چکیده
انقلاب اسلامی ایران باعث دگرگونی عظیمی در زمینه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران شد و تأثیری شگرف در سطح جهانی به وجود آورد. با وجودی که انقلابهای بسیاری در جهان روی داده ولی انقلاب اسلامی ایران به دلیل روح دینی و ظلم ستیزی و حمایت از محرومان جامعه و به خصوص مبارزه با قدرت های شیطانی منحصر به فرد است.
این انقلاب مورد توجه و تجزیه و تحلیل و حمایت و استقبال اندیشمندان و انقلابیون جهان قرار گرفت و تجلیل از آن در اندیشه های کلامی و شعری بسیاری بروز و ظهور نمود و باعث شناخت مجدد اسلام در جهان معاصر گردید. این انقلاب در ابعاد پنج گانه:
1) احیای هویت دینی، 2) طرح اندیشه حکومت اسلامی، 3) دفاع از آرمان مقدس فلسطین در جهان، 4) ایجاد وحدت و همبستگی اسلامی، 5) طرح گفتمان در سطح جهانی، بی بدیل است.
این مقاله سعی دارد تأثیرات عمیق فرهنگی انقلاب اسلامی را در سطوح مختلف فرامنطقه ای و بویژه از پنج بُعد مورد نظر بررسی نماید و نشان دهد ابراز عشق و علاقه قلبی میلیونها تن انسان آزاده و حق طلب جهان نسبت به امام راحل (ره) و انقلاب اسلامی ایران تا چه اندازه است.
انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی(ره) به عنوان یک رویداد بزرگ نیمه دوم قرن بیستم در صحنه منطقه ای و بین المللی در بیست و دوم بهمن ماه 1357 ه . ش به پیروزی رسید و توجه همه جهانیان را به خود جلب کرد.
این انقلاب نه تنها اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داخل کشور را دگرگون ساخت، بلکه تحولی عظیم و تأثیری شگرف در سطح جهانی به وجود آورد.
تاریخ گذشته نیز شاهد انقلاب هایی چون انقلاب روسیه 1917، انقلاب فرانسه 1789، انقلاب الجزایر 1954 و غیره بوده است لیکن انقلاب اسلامی ایران به لحاظ ویژگی های خاص و منحصر به فردش، قابل قیاس با سایر انقلاب های جهان نیست. شخصیت والای امام خمینی(ره) و قدرت نافذ ایشان در رهبری و هدایت نهضت بزرگ مردم مسلمان ایران، قدرشناسی و تبعیت مردم از رهبر و مقتدای خویش، ایمان و اعتقاد عمیق به دین مبین اسلام و وحدت و انسجام همه مردم باعث شد تا یکی از قدرتمندترین و مهمترین رژیم های وابسته به آمریکا در منطقه سرنگون گردد.
جاذبه و اقتدار این انقلاب، آنچنان بود که از همان آغاز حامیان و شیفتگان زیادی از شرق تا غرب عالم را به خود جلب کرد. در نتیجه مردم آزاده و عدالت خواه و ظلم ستیز جهان همبستگی خویش را به انقلاب اسلامی ایران و رهبری آن اعلام نمودند.
این انقلاب نشان داد که در داخل جغرافیای کشور ایران محدود و خلاصه نمی شود بلکه تأثیرگذاری و دستآوردهای آن، از مرزها فراتر رفته و به طور مستقیم کران تا کران جهان اسلام و بشریت را در نور دیده است.
نزار قبانی(2)، شاعر بزرگ جهان عرب تأثیر برجسته انقلاب اسلامی و شخصیت امام خمینی(ره) بر دنیای جدید و محرومان جهان را در شعری اینچنین می سراید:
درخت های بادام باغ های شیراز
شکوفه دادند
و ستمدیدگان روزه ی خود را شکستند
ایرانیان «کسری» را نابود کردند
پس از خشمی طولانی
بت ها را به لرزه درآوردند
خمینی
قدرت خدایی را همچون شمشیری برّان
در دست
دائما سرود پیامبر و اسلام را
بر لب دارد.(3)
یکی از نکات قابل توجه این است که در جریان انقلاب، بسیاری از افرادی که شناخت عمیقی از اسلام نداشتند، و حتی غیر مسلمان نیز در گوشه و کنار جهان، مراتب همبستگی و حمایت خویش را نسبت به انقلاب اسلامی ایران رسما اعلان داشتند و درصدد شناخت مجدد اسلام برآمدند. از مردم مسلمان و محرومان آفریقا، آمریکای جنوبی، آمریکای شمالی، جنوب شرقی آسیا و اقیانوسیه گرفته تا خاورمیانه عربی و سرزمین های اشغالی فلسطین و جنوب لبنان همه و همه تحت تأثیر مثبت قدرت و ارزش های انقلاب اسلامی ایران قرار گرفتند. آثار این تأثیر کاملاً محسوس و ملموس است.
