احمد بن محمّد بن ابی نصر بزنطی

این راوی والا منزلت، نیز از جمله اصحاب اجماع و از یاران امام موسی بن جعفر وامام رضا و امام جواد(ع) است. فقیه و راوی ثقه ای است که نخست مذهب واقفیان را داشته، سپس با دیدن معجزاتی از امام رضا(ع) مستبصر شده است. وی در نزد حضرت رضا(ع) مرتبه و منزلتی والا یافت، به حدّی که شبی از شبها که در معیّت صفوان بن یحیی و محمد بن سنان و عبداللّه بن مغیره یا عبداللّه بن جندب به حضور با برکت آقا علی بن موسی الرضا(ع) رسیده بودند، در موقع بازگشت، حضرت از او خواست که بماند و او آن شب در خانه حضرت ماند؛ پس از صرف شام و گفتگوی علمی، حضرت بستر پهن کردند و او در بستر امام استراحت کرد.
استاد کاظم مدیر شانه چی، در مورد معروف بودن ابی نصر به «بزنطی» می گوید:
بزنطی، منسوب به «بیزانطیه» [بیزانس] است که نام یکی از مستعمرات یونانی بوده است که توسط «قسطنطین کبیر» [کنستانتین اوّل] در سده هفتم قبل از میلاد، تجدید بنا شد و پایتخت امپراطوری روم شرقی (دولت بیزانس) قرار گرفت و به همین مناسبت، بعدا نام قسطنطنیه بر آن گذارده شد (منجد الأعلام). بعید نیست خود یا پدران بزنطی در جنگهای بین مسلمین و روم شرقی، اسیر و به دیار اسلامی منتقل شده باشند، یا به خواسته خویش به بلاد بین النهرین هجرت نموده و در کوفه سکونت اختیار کرده باشند. احتمال اسارت وی از تعبیر علامه نسبت به او (مولی السکونی) تقویت می شود؛ چه به احتمال قوی، معنای مولی در اینجا «آزاد کرده» است که معلوم می شود وی نخست غلام سکونی (که خود از اصحاب حضرت صادق ع وقاضی بصره و مردی موجّه بوده است) بوده. احتمال دیگری نیز موجود است و آن این که مولی به معنی حلیف و هم پیمان باشد؛ ولی این نیز احتمال اسارت یا مهاجرت بزنطی را تأیید می کند؛ زیرا معمولا افراد غیر عرب، خود را به شخصیتها یا قبایل معروف منتسب و هم پیمان می کردند.
این روای جلیل القدر، روایات فراوانی در همه ابواب اصول و فروع نقل کرده است و نام شریفش در حدود 788 مورد از سلسله اسناد واقع شده است.
مشایخ ایشان، طبق احصای علامه میرزا غلامرضا عرفانیان یزدی، 119 نفرند. در کتب رجالی، اسامی راویان از او به تفصیل مسطور است، از جمله: محمّد بن حسین بن ابی الخطاب، احمد بن هلال، یحیی بن سعید اهوازی، احمد بن محمد برقی، محسن بن موسی الخشّاب.
یکی از محققان معاصر می نویسد:
ابو نصر بزنطی، اصلا از خاندانهای ایرانی بوده که پدران او در کوفه زندگی می کردند. خاندان او به آل مهران معروف بودند و به اصطلاح آن روز، جزء موالی که به غیر اعراب گفته می شد به شمار می رفتند.
شماری از تألیفات وی عبارت است از:الجامع(معروف به «جامع بزنطی»)، دو کتاب «النوادر»، مارواه الرضا(ع)، المسائل.
شیخ طوسی درباره وی می گوید:
ثقة، لقی الرضا(ع) وکان عظیم المنزلة عنده.
نجاشی نیز از منزلت والای او نزد امامان رضا و جواد (ع) یاد کرده است.
شیخ در «عدّة» گوید:
انّه لایروی الاّ عن ثقة.
و در «ذکری» آمده است:
انّ الأصحاب أجمعوا علی قبول مراسیله.
علاّمه حلّی درباره وی گفته است:
لقی الرضا(ع) وکان عظیم المنزلة عنده، وهو ثقة جلیل القدر.
بزنطی در سال 221 یا 222 چشم از جهان فروبست و به سرای باقی شتافت. احمد بن محمّد بن ابی نصر بزنطی