نبض تمدن

قال الکاظم علیه السلام: تفقهوا فی دین الله فان الفقه مفتاح البصیرة و تمام العبادة و السبب الی المنازل الرفیعة و الرتب الجلیلة فی الدین و الدنیا و فضل الفقیه علی العابد کفضل الشمس علی الکواکب و من لم یتفقه فی دینه لم یرض الله عملا; «بکوشید که در دین خدا فقیه و آگاه شوید و به فلسفه و حکمت دین خدا معرفت پیدا کنید . محققا تفقه و دین دانی کلید همه آگاهی ها و عبادات، سبب نایل شدن به منازل بلند و والا و مراتب گرانقدر است ; هم در دنیا و هم در دیانت . ارزش و برتری فقیه بر عابد، مانند برتری خورشید بر ستارگان است و هرکس در پی تفقه و دین آگاهی نرود و دین را نفهمد، خداوند هیچ عملی را از او نمی پسندد .» (تحف العقول، باب مواعظ امام کاظم علیه السلام)

نیکو و شایسته دیدم مطلع این فصل ندای صادق، سرآغاز فصل جدید تحصیلی اساتید بزرگوار و دانشجویان عزیز را با کلمات گوهر نشان امام هفتم علیه السلام آغاز نمایم . باشد که درخشش این کلمات و معانی عظیم آن، دیدگان ما را به حقایق تازه ای رهنمون سازد و دلهایمان را گرمایی نو و گامهایمان را نیرویی دوباره بخشد .

آغاز سال تحصیلی جدید همیشه با امیدها و آرزوهای فراوان از سویی، و دغدغه ها و نگرانیها از سوی دیگر همراه است ; اما هماره سنگینی بار مسؤولیت و احساس نگرانی و دغدغه های دانشجویان و مدرسان مکتب صادقی چندین برابر دیگران می باشد . مدرسان و دانشجویان این مکتب با الهام از تعالیم بی مانند مکتب اهل بیت علیهم السلام و تمسک به انوار درخشان ایشان پای در راهی نهاده اند که بر دشواری آن واقف بوده اند . آنها عاشقانه، عارفانه و آگاهانه دست به چنین انتخابی زده اند; چرا که بنا بر فرمایش امام کاظم علیه السلام کلید همه آگاهیها و عبادات و نیل به منازل بلند و والا را در این راه یافته اند .

آیا هیچ مطلوب و مقصودی والاتر از دستیابی به منازل بلند و مراتب جلیله در دنیا و دیانت هست که آدمی را به سوی خود کشاند؟ آیا چیزی خوشایندتر از رضای محبوب وجود دارد که این راه را با آن معاوضه کند؟ پس خوشا به حال آنان که بی هیچ تزلزل و لغزشی، خود را در شمار فقیهان دین قرار دادند و در این طریق دست یازیدند و دستها گرفتند . امروزه با تبلیغات سوء و نگرشهای خطا به وادی معرفت دین و طالبان این طریقت، به لطف و عنایت همیشگی ائمه اطهار علیهم السلام و حقیقت کلام بی مانندشان، عالمان و متعلمان معرفت دینی، همچنان استوار ایستاده اند، چونان خورشیدی در آسمان اسلام می درخشند و مشمول انوار و عنایات پیوسته الهی هستند .

خواهر بزرگوار! امروزه تقفه در دین برای ما روشن کرده است که جامعه اسلامی نیازمند حضور فعال و بیدرنگ ماست . نمی توان دین دانی، دینخواهی و دینداری را تنها در لابلای سطور کتابها جستجو کرد و به گوشه ای خزید .

دین دانی امروز باید خود را از چارچوب و سبک غیر فعال چند صد ساله بیرون آورد و نشاطی چون نشاط ایام مکتب امام باقر و امام صادق علیهما السلام به خود گیرد; نشاطی که هر جوینده حقی را از اقصی نقاط عالم به سوی خود کشاند و بزرگترین معاندان را در مقابل جوانترین دانشجویان مکتب آن امامان به زانو درآورد .

امروز وظیفه و تکلیف اساتید بزرگوار چنین مراکزی بیش از گذشته است . اینک سرعت وصف ناپذیر پیشرفت و ترقی تکنولوژی نیاز به تحرکی چندین برابر، خلاقیتها و ابتکاراتی در زمینه آموزش و پژوهش علوم اسلامی دارد .

اکنون بسنده کردن به نظامهایی که قرنها در تدریس و تحصیل علوم اسلامی به کار گرفته شده، پاسخگوی جامعه دینخواه و نسل پرسشگر ما نمی باشد . باید اندیشید تا باورهای این نسل و جامعه را در تمامی ابعاد، خصوصا در بعد برتر علمی، مطابق با برترین باورهای عالم نمود .

باید تدبیری کرد تا نسل امروز و فردا علمی را برگزیند که فرد را به تشخیص صلاح و فساد دل رهنمون باشد و بر اعمال افراد بشر اثر گذارد; از سوی دیگر بیندیشیم که چرا با وجود مراکز مختلف آموزشی علوم اسلامی در رشته های مختلف، شاهد تحولی عمیق و جدی در نسل دانش پژوه مسلمان نیستیم .

اگر عمیقتر به علل این مساله بنگریم، براحتی در می یابیم که از همان آغاز رسالت الهی و نزول وحی آسمانی بر زمینیان، سرزمین شرق بویژه خاورمیانه مهد پیامبران و مرکز نشر و ابلاغ پیام ایشان بوده است . از این جهت بر دیگر سرزمینها بالیده و همیشه پر فروغ و درخشیده است ; اما با گذشت زمان، این بالندگی آنها را از نعمت مذکور غافل ساخت; آنچنان که بهره کامل، کافی و وافی از آن نبردند . برخورد با تمدنهای دیگر نیز در این مساله بی تاثیر نبود; بیگانگان این نعمت را به یغما بردند و در این معامله شوم بیشترین بهره شرقیان از خود بیگانگی بود; میراثی که همچنان برجا مانده و باعث شده ما داشته های خود را نیز از غرب طلب کنیم و گدای سرمایه خود باشیم .

امروز ما باید به همان داشته ها برگردیم و با تعمیق و پیشرفت همان علائق به همراه دیانت و فرهنگ اصیل شرق، تکنولوژی غرب را مرکبی رهوار برای رسیدن به اهدافمان سازیم .

باید به غرب بقبولانیم که تکنولوژی و پیشرفت صنعت آنان، مواد اولیه بازار تمدن اصیل شرق نیست و نگرش مسلمانان به این زرق و برقها نگرشی ابزاری است نه نگرشی به مطلوب!