، ارشاد حضرتعالی در این زمینه چیست؟
و نظر حضرتعالی در مورد نگاه کردن زنان به صحنه های ورزشی مانند شنا و کشتی و...چه می باشد؟
حضرت آیة الله فاضل لنکرانی:
ترویج این امور مناسب نیست اما نمی توان حکم به تحریم آن کرد مگر این که مفسده ای داشته باشد.
حضرت آیة الله بهجت:
نگاه کردن زن ها به بدن های لخت نامحرم حرام است و بالعکس.
حضرت آیة الله شیخ جواد تبریزی:
این آثاری است که در آخر الزمان ظاهر می شود و در بعضی روایات ذکر شده است. دعا نمائید که بدتر از این نشود.
حضرت آیة الله صافی گلپایگانی:
متاسفانه نسبت به این امور بیش از حد تشویق و ترغیب می شود و عواقب سوء و آثار منفی بسیار دارد. از جمله اثرات نامطلوبی که در سؤال ذکر کرده اید و آثار نامطلوب دیگر، و فعلا به صورت سرمایه پر سودی برای عده ای شده است.
نگاه کردن زنان هم به این گونه صحنه ها با توجه به عوارض قطعی نامناسبی که دارد جایز نیست و خانواده های متدین از آن خودداری می کنند و اگر وضع به شکل کنونی پیش برود شاید در مدتی نه چندان دور، ورزش بانوان هم به صورت غیر مشروع و مفسد اخلاق جامعه، امری عادی و متعارف شود و هیچ کس هم اعتراض نکند. خداوند همه را از شر و فتن آخر الزمان محفوظ فرماید.
حضرت آیة الله سیستانی:
مادامی که مستلزم گناهی نباشد اشکال ندارد ولی مربیان جامعه باید از سوق دادن افکار جوانان به امور بی ارزش به طوری که از مسائل مهم دینی بلکه دنیوی باز بمانند پرهیز کنند.
حضرت آیة الله مظاهری:
گر چه اصل کار در مقابل اجانب و سرافرازی اسلام بد نیست ولی وضع فعلی که جلو آمده انصافا وضع نامطلوبی است و نگاه کردن زن به بدن نامحرم حرام است.
حضرت آیة الله علوی گرگانی:
مؤمنات محترمه باید از کارهایی که موجب از بین رفتن ثبات نفس آن ها و جریحه دار شدن عفت می گردد، اجتناب نمایند. و از کارهایی که منجر به عمل حرام می شود پرهیز نمایند. و از نگاه کردن به صحنه های ورزشی که به بدن نامحرم نگاه می شود اجتناب نمایند (7) .
نظرات مراجع تقلید و بزرگان حوزه درباره ی اظهار نظرهای نامناسب در مورد حجاب و ورزش بانوان:
سؤال: برخی در مورد مسائل زنان اظهار نظرهای نامناسبی را ابراز می کنند. مانند بحث دوچرخه سواری یا ورزش بانوان، یا در مورد حجاب اظهار می دارند که به نظر ما کت و دامن جهت حجاب کفایت می کند. نظر حضر تعالی در این زمینه ها چیست؟
حضرت آیة الله تبریزی: ترویج اموری که مبدا نشر فساد در جامعه یا بی عفتی زنان و دختران شود جایز نیست. و پوشیدن لباسی که تمام حجم بدن آنان را نشان دهد که لباس زینت حساب شود کفایت نمی کند.
حضرت آیة الله صافی گلپایگانی: امور مذکوره معرضیت برای مفسده دارد. بانوان باید جدا از آن بپرهیزند.
حضرت آیة الله بهجت: هر چه باعث فتنه و فساد باشد اشکال دارد.
حضرت آیة الله مکارم شیرازی: هر چه موجب اشاعه ی مفاسد اخلاقی گردد حرام است.
حضرت آیة الله مظاهری: کلیه ی آنچه نوشته اید حرام است (8) .
پی نوشت ها:
1) نور / .3 و 31.
2) خانم زهرا مصطفوی در جمع دانش آموزان دبیرستان رشد دختران.
3) به نقل از مجله شاهد تیر ماه 67 شماره 159.
4) نصیحت، نشریه نمایندگی ولی فقیه در سپاه ولی امر، ش (0) 12/5/1371.
5) فرهنگ اسلام، بهار 1378.
6) همان.
7) همان .
8) همان.
جستجو در قاموس نور