ابراز عشق و علاقه قلبی میلیونها نفر از انسان های آزاده و حق طلب جهان نسبت به امام و انقلاب اسلامی، که نظیر آن در تاریخ هیچ انقلابی دیده نشده است، نشان از تأثیر عمیق افکار و اندیشه انقلاب در عمق جان و روح مردم جهان دارد. روحیه قوی فرزندان مقاومت اسلامی در لبنان و سرزمین های اشغالی یکی از آثار پربرکت این انقلاب و رهبری منحصر به فرد امام خمینی(ره) است. پایمردی و رشادت جوانان فلسطینی و حزب الله لبنان و دلاورمردان و شیرزنان مسلمان جنوب لبنان که با دستان خالی و با حربه سنگ، در عین حال با قلبی سرشار از عشق به خدا و محبت الهی در برابر رژیم اشغالگر قدس همچنان ایستاده اند و با مقاومت جانانه خویش راه هرگونه سازش و تسلیم عاجزانه را مسدود کرده اند، همه اینها نمونه برجسته و زنده ای از تأثیر اندیشه امام و انقلابش در جهت بیداری مسلمانان و آزاداندیشان جهان است.
نفوذ معنوی و تأثیر عظیمی که انقلاب اسلامی ایران در جهان اسلام و حتی گروه ها و جوامع غیرمسلمان داشته است بر هیچکس مخفی و پوشیده نیست و برای اینجانب با این قلم ناتوان که در بسیاری از کشورهای اسلامی و غیرمسلمان از نزدیک ناظر عشق و علاقه آنان به امام و انقلاب بوده ام، بیان گوشه ای از آنهمه اشتیاق و تأثیر معنوی شیفتگان و حامیان انقلاب اسلامی مشکل به نظر می رسد؛ از این رو ناگزیر با نگاهی کوتاه و گذرا به مصداق این بیت مولانا:
| «گر بریزی بحر را در کوزه ای | چند گنجد قسمت یک روزه ای» |
قطره ای از دریای بیکران عشق غیرقابل توصیف جهانیان اعم از امت اسلامی و غیرمسلمانان نسبت به امام و انقلاب را برمی گیریم و در ادامه بحث از این منظر به شمه ای از تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامیمان در عرصه های بین المللی اشاره می کنیم:
1 احیای هویت دینی
یکی از مهم ترین آثار فرهنگی انقلاب اسلامی، احیای اندیشه و هویت دینی در جهان است. در آن موقعیت و شرایط سخت و دشواری که به تدریج اصول و مبانی دینی با تلاش حکومت های طاغوت و سردمداران لائیک فراموش می شد و مکتب های مادی و الحادی، مذهب را به عنوان «افیون توده ها» و فاقد توان لازم برای به حرکت درآوردن توده ها و در نتیجه انقلاب می دانستند و هر روز هویت دینی و دین مداری کم رنگ تر می گردید، تا آنجا که در برخی از جوامع به خاطر حفظ باورهای دینی خجالت می کشیدند و پرده پوشی می کردند و تعهد و التزام به مبانی دینی و مذهبی جرم بود و یا مسخره می شد، در چنان شرایطی، نهضت امام خمینی(ره) تحول عظیمی در سطح جهانی ایجاد کرد و با تکیه بر قدرت الهی، ایمان به خدا و ایدئولوژی اسلامی، ماهیت لائیکی را به ماهیت اسلامی و دینی مبدّل ساخت.
محمد العاصی Mohammad Al-Asi، امام جمعه مسجد واشنگتن معتقد است که انقلاب اسلامی، علاوه بر اینکه دگرگونی های متعددی در داخل ایران بوجود آورد، در سطح بین المللی نیز در جهت احیای تفکر دینی تأثیر گذاشت. ایشان در اظهارات خویش می گویند:
«امام عزیز ما، جهان لامذهبی و دنیاگرایی را متلاشی ساخت و هم اکنون برخلاف سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نه تنها مسلمانان «بنیادگرا» بلکه مسیحیان «بنیادگرا» و «بنیادگرایان» سایر ادیان در جهان فراوان شده اند و هر روز در عرصه مطبوعات و رسانه های جمعی مطرح هستند.»(4)
به برکت این انقلاب بزرگ، مردم مسلمان ایران و سایر کشورهای اسلامی دریافتند که راه حل همه مشکلات مسلمین در سایه بازگشت به اسلام و تمسک به قرآن است.
