شب زنده داری در شبهای قدر از چه جهاتی اهمیت دارد؟
- بسم الله الرحمن الرحیم با سلام به همه مؤمنین و روزه داران و شب زنده داران در شب قدر، به نظر می رسد که احیای شب قدر، دست کم از چند جهت برای همه مسلمین و بلکه برای همگی انسانها بسیار مهمّ و حیاتی است: 1- از نظر تاریخی، گرامیداشت رخدادی فرخنده و سرنوشت ساز و بزرگداشت خاطره دلنشین نزول قرآن است، 2- از نظر تربیتی، تجدید میثاق با قرآن کریم و اعلام وفاداری به آموزه های برترین منشور آسمانی است، 3- از نظر علم زندگی، نشانگر و تقویت باور به این آموزه جاودانی و جهانی است که ایمان و عمل به پیام های جاودانه قرآن کریم، انسان و جامعه را زنده می کند و سرنوشت مردم را از حال بد به حال خوب تغییر می دهد. البته شرح و توضیح این سه نکته فرصتی فراخ می طلبد که ان شاء الله در زمان مناسب بیان خواهد شد. در اینجا به ذکر این مطلب جالب از یکی از عالمان ربانی بسنده می کنم: آیة اللَّه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه الله، در پاسخ این سؤال که: «معنای دیدار شب قدر و لذّت آن چیست؟»، می گوید: دیدار شب قدر، عبارت است از: کشف فرود آمدن امرِ آسمانی به زمین در این شب، آن گونه که برای امام زمان علیه السلام آشکار می شود. توصیه می کنم برای آگاهی بیشتر و بهتر در مورد شب قدر مراجعه بفرمایید به نرم افزار "حدیث اهل بیت علیهم؛ مجموعه آثار پژوهشگاه قرآن و حدیث" و جلد یازدهم کتاب "حکمت نامه پیامبر اعظم (ص)" از آثار ارزنده حضرت آیت الله محمد محمدی ری شهری و همکاران فرزانه ایشان.
کدامیک از شبهای سه گانه قدر (19- 21- 23 رمضان) مهمتر است؟
- بر طبق روایات اهل بیت علیهم السلام در مرحله نخست توصیه شده است که هر سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم رمضان را به عنوان شب قدر، گرامی بداریم و در آن به عبادت و دعا و نماز و توبه و استغفار بپردازیم. و در مرحله بعد و برای کسانی که توفیق بهره گیری از احیای هر سه شب را نداشته باشند، اهل بیت علیهم السلام سفارش کرده اند که دست کم دو شب (شب بیست و یکم و شب بیست و سوم) را با توبه و دعا و نماز و قرائت قرآن زنده بدارند. و در آخرین مرحله خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام به ما آموخته اند که اگر نمی توانیم از برکات هر دو شب مذکور بهره مند شویم؛ حداقلّ شب بیست و سوم را از دست ندهیم و غنیمت بشماریم.
آیا در مورد سیره رفتاری اهل بیت علیهم السلام در احیای شب قدر مطلبی نقل شده است؟
- بله از جمله روایت جالبی به این صورت نقل شده است که سیره عملی حضرت فاطمه سلام الله علیها را در شبهای قدر نشان می دهد:
"کانَت فاطِمَة (س) لا تَدَعُ أحَداً مِن أهلِها ینامُ تِلک اللَّیلَة [اللَّیلَة الثّالِثَة وَالعِشرینَ ] و تُداویهِم بِقِلَّة الطَّعامِ، وتَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ، و تَقولُ: مَحرومٌ مَن حُرِمَ خَیرَها. " ( بحار الأنوار، ج 97، ص 10، ح 12.) یعنی: حضرت فاطمه زهراء سلام الله علیها نمی گذاشت که کسی از افراد خانواده اش در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان بخوابد و آنان را با کم خوردن، مهیّا می ساخت و از روز قبل خودش را برای آن شب، آماده می کرد و می گفت: محروم واقعی کسی است که از خیر شب قدر (شب بیست و سوم رمضان)، بهره نبرد.
گفتنی است که این گونه تعبیر که در این روایت آمده بیانگر سیره حضرت فاطمه سلام الله علیها است و در زبان عربی وقتی می خواهند روش مستمرّ در زمان گذشته را بیان کنند و به اصطلاح فعل را به صورت ماضی استمراری بیاورند از این شیوه بهره می گیرند و فعل کان را همراه با فعل مضارع می آورند. پس از این روایت استفاده می شود که سیره عملی حضرت فاطمه سلام الله علیها عبارت بود از احیای جمعی و خانوادگی شب قدر و آمادگی برای آن از روز قبل و اهمیت دادن به بهره مندی از خیر و برکات آن شب مبارک.
آیا می توان گفت که شب قدر همان شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است؟
- بله درست است از نظر روایات اهل بیت علیهم السلام نظر صحیح همین است. در کتاب "حکمت نامه پیامبر اعظم (ص)" جلد یازدهم بعد از بحثی مفصل و عالمانه در مورد شب قدر و تقسیم بندی روایات وارده در این موضوع سرانجام چنین آمده است:
از دیدِ احادیث اهل بیت علیهم السلام و شمار قابل توجّهی از احادیث اهل سنّت، شب قدر، شب بیست و سوم است. از این رو، ابن بابویه صدوق (م 381 ق) می گوید: بزرگان شیعه، درباره شب قدر، همه یک سخن اند که: آن، شب بیست و سوم ماه رمضان است. آیت الله ری شهری با اشاره به احادیث دسته اوّل، دوم و سوم که برای درک فضیلت شب قدر، به احیا و کارهای خوب در دهه آخر ماه رمضان توصیه دارند، همچنین احادیثی که به احیای شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم سفارش می کنند، دو نکته مهمّ افزوده است:
نخست. مسلمانان از شب زنده داری شب های ماه رمضان، بیشترین بهره را از عطایا و دستاوردهای آن داشته باشند، چنان که در حدیثی، رازِ پوشیده بودن شب قدر در میان شب های مختلف، این گونه بیان شده است: إنَّ اللَّهَ إنَّما یستُرُها عَنکم نَظَراً لَکم. خداوند، آن را از شما پنهان داشته است تا عنایت بیشتری به شما نماید. دوم. گر چه شب قدر، شب بیست و سوم است، امّا به آن معنا نیست که آن دو شب دیگر، هیچ نقشی نداشته و در تقدیر امور و سرنوشت انسان، بی اثرند.
جستجو در قاموس نور