موفقیت امیر المؤمنین در میان مردم، یکی مرهون فصاحت اوست. نهج البلاغه که از تالیف آن هزار سال می گذرد، یعنی از هنگام به صورت کتاب در آمدنش هزار سال می گذارد و از انشاء خطبه ها حدود هزار و سیصد و پنجاه سال قمری می گذرد، چه در قدیم و چه در زمان معاصر مقام عالی خود را حفظ کرده است. یک وقت استقصا کردم از قدیم و جدید، از همان زمان امیر المؤمنین تا عصر جدید و امروز، دیدم همه ادبا و فصحای عرب در مقابل کلمات امیر المؤمنین از نظر فصاحت و بلاغت خضوع دارند.
گفته اند در مصر در سالهای اخیر برای شکیل ارسلان - که به او «امیر البیان» یعنی امیر سخن می گفتند - جلسه ای تشکیل داده بودند، جلسه ای افتخاری به نام او، به عنوان تقدیر و قدردانی از او. کسی که رفته بود برای شکیل ارسلان سخن بگوید، مقایسه ای کرده بود میان او و امیر المؤمنین، گفته بود که این شکیل، امیر بیان و سخن در
عصر ماست آنچنان که علی بن ابیطالب در زمان خودش امیر سخن بود. وقتی خود شکیل رفت پشت تریبون، در حالی که ناراحت شده بود گفت: این مزخرفات چیست که می گویید؟! من را با علی مقایسه می کنید؟! من بند کفش علی هم نمی توانم باشم. بیان من کجا و بیان علی کجا؟!
ما در عصر خودمان می بینیم افرادی با دلهای خیلی صاف و پاک هستند که وقتی سخنان علی را می شنوند، بی اختیار اشکشان جاری می شود. این از چیست؟ از زیبایی سخن است. در زمان خود امیر المؤمنین از این نمونه ها زیاد داریم. راجع به خطبه الغرای ایشان که ظاهرا در صحرا انشاء کرده اند، نوشته اند وقتی سخنان علی تمام شد، تمام مردم همین طور داشتند اشک می ریختند.
مردی است به نام همام، از امیر المؤمنین در خواست کرد که سیمای پرهیزکاران را برای من توضیح بده، رسم کن. اول حضرت امتناع کردند، دو سه جمله گفتند. گفت: کافی نیست، من می خواهم شما سیمای پرهیزکاران را به طور کامل برای من بیان کنید. علی علیه السلام فی المجلس شروع می کند سیمای متقیان را بیان کردن: متقیان شبشان این جور است، روزشان این جور است، لباس پوشیدنشان این جور است، معاشرتشان این جور است، قرآن خواندنشان این جور است. (من یک وقت شمردم، یکصد و سی وصف در چهل جمله فی المجلس برای متقیان بیان کرده است. ) این مرد همین طور که می شنید التهابش بیشتر می شد، یکمرتبه فریاد کشید و مرد، اصلا قالب تهی کرد. امیر المؤمنین فرمود: «هکذا تصنع المواعظ البالغة باهلها»
جستجو در قاموس نور