شیخ عبدالعزیز عوده، رهبر معنوی جهاد اسلامی فسلطین، بر این باور است که مهم ترین اثر فرهنگی این انقلاب بیداری مسلمانان در بسیاری از کشورهای دنیا است. ایشان با تأکید به اینکه انقلاب اسلامی به رهبری امام راحل(ره)، روحیه ایمان را در دلهای جوانان رسوخ داد و با تعالیم حیات بخش اسلام آشنا کرد، چنین می گوید:
«انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل و حضرت آیة ا.. خامنه ای، امید از بین رفته را در دل مسلمانان احیاء کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دیگر، مسلمانان جهان یتیم نیستند و نیروی عظیمی پدیدار شد که از آنها حمایت کرده و پیوسته پشتیبان و حامی حقیقی آنها بوده است. انقلاب اسلامی ایران این امید را در دل ها زنده ساخت که مسلمین می توانند بار دیگر پیروز شوند و عظمت و مجد دیرینه خود را باز یابند و دشمنانشان را شکست دهند.»(5) در حقیقت انقلاب با آسیب رساندن به بنیادهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی غرب توانست ابهت سلطه جهانی فرهنگی امپریالیستی غرب را که پایمال کننده ارزش های متعالی مستضعفان بود، در هم بشکند و به مردم دنیا ثابت کرد که می توانند از سلطه و نفوذ شرق و غرب نجات یابند و مستقل و آزاد زندگی کنند. امام توانست همه آنچه را که در میان امت اسلامی رخت بربسته بود و به بوته فراموشی سپرده شده بود، احیاء و بازسازی کند و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اسلام عزیز را، که متروک مانده بود، دوباره به صحنه عمل بیاورد.
در طول یک ربع قرن از عمر پربرکت انقلاب اسلامی، استعمارگران، سلطه جویان، منافقان، دشمنان داخلی و خارجی از هیچ گونه تلاش و توطئه ای علیه آن فروگذار نکردند و در جهت منزوی کردن و ممانعت از گسترش آن انواع و اقسام جنگهای نظامی، تبلیغاتی و روانی به راه انداختند؛ اما به خواست خداوند علی رغم همه آن دشمنی ها، انقلاب اسلامی همچنان از حمایت و پشتیبانی مردمی برخوردار بوده و به حرکت خویش ادامه می دهد.
تمام ناکامی های دشمنان در قبال آنهمه کارشکنی ها و مخالفت ها و دسیسه ها بهترین گواه برای نفوذ معنوی و تأثیر مثبت انقلاب اسلامی ایران در سطح جهانی است.
2 طرح اندیشه حکومت اسلامی
بسیاری از اسلام شناسان و کارشناسان جهان اسلام و اندیشمندان غیرمسلمان با وقوع انقلاب اسلامی در نظرات و دیدگاههای خویش تجدیدنظر نمودند چرا که تشکیل حکومت اسلامی را امری ناممکن و به تعبیری شبه محال می دانستند. نیز برخی از آنان مبارزه با طاغوت و حکومتهای جور و سلطه جویان را به مثابه بازی کردن با دم شیر و به نوعی مقابله مشت در برابر سندان یاد می کردند.
از این رو با پیروزی انقلاب معادلات سیاسی منطقه ای و بین المللی را درهم ریخت و راه برقراری حکومت اسلامی را برای سایر ملت ها هموار ساخت. امام راحل با این حرکت عظیم ثابت کرد که اسلام می تواند با تکیه بر اصول و مبانی برگرفته از قرآن و با اتکاء به ارزش های اسلامی در تأسیس یک حکومت مستقل از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نقش داشته باشد.
در عرصه جهانی نیز به سایر مسلمانان و مردم مظلوم دنیا جرأت و جسارت استکبارستیزی و رویارویی با ظالمان و استبدادگران را یاد داد. در نتیجه در دو دهه اخیر گروه ها، انجمن ها و جنبش های اسلامی و مردمی در سطح بین المللی، الگوهای مبارزاتی خویش را به صورت های مختلف از تظاهرات و راه پیمایی ها گرفته تا مقاومت علیه اشغالگری ها و نیز ایجاد انسجام و وحدت اسلامی تا اعتماد به نفس و قیام در برابر رژیم های وابسته برای اجرای قوانین اسلام به شکل های گوناگون از انقلاب اسلامی ایران تأثیر گرفته اند.
