کتاب  /  خرد و اندیشه  /  آشنائی با علوم اسلامی1 (منطق ، فلسفه)  /  منطق  /  درس دوازدهم  /  قیاس اقترانی

شکل چهارم و شرایط آن

تعداد بازدید : 2898     تاریخ درج : 1388/09/17    

شکل چهارم و شرایط آن

شکل چهارم آن است که حد وسط موضوع در صغرا و محمول در کبرا باشد، و این دورترین اشکال از ذهن است. ارسطو که مدون منطق است این شکل را (شاید به علت دوری آن از ذهن) در منطق خویش نیاورده است، بعدها منطقیین اضافه کردهاند. شرایط این شکل یکنواخت نیست، یعنی به دو صورت میتواند باشد به این نحو که:

1- هر دو مقدمه موجبه باشد.

2- صغرا کلیه باشد.

و یا به این نحو که:

1- مقدمتین در ایجاب و سلب اختلاف داشته باشند.

2- یکی از دو مقدمه کلیه باشد.

برای احتراز از تطویل از ذکر مثالهای منتج و عقیم خودداری میکنیم زیرا هدف ما بیان اصول و کلیات منطق است، نه درس منطق. در اینجا خوب است دو بیت معروفی را که چهار شکل را تعریف کرده، برای بهتر به خاطر ماندن آنها ذکر کنیم.

اوسط اگر حمل یافت در بر صغرا و باز وضع به کبرا گرفتشکل نخستین شمار حمل به هر دو دوم، وضع بهر دو سوم رابع اشکال را عکس نخستین شمار

هم خوب است بیت معروف دیگری که شرائط اشکال چهار گانه را با علائم رمز، یعنی با حروف بیان کرده است برای ضبط نقل کنیم.

مغکب اول خین کب ثانی و مغ کاین سوم در چهارم مین کغ، یاخین کاین شرط دادن

علائم رمزی باین شرح است:

م موجبه بودن

غ صغرا

ک کلیت

ب کبرا

خ اختلاف مقدمتین در ایجاب و سلب

ین مقدمتین

این احدی المقدمتین (یکی از دو مقدمه)

پاورقی:

×
لینک کوتاه :  
نویسنده : فاطمه تاریخ : 1400/10/17

درود خدا بر روح مطهر استاد شهید