اهل سنت ، امامت را یک مساله فرعی و فقهی نظیر دیگر فروعات فقهی می دانند ؛ زیرا آنان می گویند بر خداوند لازم نیست که درباره رهبری امت پس از پیغمبر ، دستوری بدهد و چنین دستوری نیز نداده است ؛ البته اگر حکمی صادر می فرمود ، حتما نافذ بود ولی چون نفرموده ، خود مردمند که وظیفه دارند برای خودشان رهبر انتخاب کنند .
اگر چه در نوع کتاب های اهل کلام ، مبحث امامت مطرح شده است ، لیکن پس از تحقیق و جستجو دانسته می شود که امامت در نزد « اشاعره » و همچنین در نزد اکثر « معتزله » ، مساله ای فقهی است ؛ چراکه رای آنان این است که از طرف خداوند دستوری نرسیده است . لازم است توجه شود که صلاحیت طرح مساله امامت در علم کلام سبب کلامی بودن آن است ؛ خواه پاسخ آن مثبت باشد و خواه منفی ؛ زیرا در هر دو حال ، موضوع مساله فعل خداست .
اشاعره به دلیل آنکه منکر حسن و قبح عقلی و معتقد به « اراده جزافیه » اند ، صدور هیچ کاری را از خداوند لازم و ضروری نمی دانند و نتیجه این تفکر ، عدم لزوم تعیین امام بر خداوند سبحان است . اشاعره ، پس از نفی ضرورت تعیین امام از سوی خداوند از یک سو ، و عدم تحقق خارجی آن از سوی دیگر ، می کوشند تا وظیفه تعیین امام از سوی مردم را با دلایل سمعی و نقلی اثبات نمایند .
معتزله نیز اگر چه حسن و قبح عقلی را قبول دارند ، ولی قائل به وجوب تعیین امام از ناحیه خداوند نمی باشند و ضرورت تعیین و انتخاب امام از سوی مردم را از طریق « وجوب مقدمه واجب » که دلیلی عقلی است ، اثبات می نمایند .
در هر صورت ، نتیجه این دو طرز تفکر ، خروج مساله امامت از حوزه فعل خداوند و انحصار آن در حوزه فعل مکلف می باشد که از این جهت ، جزء مباحث فقهی قرار می گیرد ؛ چرا که آنان تعیین امام را مربوط به خداوند و فعل او نمی دانند ، بلکه متعلق به مکلفین و فعل آنان می پندارند ؛ از نظر آنان ، سخن از باید و نباید فقهی است نه از هست و نیست کلامی .
جستجو در قاموس نور