آقای احمد ورسی «Ahmad Versi» سردبیر مجله مسلم نیوز لندن، با تأکید بر جهان شمول بودن اهداف انقلاب اسلامی می گوید:
«موفقیت انقلاب اسلامی با یک انقلاب بدون خون ریزی افکار مسلمانان را تغییر داد و مشخص ساخت که یک چنین عملی (انقلاب) در جهان اسلام امکان پذیر است و امت اسلام قادر است حکومت را اداره کند. زمان نشستن عالم در مسجد و تنها به جنبه روحانی اسلام اندیشیدن به سرآمده و رهبر امت اسلامی هم به دنیا می اندیشد و هم به آخرت توجه می کند. دیدگاه ایشان در مورد «نه شرقی، نه غربی» حکومت اسلامی ایران را از ابرقدرت ها مستقل ساخت.
امام خمینی تفکر کلیشه ای از حکومت اسلامی به عنوان بازگشت به سال های سیاه را نابود ساخت و برعکس، ثابت نمود که اسلام همچنان نیرویی پویاست که قادر به راهبری امت در اجتماع به اصطلاح مدرن و فوق مدرن کنونی است.»(6)
3 دفاع از آرمان مقدس فلسطین
انقلاب اسلامی ایران در زمانی به پیروزی رسید که پیمان ننگین کمپ دیوید با تلاش آمریکا بین رژیم اشغالگر قدس و سران خائن فلسطین به امضاء رسید و استعمارگران غربی تصور می کردند به زودی سایر کشورهای اسلامی را نیز تحت نفوذ خویش در می آورند و آنان را نیز در اختیار می گیرند. وقوع انقلاب اسلامی همه معادلات آنان را بر هم زد و با هدایت، روشنگری و موضع گیری قاطعانه امام (ره)، شیوه مبارزه با اسرائیل شکل دیگری به خود گرفت. به فرمان امام خمینی (ره) آخرین جمعه ماه مبارک رمضان، «روز جهانی قدس» اعلام شد و سفارتخانه اسرائیل در تهران تعطیل و به سفارت فلسطین تبدیل گردید و بیت المقدس به عنوان مکان مقدس مسلمانان و سایر ادیان آسمانی مورد توجه جهان اسلام قرار گرفت. جمهوری اسلامی ایران به مبارزان و مردم فلسطین اعتماد به نفس بخشید و پشتیبانی و حمایت از انتفاضه و آرمان مقدس فلسطین را در سرلوحه برنامه های خویش قرار داد و جهانیان را به یاری و کمک های سیاسی، مادی و معنوی مردم مظلوم و ستمدیده فلسطین دعوت کرد. همچنین رهبران مبارز فلسطینی را در رویارویی با اسرائیل اشغالگر دلگرمی و روحیه تازه ای بخشید.
شهید دکتر فتحی شقاقی، رهبر پیشین سازمان جهاد اسلامی فلسطین، در خصوص تأثیر انقلاب اسلامی بر مبارزات مردم فلسطین می گوید:
«این انقلاب به ما فهماند که پیروزی مادر گرو پیروی از راه امام خمینی (ره) است؛ از همین رو، ناگهان در و دیوار مساجد سرزمین های اشغالی به ویژه مسجدالاقصی با تصاویر حضرت امام تزیین شد. امروز نیز شاهد آن هستیم که آیت الله خامنه ای همان مشی امام(ره) را ادامه می دهند و مسأله فلسطین را در شمار مسائل اصلی مسلمانان قرار داده اند.»(7)
ایشان در جای دیگری انتفاضه، قیام سراسری مردم فلسطین را از برکات مهم انقلاب اسلامی ایران می داند و می گوید:
«انتفاضه یکی از ثمرات بیداری اسلامی است که امام خمینی (ره) در منطقه و به ویژه در فلسطین به وجود آورد. بنابراین، انتفاضه اسلامی، در سطوح مردمی به سوی افق اسلامی و شعارهای اسلامی پیش می رود، پس بر ماست که در مبارزه برای رهایی از تسلط و اشغالگری صهیونیست ها از تمام راه حل های دیگر پرهیز کرده و با توجه به اصولی که امام در مبارزه با اسرائیل ارائه کرده اند با دشمنان اسلام و مسلمانان مبارزه کنیم.»(8)
انقلاب اسلامی ایران این حقیقت را برای امت اسلامی به طور خاص و برای جهان بشریت به طور عام روشن و ثابت نمود که این تنها اسلام و ایدئولوژی اسلام ناب است که می تواند مسلمانان و ستم دیدگان جهان را برای مبارزه با ابرقدرتها و سلطه گران مجهز نماید و حقوق از دست رفته آنان را بازگرداند. مردم ستم دیده فلسطین پس از سالها مبارزه، مهاجرت و آوارگی با الهام از انقلاب اسلامی، امروز راه مبارزه با اشغالگران صهیونیست را یافته اند.
آنان به پیروزی از راه و موضع گیری های امام تنها راه رهایی و نجات خویش را تبعیت از تعالیم قرآن و ایمان به خداوند می دانند و در راه پیمایی ها و تظاهرات و مبارزات خود همان شعارهای ملت بزرگ ایران را علیه اسرائیل غاصب فریاد می کنند و امروز به برکت انقلاب اسلامی، حمایت جهان اسلام و مردم آزاده جهان را در کنار خود دارند.
نایف حواتمه «Nayef Hawatemeh» دبیرکل جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین، در مورد تأثیر فوق العاده ای که انقلاب اسلامی در پیشبرد مبارزات مردم فلسطین داشته است، چنین می گوید:
«عمق و اصالت موضع گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی درباره قضیه فلسطین و مبارزه با دولت صهیونیستی، باعث تحکیم و گسترش پایه های رویارویی با تجاوزات اسرائیل گردید و موجبات گسترش و تعمیق مبارزه را فراهم آورد، به گونه ای که آن را از قالب مبارزه اعراب و اسرائیل به مبارزه «کشورهای اسلامی غیرعربی» که مردم آن با مبارزات فلسطینی و عربی همدردی می کردند، مبدل ساخت. هر چند برخی از رژیم های این کشورها، هم پیمان با امپریالیسم آمریکا و هم دست با اسرائیل بودند.»(9)
4 ایجاد وحدت و همبستگی اسلامی
یکی دیگر از آثار مثبت فرهنگی انقلاب، ایجاد الفت و اخوت اسلامی میان پیروان مکتب توحید بود. همان گونه که ملت مسلمان ایران با وحدت کلمه و در سایه برادری اسلامی به رهبری امام امت، نظام مقدس جمهوری اسلامی را پایه ریزی کرد، سیاست خارجی اش را نیز بر اساس وحدت امت اسلامی تنظیم نمود و همه مسلمانان جهان را از آسیا تا آفریقا و خاورمیانه عربی تا اروپا و آمریکا که به مبانی توحید، نبوت، معاد، قرآن، حج و نماز معتقد بودند و تعلق خاطر به اسلام داشتند برای حفظ وحدت اسلامی در راه دفاع از کیان اسلامی فرا خواند.
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، رهبری وحدت با وجود آن همه پتانسیل و توان مندی ها در دنیای اسلام صورت ظاهری و شکلی داشت و در عزلت و انزوا به سر می برد و چندان به محتوای وحدت و اقدامات عملی که مورد نظر اصلی منادیان وحدت بود، توجهی نمی شد و از طرفی جهل و ناآگاهی جوامع از ارزش های متعالی اسلامی و تفرقه اندازی و نفاق افکنی دشمنان در بین امت اسلامی از سویی دیگر، ابتکار عمل را از دست مسلمانان گرفته بود. مهم ترین اثر انقلاب اسلامی در چنان شرایطی این بود که جایگاه رهبری وحدت اسلامی را در سطح جهان اسلام مستحکم ساخت و توجه همه را به اهمیت وحدت معطوف کرد.
انقلاب اسلامی توانست امت اسلامی را در اقصی نقاط جهان را علی رغم اختلافات جزیی فرقه ای که داشتند برای مبارزه با عوامل تفرقه، استعمارگران و صهیونیست ها در زیر پرچم (لااله الا الله) به وحدت دعوت نماید و پی آمدها و آسیب های تفرقه در بین مسلمانان را به آنان هشدار دهد.
یکی از اقدام های دلگرم کننده تأسیس «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» به فرمان مقام معظم رهبری بود که در جهت تقریب مذاهب اسلامی و حفظ وحدت جهانی اسلام صورت گرفت. راه اندازی نشریه «رسالة التقریب» که در گذشته چندین شماره توسط «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» در قاهره چاپ و منتشر شده بود، به علاوه برگزاری کنفرانس ها و میزگردهای وحدت در تهران و مکه مکرمه در ایام حج تمتع و صدها جلسه بحث و گفتگو بین اندیشمندان و علمای اسلامی و چاپ هزاران مقاله، کتاب، مجله و پایان نامه های دانشگاهی به زبان های گوناگون از جمله اقدامات شایسته و ارزنده ای است که تاکنون در جهت تحقق آرمان های وحدت جهان اسلام صورت پذیرفته است. حرکت دیگری که برای تفرقه زدایی از جامعه اسلامی پس از وقوع انقلاب اسلامی انجام گرفت برگزاری هفته وحدت اسلامی همزمان با ولادت باسعادت پیامبر گرامی اسلام(ص) هر سال از 12 تا 17 ربیع الاول می باشد. به برکت هفته وحدت مسلمانان اعم از شیعه و سنی در کشورهای مختلف، در کنار یکدیگر با الهام از فرمان وحدت بخش خداوند متعال «واعتصموا بحبل الله جمیعا» سرود وحدت می خوانند، این حرکت سازنده روزبه روز گسترش یافته و همچنان سیر صعودی خویش را ادامه می دهد. شیخ سعید شعبان، رهبر فقید جنبش توحید اسلامی لبنان در خصوص این اثر جاویدان و ماندگار انقلاب اسلامی می گوید:
«امام، دولت اسلامی را در پایگاهی به وسعت یک میلیارد مسلمان بنا نهاد و ندای وحدت شیعه و سنی را تحقق بخشید و اکنون بر همه علماء و پیروان اسلام است تا این گنجینه بزرگ را حفظ نموده و سنی و شیعه در کنار هم امتی را تشکیل دهند که استکبار جرأت نفوذ در میان آنان را نداشته باشد. امام آرزوی بزرگوارانی چون جمال الدین اسدآبادی، محمد عبده، نواب صفوی و... را برآورده کرد.»(10)
تراژدی وحدت امت اسلامی، دارای تأثیر فراوانی در سطح بین المللی بوده است که به طور فهرست وار به برخی از آنها اشاره می شود:
1 ایجاد وحدت بین مذاهب اسلامی و نزدیک ساختن پیروان مذاهب به یکدیگر.
2 ایجاد ارتباط و همکاری میان علماء و اندیشمندان جهان اسلام از طریق برگزاری مجالس بحث و مشورت های کلامی، فقهی، و مباحث تطبیقی.
3 اهتمام به نماز وحدت آفرین و پرشکوه جمعه در داخل و خارج از کشور به عنوان یکی از بارزترین جلوه های وحدت و همبستگی ملل مسلمان.
4 تشکیل جلسات بحث و برگزاری همایش های فرهنگی و علمی در ایام حج با حضور عالمان فرق مختلف اسلامی توسط بعثه مقام معظم رهبری.
5 تقویت و ارتقاء مبانی حج به عنوان کنگره بین المللی وحدت اسلامی.
6 تأسیس دانشگاه مذاهب اسلامی در تهران و پذیرش دانشجویان از اقصی نقاط جهان.
7 برگزاری اجلاس مجمع فقه اسلامی در جدّه و شرکت اندیشمندان جهان اسلام از جمله جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس.
8 ارتباط با قاریان و خادمان قرآن کشورهای مختلف و ترویج فرهنگ قرآنی.
9 گسترش تبادل هیئت های علمی و فرهنگی از فرق و مذاهب اسلامی برای تحقق عملی وحدت مسلمین.
10 انتشار افکار و اندیشه های عالمان و متفکران شیعه و سنی و پیشتازان وحدت اسلامی نظیر: امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، سیدجمال الدین اسدآبادی، حسن البناء، سیدقطب مصری، شیخ محمود شلتوت، شیخ محمد عبده، علامه امینی، شهید مدرس، آیة ا..، محمدحسین کاشف الغطاءِ، ابوالاعلی مودودی پاکستانی، ابوالحسن علی ندوی از هندوستان، آیة ا.. العظمی بروجردی، علامه اقبال لاهوری، شهید مرتضی مطهری، دکتر علی شریعتی، علامه محمدتقی قمی، شهید سید محمدباقر صدر، علامه سید محمدحسین طباطبایی، سیدمحسن امین جبل عاملی، سیدعبدالرحمن کواکبی و... به زبانهای زنده دنیا.
5 نقش مؤثر طرح گفتمان در سطح جهانی
آزادی بحث و گفت وگو و مناظره یکی از ویژگی های اسلام است که از آغاز رسالت پیامبر گرامی اسلام(ص) معمول بوده و در دوران پس از آن حضرت نیز انجام می شده است. گفتگوی پیامبر اکرم(ص) با بزرگان قریش، گفت وگوی امام زین العابدین(ع) با حسن بصری، مناظره امام صادق(ع) با علماء و پیروان ادیان، گفت وگوی امام رضا(ع) با دانشمندان میسحی و... گواه روشنی بر این مطلب است. از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز تاکنون جلسات بحث و گفتمان با اندیشمندان ادیان بزرگ بخصوص متفکران مسیحی تشکیل شده است. اینگونه گفت وگوها که با هدف همزیستی مسالمت آمیز، شناخت واقعی ادیان، فرهنگ ها و تمدن ها، احترام متقابل صاحبان ادیان، استقرار عدالت و صلح جهانی، گسترش معنویت و ارزش های دینی و اخلاقی در سراسر دنیا صورت می گیرد، نقش مثبت و تأثیر فراوانی برجای نهاده است.
یکی از دین شناسان مشهور غرب به نام «کنت ول اسمیت» درباره اهمیت گفتمان می گوید:
«جهان روی صلح نمی بیند مگر آن که فرهنگ ها با یکدیگر گفت وگو کنند و گفت وگوی فرهنگ ها ممکن نمی شود جز آن که ادیان با یکدیگر به گفت وگو بنشینند، و این گفت وگو میسر نمی شود تا هنگامی که پیروان ادیان یکدیگر را بهتر بشناسند».(11)
برای اولین بار پیشنهاد طرح «گفت وگوی تمدن ها» در پنجاه و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سوی جناب آقای سیدمحمد خاتمی رئیس جمهوری اسلامی ایران در سطح بین المللی پیشنهاد شد و بر اساس قطعنامه شماره 22/53 مورخ 4 فوریه 1998 میلادی سال 2001 به عنوان «سال سازمان ملل برای گفت وگوی تمدن ها» تعیین گردید. طرح مزبور مورد استقبال گرم جهانیان بویژه پیروان ادیان و متفکران و روشنفکران برجسته دنیا قرار گرفت و این ابتکار جالب و شایسته دولت جمهوری اسلامی ایران را تحسین کردند.
گفت وگوهای علمی و برقراری ارتباطات فرهنگی با پیروان سایر ادیان، تاکنون تأثیر زیادی در دنیا داشته است که به طور مختصر به برخی از آنها اشاره می شود:
«1 دو دوره گفت وگوی دینی با کلیسای ارتدکس روسیه در تهران و مسکو.
2 چهار دوره گفت وگوی دینی با کلیسای ارتدکس یونان.
3 یک دوره گفت وگو با کلیسای کاتولیک واتیکان.
4 دو دوره گفت وگوی دینی با شورای جهانی کلیساها در تهران و ژنو.
5 یک دوره گفت وگو با بنیاد آنیه لی در کشور ایتالیا تحت عنوان «دین، جامعه و دولت» در ایتالیا و تهران.
6 دو دوره گفت وگو با کالج مطالعات اسلامی مسیحی سلی اوک، با عنوان «تفسیر کلام خدا» در تهران و انگلیس.
7 گفت وگو با انجمن دولتی اسلام و مسیحیت فرانسه.
8 گفت وگو با جامعه جهانی زرتشتیان با عنوان «بررسی کلیات کلام اسلام و زرتشت».
9 دو دوره گفت وگوی دینی با کلیسای کاتولیک قدیس گابریل در تهران و اتریش.»(12)
افزون بر این، نشست ها و همایش های مختلفی همچون: «اسلام و صلح جهانی» و «مدارای دین و گفت وگوی تمدن ها» در تهران و کنگره بزرگ ادیان در بانکوک تایلند و گردهمایی منطقه ای گفت وگوی تمدن ها در مقدونیه و کشورهای دیگر جهان برگزار شده و همچنان ادامه دارد.
اسقف خلیل ابی نادر Osyhof Khalil Abinader یکی از رهبران مسیحی لبنان در خصوص اثرگذاری گفتمان و برقراری ارتباط با جامعه مسیحی می گوید:
«[امام] خمینی در من تأثیر بسیاری بر جای نهاده است. اگر چه من به عنوان یک روحانی مسیحی نمی توانم دینم را ترک کنم، امّا با این حال اندیشه و افکار من از رسالت دینی وی بسیار تأثیر گرفته است.
این تأثیر به صورت زیر جلوه گر می باشد:
1 او به این حقیقت دست یافت که عقب ماندگی مسلمانان در عصر انحطاط خصوصا در ایران اصولاً از دوری آنها از درک صحیح قرآن ناشی می شود. این بود که او صدا و موعظه اش را به مردم رساند و آنها را از خواب بیدار نمود، خصوصا که اعمال او همواره از قرآن سرچشمه می گرفت.
2 او خواهان وحدت مسلمانان بود و مسلمانان ایران را با اراده و اهداف و آرمانهایشان وحدت داد. مردم مستضعف سلاح او در مبارزات بودند و پیروزی نیز همیشه نصیب او می گشت.
اگر وی از کلیسای مسیحی می بود، مردم مؤمن وی را قدیس بزرگی می دانستند و او را شفیع خویش قرار می دادند.
[امام] خمینی در خارج از ایران پیام دهنده همزیستی میان مسیحیان و مسلمانان می شد. من به عنوان یک روحانی مسیحی، جمهوری اسلامی ایران را درک می کنم. اگر شانس آن را داشتم که با [امام] خمینی بزرگ گفتگویی داشته باشم با روح مسیح(ع) و محمّد(ص) همان خط و راه را در پیش می گرفتیم».(13)
نتیجه گیری:
انقلاب اسلامی ایران تأثیر فوق العاده ای در سطح بین المللی برجای نهاده که به طور کلی می توان در دو بخش خلاصه کرد:
1 تأثیر و نفوذ مثبت:
ملت های مسلمان و اقلیت های اسلامی در سراسر جهان به طور خاص و آزاداندیشان و ستم دیدگان و مستضعفان جهان به طور عام.
2 تأثیر منفی:
هیئت های حاکمه، دولت های اسکتباری، صهیونیست ها، منافقان، غارتگران بین المللی و عوامل سرسپرده آنان در کشورهای مختلف.
این انقلاب دستآوردهای گرانبهایی را در ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به ارمغان آورده که اثرگذاری فرهنگی آن از اهمیت خاصی برخوردار است.
بخشی از تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی در عرصه بین المللی به طور خلاصه عبارتند از:
1 احیای هویت دینی و خارج شدن دین از گوشه غربت و حضور در صحنه اجتماع.
2 شکل گیری نهضت های علمی، فرهنگی و مذهبی در جهان.
3 رشد آگاهی های مسلمانان و احیای خیزش اسلامی.
4 الگوپذیری در مبارزه با طاغوت و استکبارستیزی.
5 طرح اندیشه حکومت اسلامی و عمل بر اساس تجربه نظام جمهوری اسلامی ایران.
6 رشد مبارزات ضداستعماری و افزایش اعتماد به نفس در بین امت مسلمان.
7 طرح مباحث جدید در مجامع علمی، فکری و فرهنگی چون: نظریه ولایت فقیه، آزادی و دموکراسی، عدالت اجتماعی، حقوق بین الملل اسلامی، اندیشه سیاسی اسلامی، مبانی فقهی مشارکت سیاسی و...
8 همبستگی با نهضت های آزادی بخش اسلامی و جانبداری از انتفاضه ملت مظلوم فلسطین.
9 ایجاد انسجام و وحدت علمی جهان اسلام.
10 استقبال سایر ادیان در جهت شناخت بیشتر مبانی اسلام و معارف اهل بیت(ع).
11 استقبال از طرح گفت وگوی تمدنها، فرهنگ ها و ادیان.
12 ترجمه و نشر آثار امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و رهبران دینی و فکری انقلاب اسلامی به زبان های مختلف در جهان.
پی نوشت ها:
1. نویسنده و پژوهشگر، رایزن فرهنگی سابق جمهوری اسلامی ایران در سوریه و لبنان
2. نزار قبلانی (Nizar Qabbani) شاعر بزرگ معاصر در سال 1923 میلادی در شهر دمشق سوریه تولد یافت و در سال 1998 در لندن از دنیا رفت و در دمشق مسقط الرأس خویش به خاک سپرده شد.
3. ادبیات انقلاب، انقلاب ادبیات، جلد دوم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) ص 6566.
4. نشریه شاهد، مقاله «جهان چگونه به امام خمینی می نگرد؟» شماره 211، خرداد ماه 1371.
5. روزنامه همشهری مورخ 17/12/1372.
6. مهم ترین ویژگی امام از دیدگاه متفکران جهان، مجله سروش، سال پانزدهم، شماره 647، مورخ 8/3/1372.
7- مرتضایی، علی اکبر، امام خمینی در حدیث دیگران، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران، سال 1378 ص 31.
8. مرکز اطلاع رسانی و خدمات رایانه ای، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، سند شماره 1942
9. مرتضایی، علی اکبر، امام خمینی در حدیث دیگران، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران سال 1378 صفحه 33.
10. خورشید بی غروب، سپهری، محمد، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، سال 1369.
11. ماهنامه فرهنگی، علمی گزارش گفت وگو، سال اوّل، شماره اول، شهریور 1381.
12. گفت وگو: مسایل اساسی نظام همزیستی عادلانه از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی، مرکز گفتگوی ادیان، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ص 3031، چاپ اول، سال 1380.
13. امام خمینی در حدیث دیگران، مرتضایی، علی اکبر، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران ص 140141
جستجو در قاموس نور